آقای کیانوش توکلی طی کامئنتی در خصوص استفاده من از ترکیب "خلق کرد" در مقالهء "آغاز رفرمی تاریخی برای اعاده حقوق خلق کرد در ترکیه"، منتقدانه، نوشته اند: 
""خلق كرد" واژه ای از تبار ادبیات مارکسیستی و با ذهنیتی طبقاتی که متعلق به كذشته است، بهتر است بنويسيد "مردم كرد"و يا" مردم ترك "و.....در عرصه مسائل اتنيكي ، "خلق" براستی بي معناست" (پایان نقل قول)

اینکه آیا استفاده از مفهوم ترکیبی "خلق کرد" به دلیل داشتن تبار مارکسیستی نادرست است؟ آیا استفاده از مفهوم "خلق کرد" ذهنیت طبقاتی را تداعی میکند؟ آیا استفاده از مفهوم ترکیبی "مردم کرد" و یا "مردم ترک" واقعا ترکیب و تثبیت های درستی هستند؟ آیا واقعا میتوان واژهء "مردم" را معادل واژهء "خلق" بکار برد؟ اینها پرسشهایی هستند که از جمله فوق آقای کیانوش توکلی ممکن است به ذهنیت خواننده متبادر شود. من ذیلا سعی کرده ام بصورت کوتاه به این پرسشها بپردازم.

یک: ادبیات مارکسیستی نقش بسیار مهمی در شکل گیری ادبیات چپ در زبانهای مختلف و از جمله زبان فارسی داشته است. این ادبیات عموما از سوی چپ، (که مارکسیستها نیز بخشی از آن هستند) به مثابه یک گرایش فکری و طبقاتی در جامعه مورد استفاده قرار میگیرد. قرار نیست تمامی واژه هایی را که تبار مارکسیستی دارند از ادبیات سیاسی حذف شوند. واژهء خلق (خالق) در ادبیات ترکی نیز بطور نسبتا وسیعی مورد استفاده قرار میگیرد و شک دارم که استفاده از این واژه به پیشینه مارکسیستی ارتباطی داشته باشد.

دو: واژه "خلق"، علی رغم بیان آقای توکلی، درست مثل واژهء ملت ذهنیت طبقاطی را تداعی نمیکند بلکه عموم طبقات و قشرهای جامعه در درون یک گروه ملی را مد نظر دارد. واژه "خلق" چیزی معادل ملت و یا ملیت است و برای خطاب به یک گروه اتنیکی و یا ملی (خلق ترک، خلق فارس، خلق کرد، خلق عرب و...) مورد استفاده قرار میگیرد. از این منظر استفاده از مفهوم ترکیبی "خلق ایران" بسیار نادرست است و عموما در تاریخ صدساله اخیر نیز در ادبیات سیاسی (متمایل به چپ) فارسی از ترکیب "خلق های ایران" استفاده شده است. چرا که واژه "ایران" بیانگر هویت اتنیکی خاصی نیست، بلکه اسم یک جغرافیا و یا جغرافیای سیاسی است.

سه: ترکیب "مرد کرد" یا "مردم ترک" از جهات مختلف دارای اشکالات جدی است؛
1- "مردم" اسم جمع بدون رنگ (یا بدون تعلق ملی، اتنیکی، طبقاتی، جنسیتی، دینی و...) است. در ترکیب واژه "مردم کرد" یا "مردم ترک" یا "مردم فارس"، اسم جمع بی رنگ (مردم) در کنار یکی از رنگهای موجود (اتنیک و یا ملیت) قرار میگیرد و عملا در جمع این ترکیب (مردم کرد) هم معنی واژه "مردم" (که بایستی بی رنگ بماند) و هم معنی "ملیت" (که رنگ اتنیک را تداعی میکند) مخدوش میشوند و یک ترکیب متجانس را شکل میدهد. 
2- در ادبیات فارسی واژه "مردم" در ترکیب با جغرافیا تبارز پیدا میکند. عموما واژه "مردم" در دو ترکیب مورد استفاده قرار میگیرد که هر دو ترکیب نیز به نوعی ترکیبی جغرافیایی است؛ به یک معنی، "مردم"، انسانهای کوچه و خیابانهای یک شهر یا یک کشور (مثل "مردم در مرکز شهر جمع شده بودند"، "مردم حال و روز خوبی ندارند"، "مردم دیگه جانشان به لبشان رسیده"...) را تداعی میکند. به یک معنی دیگر "مردم" در شکل تعلق جغرافیایی خود را نشان میدهد، مثل "مردم ایران"، "مردم آذربایجان"، "مردم کردستان" و یا "مردم بلوچستان" و یا "مردم عربستان". در ترکیبات مذکور "مردم" بدون تعلق اتنیکی، جنسیتی، طبقاتی و یا دینی و... را در یک جغرافیا تداعی میکند. یعنی وقتی از "مردم آذربایجان" یا "مردم ایران" سخن به میان می آید همه انسانهای با تمامی تعلقات دینی، اتنیکی، طبقاتی و جنسیتی در آن جغرافیا را مد نظر قرار میدهد. اما زمانیکه ما از "خلق ترک" سخن میگوییم، از هویت ملی مشخص "ترک"، زبان ملی مشخص "ترکی"، تاریخ ملی مشخصی و فرهنگ و عادات مشخص آن خلق سخن میگوییم. اما آنگاه که از مفهوم ترکیبی "مردم آذربایجان" استفاده میشود، همه انسانهای ساکن در این جغرافیا، فارق از تعلقاتشان مد نظر است. "مردم ایران" نیز چنین مفهوم و چنین ترکیبی را در ذهن متبادر میکند. در اینجا هم "مردم" واژهء بی رنگی است و هم "ایران" نام یک جغرافیای سیاسی است. متاسفانه ناسیونالیستهای افراطی فارس در هشتاد سال گذشته (چه در دولت و چه در اپوزیسیون) سعی کرده اند یک معنی "ملی" و "هویتی" به واژه "ایران" بدهند و "ایران" را نه جغرافیای سیاسی و یا یک کشور بلکه آن را با "هویت ملی" خلق فارس عجین بکنند. این تلاش غیردمکراتیک و افراطگرایی هشتاد و اندی ساله، امروز از جهات مختلف انفکاک و انفصال را میان خلقهای ساکن ایران دامن زده است. امروزه فهم هویت ملی خلق فارس از واژه "ایران" با هویت ملی خلق های غیرفارس در تقابل قرار میگیرد. به عبارت دیگر هویت ملی "ترک"، "کرد"، بلوچ"، "عرب"، "ترکمن" و... با هویت تراشیده ملی فارس (یا لباس فارسی پوشیده به ایران) به نام جغرافیای ایران، زمینه های جدایی های بیشتر را فراهم ساخته است.

3- در ادبیات فارسی نیز ترکیب "مردم کرد" یا "مردم ترک" و یا "مردم فارس" مورد استفاده قرار نگرفته است. حداقل من چنین ترکیبی را در یک متن فارسی ندیده ام. اگر آقای توکلی سابقه ایی در استفاده از این ترکیب را یادآور میشدند، بهتر بود. در هر صورت من اولین باراستکه توصیه اقای توکلی را برای استفاده از این ترکیب می بینم.

نتیجه اینکه؛ استفاده از ترکیب "خلق ترک"، "خلق کرد" و یا "خلق فارس" معادل ملت و یا ملیت "ترک"، "کرد" و یا "فارس" تثبیتی بسیار درست و دقیق است، که عموم طبقات و اقشار و صنف ها متعلق به آن خلق یا ملیت را در برمیگیرد و همچنین استفاده از ترکیب "مردم ایران" یا "مردم آذربایجان" و یا "مردم عربستان" و یا "مردم بلوچستان" را نیز با توضیحی که فوقا آوردم، درست و مناسب میدانم. و دقیقا به خاطر توضیحاتی که فوقا آوردم، مفاهیم ترکیبی "مردم کرد"، "مردم ترک"، "مردم فارس"، "مردم بلوچ" و... را نه تنها ترکیب مناسبی نمیدانم، بلکه معانی این مفاهیم ترکیبی را نامتجانس نیز میدانم.
20130330
yunes.shameli@gmail.com

منبع:
کامنتهای مقالهء:
http://iranglobal.info/node/17462