رفتن به محتوای اصلی

"مدیریت بحران"، آوردگاهی برای ایران و اپوزیسیون!
05.06.2015 - 14:06

 

بحران ها برآمده از نوسانات ناگهانی و فشارهای شدیدِ انباشته‌شده یا فزاینده‌ای هستند که تعادل فرد، جامعه، سازمان و یا سیستم را برهم می‌زنند. در رویکرد سیستمی، نبود تعادل به عدم ثبات خواهد انجامید و نبود تعادل و ثبات در کنار هم، برگشت‌پذیری به موقعیت پیشین را منوط به ایجاد تغییرات اساسی در سیستم خواهد کرد.

بحران‌ها برخاسته از تقابل نیروها و یا میدانی برای تقابلشان هستند و به‌طور عام، با خلق فرصت‌ها و تهدیدات جدید، بستری برای کشاکش نیروهای ایجادکننده، هدایت‌کننده و کنترل‌کننده می‌شوند که می‌توانند به تحولات وسیع و برگشت‌ناپذیر منجر شوند.

بحران به‌طور کلی:

1- در بستری بحران‌ساز و در ابعاد گوناگون ظاهر می‌شود و قابلیت نوسازی، تغییر چهره، به‌هم‌پیوستگی و گسترش سریع به سایر بخش‌ها و حوزه‌ها را دارد.

2- برآیندی از یک فشارزایی طبیعی و یا مصنوعی (کنش و یا واکنش انسانی) است که در هر دو صورت به اقدامات انسانی و "فوری" نیازمند است.

3- زندگی روزمره، نظم حاکم و کارکرد سیستم را مختل کرده و خروج از آن، به "تصمیمات بزرگ و اساسی" وابسته است.

4-غالباً به شکل ناگهانی بروز می‌کند و "ماندگاری محدود" دارد. سبب نگرانی، دلهره و واکنش‌های غیرمنتظره و متقابلی می‌شود که می‌تواند به ایجاد بی‌نظمی و تغییر قواعد کنونی بیانجامد.

-اگرچه زمان و مکانِ دقیق آن مشخص نیست، اما بر اساس داده‌ها و علائم هشداردهنده، امکان "رصد، تعقیب، تحریک، پیشگیری یا دامن زدن" به آن وجود دارد.

5- به‌تناسب ابعاد و دامنه، "خسارت، تبعات و پیامدهای متفاوتی" را در پی خواهد داشت.

 عوامل بحران‌زا:

تورم هرگونه شکاف، حباب و یا خلایی می‌تواند عاملی برای ایجاد یک بحران باشد، اما به‌طور کلی:

-فشارهای روحی-روانی شدید و ناگهانی،

- ساختار ناموزون سیاسی، اقتصادی، اجتماعی،

-تنش‌های ملی-مذهبی، نارضایتی‌های عمومی، اعتصابات صنفی،

- خط‌کشی‌های قدرت، بی‌اعتباری قوانین و مقررات،

-بلایای طبیعی، بروز جنگ یا فروپاشی اجتماعی،

-اخلال در امنیت و کارکرد سامانه

-انتقادات خارجی و شایعات فراگیر

-عدم اعتماد به وضع موجود و آمادگی روانی

-مشکلات مالی

-تراژدی و حوادث غیرمترقبه و ... از عوامل بحران‌زا هستند.

(در نظام‌های متمرکز مضاف بر عوامل مذکور، تغییر در کانون و توازن قدرت نیز به ایجاد بحران خواهد انجامید)

مدیریت بحران:

هنر بهره‌گیری از فرصت‌ها و مقابله با تهدیدات بالقوه و بالفعل در راستای کاهش و یا تعمیق یک بحران است که در مقام "عاملیت" به معنای ایجاد، گسترش و تداوم(در جهت بالا بردن خسارت)، و در مقام "مقابله" مکانیسم عبور از بحران با حداقل میزان خسارت در کمترین زمان است.

مدیریت در اوضاع بحرانی به "همدلی، همکاری و هماهنگی گسترده با سایر ارگان‌ها و احزاب نیازمند است" و باید بر اساس بیشترین اطلاعات و با بهره‌گیری از تمام پتانسیل و ابزار موجود، بهترین تصمیم را به بهترین شیوه عملیاتی نماید. همچنین:

-توان برنامه‌ریزی، جلب مشارکت عمومی و نظارت بر امور را داشته باشد.

-بر اساس آمار، ارقام و احتمالات، استراتژی و تاکتیک مناسب را برگزیند.

وظایف:

1-درک و شناخت ابعاد و دامنه بحران:

- به میزان اِشراف بر وضعیت، صحت آمار و حجم اطلاعات جمع‌آوری‌شده در حداقل زمان ممکن بستگی دارد و نیازمند "حضور در بطن بحران" است.

2-شناسایی نقاط ضعف، فرصت‌ها و سنجش امکانات:

-عدم آمادگی نقاط ضعف را آسیب‌پذیر و امکانات را محدود می‌سازد، "برای پوشش باید بر روی بسیج طرفداران، مدیریت ریسک و استفاده از هر آنچه می‌شود از دیگران گرفت نیز، حساب باز کرد."

3- تصمیم‌گیری صحیح و برنامه‌ریزی:

بنا بر اصل غافلگیری، بحران‌ها سبب سردرگمی و دستپاچگی می‌شوند و میزان خطا در تصمیم‌گیری را افزایش می‌دهند. تصمیم‌گیری بر اساس اطلاعات ناقص، ابعاد خسارات را به‌مراتب افزایش خواهد داد. در محدودیت زمانی و شرایط متفاوت ناشی از هر بحران:

-تصمیمات بر اساس آزمون‌وخطا بوده و انعطاف داشتن در شرایط حساس ضروری است.

- به‌تناسب ابعاد و سرعت گسترش بحران، تصمیمات باید بزرگ و سریع باشند.

-پیش‌بینی پلان‌های B و C در صورت عدم موفقیت در استراتژی و تاکتیک کلی، به معنای عدم غافلگیری است. (برنامه‌ریزی مانع از دستپاچگی می‌شود)

4-سازمان‌دهی، انتخاب تاکتیک مناسب و اقدام سریع:

- استفاده از تمام پتانسیل موجود به معنای به‌کارگیری حداکثر توان است.

- به‌کارگیری درست نیروهای متخصص و مورد اعتماد، به معنای درست انجام دادن امور است.(عوامل انسانی می‌توانند بحران‌زا و یا منحرف‌کننده باشند)

-اتخاذ تاکتیک درست، بر اساس وسعت دید، میزان آگاهی از جزئیات، تجربه و امکانات مقدور است.

- اقدام سریع در زمان مقتضی حیاتی است. (زمان یکی از ابعاد هر بحران است و تسلط بر آن به معنای تسلط بر کل بحران است)

5- هماهنگی داخلی و اطلاع‌رسانی به‌موقع:

در صورت اطلاع‌رسانی به‌موقع و درست،

-نیروها اقدامات خودسرانه و یا محرکی انجام نمی‌دهند.

-هرکدام به‌مثابه‌ی سخنگو و تریبونی در راستای اهداف شما خواهند بود.

 نکته:

1) ایجاد یک گروه از طرفداران خارجی برای جلب اعتماد مفید است.

2) حفظ برتری رسانه‌ای با بهره‌گیری از رسانه، فنّاوری و شبکه‌های اجتماعی(تویتر - فیس‌بوک - فلیکر - یوتیوب و ...) یک مزیت است:

-طوفان اینترنتی می‌تواند در زمان کمی سازمان شما را به شهرت جهانی برساند.

-شایعات می‌توانند در عرض چند دقیقه، شهرت را تهدید و یا شما از پیگیری اصل موضوع بازدارند.

3) بهره‌گیری از تریبون‌های پرمخاطب و راه‌های ارتباطی گسترده و سریع یک امتیاز است.

6-تلاش و پیگیری برای کاهش تبعات:

-هر بحرانی به‌تناسب ابعاد و میزان تأثیرگذاری، پیامدهای کوتاه و یا درازمدتی دارد. (به‌عنوان مثال آثار روانی آن در قالب بی‌اعتمادی و نبود انگیزه تا مدت‌ها بر جای خواهد ماند)

-پیگیری و رفع تبعات نیازمند صرف نیروی انسانی، انرژی و هزینه است.

-در صورت عدم پیگیری، بحران به بخشی از فرهنگ‌عامه تبدیل‌شده و پیامدهای آن ناگوار خواهد بود.

نکات مهم:

1-در شرایط بحرانی همکاری و همگرایی با دیگر سازمان‌ها و احزاب نه‌تنها یک خواسته یا توقع، بلکه یک ضرورت است.

2-عناصر "زمان"، میزان " آمادگی و آموزش" و دسترسی به  "اطلاعات، امکانات و ابزار" نقشی کلیدی دارند.

3-باوجود مدل‌های علمی و تجارب پیشین، تصمیم نهایی بر عهده مدیریت است و میزان تبعیت از دستورات به میزان مشروعیت نهاد مرجع باز می‌گردد.

4-تا زمان انجام اولین اقدام در جهت کنترل، بحران در بالاترین میزان توان خود است و تصمیمات اشتباه بر توان تخریبی آن خواهد افزود.

5- مسئولین بحران وظایف معکوسی دارند و با در اختیار داشتن عناصرِ زمان و اقدام، گامی جلوتر از مدیران هستند.

 نتیجه‌گیری:

1- ایران با دارا بودن تمامی شاخص‌ها،  بر گسلی از بحران‌های اقتصادی-سیاسی-اجتماعی ایستاده است.

-توافق اتمی اولین اقدام دولت در جهت کنترل بخشی از بحران‌های اقتصادی و خارجی خواهد بود که نخستین نشانه‌های بهبود را باید در چند سال آینده جست. (در صورت ثبات، اقدامات کارشناسانه و مسئولانه دولت!)

2-رشد جمعیت، تعاملات گسترده، پیوندهای ارگانیک و گستردگی ارتباطات در تمام حوزه‌ها، سبب می‌شود تا با تغییر تنها چند متغیر (در بستری متزلزل)، سیستم  تا آستانه "ُشات داون" پیش رفته و رژیم زمین‌گیر شود. (فقط نحوه ، میزان و جهت نیروی وارده، تعیین‌کننده خواهد بود)

3-اگرچه عبور از هر بحران به معنای آمادگی و تجربه بیشتر در مقابله با بحران بعدی است، اما بحران‌ها هم‌شکل نیستند و  هرکدام ویژگی‌های خاص خود را دارند.

-ایران بنا بر رویارویی با بحران‌های متعدد، در این زمینه استاد و گاهی از فرآیند بحران‌زایی برای دستیابی به غیرممکن‌ها نیز سود برده است. (دامن زدن به شایعات، تردیدها، برجسته‌سازی حواشی، ایجاد نفاق و... سکانی برای کنترل بوده‌اند)، اما تعدد بحران‌ها و شرایط روانی مردم، توان  رژیم برای مقابله را کاهش داده است.

4- ایجاد بحران‌های جانبی و تعمیق شکاف‌ها می‌تواند تمرکز رژیم را برهم زده و میزان هزینه، پیامد و شکنندگی تصمیمات را بالا ببرد.

5- گاهی باید از بحران‌ها به‌مثابه‌ی یک منبع انرژی بزرگ، همچون متحدی بالقوه استفاده کرد و در صورت تأخیر یا تردید ممکن است که آن‌ها فروکش کرده و یا مجدداً در لایه‌های زیرین به حیات ادامه دهند.(زمان بروز آن‌ها غیرقابل ‌پیش‌بینی است)

6-بحران‌ها توانایی تخلیه هیجان و احساسات انباشته‌شده را دارند و اقدامات مسلحانه می‌توانند عاملی بحران‌زا باشند.(اگرچه توسل به شیوه‌های قهرآمیز، میزان اعتراضات مدنی را نسبتاً کاهش خواهد داد)

 در نهایت:

-تشکیل ستاد مشترک بحران،

-هماهنگی و همکاری گسترده نیروها،

-بهره‌گیری از تمام امکانات و پتانسیل موجود،

-تأسیس تلویزیونی مشترک و قوی،

-انتخاب یک منبع سخنگو (داشتن یک سخنگوی خارج از سازمان مفید است)،

 -حفظ برتری اطلاعاتی-رسانه ای،

- ایجاد کارگروه تخصصی جهت مقابله با جنگ نرم و جلوگیری از گسترش شایعاتی که افکار عمومی را از مسیر خارج می‌کند،

از جمله اقدامات ضروری برای اپوزسیون در این آوردگاه خواهد بود.

دیدگاه‌ و نظرات ابراز شده در این مطلب، نظر نویسنده بوده و لزوما سیاست یا موضع ایرانگلوبال را منعکس نمی‌کند.

سمانه گرمرودی
ایمیل ارسالی

فیسبوک - تلگرامفیسبوک - تلگرامصفحه شما

توجه داشته باشید کامنت‌هایی که مربوط به موضوع مطلب نباشند، منتشر نخواهند شد! 

افزودن دیدگاه جدید

لطفا در صورتیکه درباره مقاله‌ای نظر می‌دهید، عنوان مقاله را در اینجا تایپ کنید

متن ساده

  • تگ‌های HTML مجاز نیستند.
  • خطوط و پاراگراف‌ها بطور خودکار اعمال می‌شوند.
  • Web page addresses and email addresses turn into links automatically.

لطفا نظر خودتان را فقط یک بار بفرستید. کامنتهای تکراری بطور اتوماتیک حذف می شوند و امکان انتشار آنها وجود ندارد.

CAPTCHA
لطفا حروف را با خط فارسی و بدون فاصله وارد کنید CAPTCHA ی تصویری
کاراکترهای نمایش داده شده در تصویر را وارد کنید.