رفتن به محتوای اصلی

مرحله ای دیگر از فروپاشی یک حکومت خودکامه
15.12.2009 - 17:28

نظام های استبدادی در فرایند فروپاشی مراحل مختلفی را از سر می گذرانند. آنها نخست رقابت سیاسی حتی میان نیروهای خودی را محدودتر و محدودتر می کنند (در ایران، با تمسک به نظارت استصوابی)؛ سپس با انواع روش ها در انتخابات دستکاری کرده و مشارکت سیاسی را بی معنی می سازند. در عین حال با تمسک به نیروهای شبه نظامی یا نظامی به کنترل تمامیت طلبانه ی جامعه و با ترور و شکنجه و زندان به محدود کردن فعالان سیاسی می پردازند. در برابر این اعمال، نخست گروه هایی کوچک و معدود و سپس انبوه میلیونی به اعتراض می پردازند. حکومت با تهدید و ارعاب تلاش می کند مردم به اعتراضات خود پایان دهند و اگر این اعتراض ها ادامه پیدا کند خونریزی و شکنجه و اعدام و زندانهای طولانی مدت پاسخ آنهاست. اگر معترضان استقامت ورزند و پس از هر سرکوب علی رغم تهدیدات به میدان بیایند، حکومت به مرحلهی استیصال می رسد. در این مرحله حکومت چگونه رفتار می کند؟

استیصال نظام

جمهوری اسلامی نه تنها بحران مشروعیت و اقتدار و نفوذ دارد بلکه از بحران کارآمدی رنج می برد. بحران کارآمدی نظام جمهوری اسلامی نه فقط در فرار مغزها یا جمعیت ده ها میلیونی زیر خط فقر یا بیکاری دو رقمی یا خروج ارز از کشور بلکه در ناتوانی آن در سرکوب معترضان نیز آشکار می شود. عدم توانایی دستگاه های امنیتی و نظامی و شبه نظامی و قضایی در پایان بخشیدن به اعتراض ها برای یک حکومت پلیسی امنیتی نمایانگر تزلزل پایه های قدرت آن است. مقامات امنیتی و انتظامی و نظامی پس از هر تظاهراتی با دستکاری در تعداد معترضان (پایین آوردن آن تا حد ۴۰ تا ۲۰۰ نفر) به صراحت اعلام می کنند که جنبش پایان یافته است اما دوباره دهها هزار نفر در سراسر کشور با شعارهای تازه و تاکتیک های خلاقانه به عرصه ی عمومی می آیند و موثر نبودن سرکوب را در این مرحله فریاد می زنند.

در شش ماهی که از جنبش سبز می گذرد، این حکومت است که فرسوده شده و نیروهایش ناهماهنگ ظاهر می شوند (در روز ۱۶ آذر میان نیروی انتظامی و لباس شخصی ها درگیری صورت گرفت). نیروهای جنبش پس از اتمام هر مرحله، خود را برای مرحله ی دیگری از نمایش زنده بودن اعتراضات و ریزش نیروهای حکومتی آماده می کنند. تهدیدات دادستان کل کشور و فرماندهی نیروی انتظامی پس از ۱۶ آذر مبنی بر تمام شدن حجت بر معترضان و آمادگی برای برخورد بارها پیش از این نیز تکرار شده بودند و موثر واقع نشده اند. این امر حکومت را در مرحله ی استیصال قرار داده است.

عصبانیت و پرخاش

علی رغم تهدیدات بیشمار، سرکوب و نمایش های قضایی و سیاسی توسط نیروهای بسیجی و امنیتی و نظامی، جنبش سبز با استقامت ادامه پیدا کرده و نه تنها دیکتاتورها بلکه نظام دیکتاتوری در ایران را با جدیترین چالش مواجه ساخته است. رهبران نظام استبدادی جمهوری اسلامی پس از تظاهرات سراسری ۱۶ آذر حتی نمی توانند عصبانیت خود را از این استقامت و عدم کارایی نیروهای خود پنهان سازند و به ناسزاگویی و تهدیدهای مرگبار مخالفان و ملامت نزدیکان خود متوسل شده اند. آنها از نابود کردن مخالفان سخن می گویند.

رهبری نظام در آستانه ی آماده شدن فعالان جنبش برای راهپیمایی های محرم، خود را مساوی با ملت و مخالفان خود را بدون پایگاه اجتماعی اعلام می کند و به پیشگویی های تاریخ گرایانه که دستگاه های امنیتی و نظامی باید آنها را محقق کنند می پردازد: «كسانی كه در مقابل ملت قرار گرفته اند، بیریشه هستند. ... دشمنان ملت ایران و نظام اسلامی همچون كف روی آب هستند كه از بین خواهند رفت.» (کیهان، ۲۳ آذر ۱۳۸۸) او حتی لب به دشنام باز می کند: «معنی فتنه همین است ... این جریان گنداب فاسد ... تلاش دارد با ابزارهای مختلف خود در افكار عمومی جهان رسوخ پیدا كند.» (همان)

دیگر مقامات نیز به همین ادبیات روی کرده اند: «موسوی کوچک تر از آن است که امت حزب الله و نظام بخواهد با آن مقابله کند. ... خاتمی، حقیرتر، کوچک تر و پستتر از آن است که این امت حزب الله و دانشجویان بیدار بخواهند با یک چنین شخص حقیری که چشمش به دست غرب است مقابله کند و حتی هاشمی هم کوچک تر از آن است که بخواهیم با وی مبارزه کنیم. ... [خطاب به هواداران جنبش سبز] خاک بر سر شما که از صدام هم پست تر هستید.» (تغییر، روح الله حسینیان، ۲۲ آذز ۱۳۸۸) جعفر شجونی، عضو جامعه روحانیت مبارز نیز علاوه بر توهین، روش برخورد با مخالفان را بیان می کند: «کسانی که گوشه ای نشسته و بیانیه صادر می کنند احمق و بی شعور هستند. ... اگر آقا لب تر کند خرخره این آقایان را می جویم.»(موج سبز، ۲۱ آذر ۱۳۸۸) این ادبیات در عین آن که معرف سطح فرهنگی و اجتماعی رهبران جمهوری اسلامی است از ناتوانی جدی این نیروها برای برخوردهای شدیدتر حکایت می کند.

تصمیم گیری های خلق الساعه و اشتباهات بزرگ

عصبانیت حاکمان واکنشی احساسی است و آمدن این واکنش به عرصه ی عمومی نمایانگر پایین آمدن سطح قدرت تصمیم گیری های موثر یا عقلانی برای نحوهی برخورد با مخالفان است. لحظه ای که سران یک حکومت برای سرکوب مخالفان خود احساساتی شوند، همان لحظه ی کلیدی تصمیم گیری های خلق الساعه و اشتباهات بزرگ است. از لحن پرخاشگرانه می توان خطاهای بزرگی را در تصمیمگیری رهبران جمهوری اسلامی انتظار کشید.

نمایش پاره شدن عکس آقای خمینی و عکس العمل نمایشی به آن یک نمونه از این تصمیم گیریهای خلق الساعه است که اولا این پرسش را به وجود می آورد که چرا حکومت پاره شدن و سوزانده شدن ولی فقیه موجود را توهین به مقدسات تلقی نمی کند، اما همین کار در مورد ولی فقیه سابق توهین به مقدسات و گناه است (البته چنین گناهی در هیچ متن دینی ذکر نشده است). و ثانیا این گونه اعمال در جهت قدسیت زدایی و عادی سازی چهر ه ی رهبران سیاسی است و نه به مقام قدسی رساندن آنها. نمایش پاره شدن و سوزاندن عکس آقای خمینی بر خلاف خواست رهبران جمهوری اسلامی عمل میکند تا در جهت خواست آنان.

تشتت درونی

عصبانیت رهبران جمهوری اسلامی نمایانگر وضعیت کاست حکومتی نیز هست و آن اختلافات جدی میان سرکوبگران در مورد نحوهی سرکوب است. گروهی که مصمم و هدفمند و متحد به راه خویش ادامه می دهد دچار ناسزاگویی و ادعاهای واهی مثل از میان بردن طرف مقابل یا «جویدن خرخرهی مخالفان» که میلیون ها نفر هستند، نمی شود. حکومت جمهوری اسلامی در سال های ابتدایی خود نیز به سرکوب مخالفان پرداخت اما به دلیل قدرت و کاریزمای خمینی مصمم و بدون تهدیدات تلویزیونی هر روزه به این کار می پرداخت. آیت الله خامنه ای در هماهنگ کردن نیروهای خشنی که در قالب لباس شخصی ها سازمان داده شده اند با نیروهای رسمی با دشواری مواجه است.

برادران سابق و رانت خواران

نکته دیگری که رهبران موجود را مستاصل و لذا عصبانی کرده، عدم همراهی همپیمانان سابق با سرکوبگران است. خامنه ای در گفتار تهدید آمیز خود خطاب به اصلاح طلبان مذهبی پیش از آغاز ماه محرم و حوادث پیش بینی ناپذیر آن، آنها را «برادران سابق» خواند به این معنی که از زیر چتر امنیتی وی خارج شده اند و باید انتظار هر برخوردی را از حکومت داشته باشند. از نظر وفاداران موجود اینها نمک خورده (با مستمری حکومت معیشت خود را تامین می کنند) و نمکدان شکسته اند.

رسانه های حکومت مدام روحانیونی را که از حکومت مستمری دریافت می کنند یا سنتگرایانی را که در طی سه دهه ثروت کشور را به خود اختصاص داده اند (رانت خواران) اما از آن به دفاع بر نمی آیند به صراحت یا تلویحا برای نپیوستن به جبهه ی حق (یا همان حکومت خودکامه) مورد ملامت قرار می دهند.

علت ملامت گروه اول احساس تهدید شدگی شدید است چون حاکمان با رفتارهایی که تاکنون داشته اند به شدت از سقوط حکومت هراس دارند. علت ملامت گروه دوم این است که حاکمان بر این باورند که این کارمندان دیوان سالاری دینی و معتمدان نظام بدون شایستگی و صرفا بر اساس لطف به این رانت ها دست یافته اند و اکنون نباید ولی نعمت خود را تنها بگذارند.

 

دیدگاه‌ و نظرات ابراز شده در این مطلب، نظر نویسنده بوده و لزوما سیاست یا موضع ایرانگلوبال را منعکس نمی‌کند.

ایران گلوبال
برگرفته از:
رادیو فردا

فیسبوک - تلگرامفیسبوک - تلگرامصفحه شما

توجه داشته باشید کامنت‌هایی که مربوط به موضوع مطلب نباشند، منتشر نخواهند شد! 

افزودن دیدگاه جدید

لطفا در صورتیکه درباره مقاله‌ای نظر می‌دهید، عنوان مقاله را در اینجا تایپ کنید

متن ساده

  • تگ‌های HTML مجاز نیستند.
  • خطوط و پاراگراف‌ها بطور خودکار اعمال می‌شوند.
  • Web page addresses and email addresses turn into links automatically.

لطفا نظر خودتان را فقط یک بار بفرستید. کامنتهای تکراری بطور اتوماتیک حذف می شوند و امکان انتشار آنها وجود ندارد.

CAPTCHA
لطفا حروف را با خط فارسی و بدون فاصله وارد کنید CAPTCHA ی تصویری
کاراکترهای نمایش داده شده در تصویر را وارد کنید.