زبان کتبی:
الف:
Aşığı yığarlar, oynamaq üçün.-1
زبان شفاهی یا صحبت:
Aşığı yığallar, oynamax üçün.-2
- نگارش درست جمله ی دوم از زبان قهرمان داستان( یا نمایشنامه) همان جمله ی کتبی شماره 1 است.
اما کی میتوان جمله ی دوم را هنگام صحبت کاراکتر داستان آورد ؟
 وقتی میاوریم که قصد مان نشان دادن صحبت او به لهجه ی خودش است. که مثلا با زبان کتبی آشنا نیست.
ویا کاراکتر آگاهانه زبان کتبی را کنار گذاشته و به لهجه حرف میزند. و...
اینجا هم نمی توان همه ی صحبت های کاراکتر یا قهرمانان را با لهجه نوشت. چون لهجه ها زیاد اند و هر شخصیت
به لهجه ی خودش حرف میزند. اگر آنها نوشته شوند متن پر میشود از « واژه های لهجه ای مختلف» و خواننده  
با زبان نوشته احساس بیگانگی میکند. و از سوی دیگر جملات از دید دستوری درست نیست. و همین طور کلمات.
 تنها در حالتهای استثنایی میتوان از آوردن لهجه ها استفاده کرد آنهم در برخی جاها و کوتاه. و بهتر است جملاتی قید شود که بین زبان کتبی و لهجه ای قرار دارند. مانند این جمله که در آن تنها یکی از دو واژه تغییر یافته است:
3- Aşığı yığallar, oynamaq üçün

اگر حالت استثنایی در میان نباشد درست آن است که صحبت قهرمان داستان کتابی نوشته شود.
ب:
 Aşığı yığarlar, oynamaq üçün
 خودش یک جمله از ادبیات شفاهی ست.  گفتار گذشتگان است. و به همین شیوه ی نگارش میاوریم. میتوان آنرا جمله ی
« شفاهی-کتبی» نامید.
جملات و کلمات لهجه ای که در صحبت های روزمره  میاوریم تنها در حالتهای استثنایی میتوانند نوشته شوند. نباید اثر را پر از این جملات نمود. که دهها لهجه داریم . و به انواع گوناگون نیز کلمات را مخفف میکنیم.
از نظر ذهتابی چون پیوندهای  nan و nən  در عمومیت استعمال میشود آوردن آنها در زبان کتبی اشکالی ندارد. نظر منهم چنین است. و بهتر است    dan و dən  را هم استفاده کنیم. در این حالت امکان بیان دو برابر میشود. همینطور از ilə  .
جمع بندی کنم :
 1- در صحبت قهرمان، جمله را کتابی می نویسیم. یا جمله ای میاوریم که  کتبی و شفاهی آن برابراست .
 در حالتهای استثنایی که میخواهیم لهجه ی شخص را نشان دهیم جملات  را« لهجه ای- کتابی» میاوریم.
 مثل جمله ی شماره سه. در برخی جاها.
3- در دیالوگ میتوان   dir-dur-dür-dır یا خانوادی دیر را مخفف یا کامل نوشت : بدون اینکه افراط گرایی کنیم.
O gəlibdir  یا  O gəlibdi
!Bu nə bəladır mən özümü saldım( از میر جلال)
!Bu nə bəladı mən özümü saldım
شکل بهتر همان است که میر جلال نوشته. ولی در محیطی که مردم در صحبت خود معمولا کوتاه بیان میکنند طبیعی ست که مخفف بیان شود. در زبان روایت نویسنده یا راوی صحیح آن است که مخفف نوشته نشود.
کوتاه نویسی و کامل نویسی این خانواده  بستگی به هنر نویسنده دارد . هر دو شکل را استفاده میکنند.
امیدوارم اینجا کتبی، شفاهی، لهجه ای نوشتن و ننوشتن  تا حدی روشن شده باشد.

siz   siniz

جمله اول
   ?İncidiniz məndən
 جمله از سلام غدیرزاده – توجه شود جمله بدون پیوند پرسشی mi است. تنها  لحن ، سئولی ست.

جمله ی دوم

?İncidiz mənnən
ما که به جای سینیز سیز استعمال میکنیم در زبان کتبی و شفاهی  هر دو نوع جمله را میتوان به کار برد.
گرچه جمله ی غدیر زاده رسمی ست ولی برای رسمیت دادن به جمله ی دیگر باید استعمال شود و عمومی گردد.
 در نگارش. در زبان صحبت جمله ی دوم عمومی ست. 

deyil   dəgil  dəyil
 هر سه شکل درست است. گرچه deyil در شمال رسمی ست. اما هیچ دلیلی نیست که دو شکل دیگر درست نباشد. در جنوب ما دو شکل دیگر را بیشتر استعمال میکنیم.
رسمی شدن یا در نگارش مطرح شدن  اصول و کلمات ، در اثر استعمال است. باید نوشت و به لهجه و واژه ها و قواعد جدید  جا باز کرد.
ولی نه دئمی. با در نظر گرفتن همه ی جوانب کار.

və
 در جمله  " və "  را میتوان با کاما حذف کرد. یا کم به کار برد. یا  - تیره به جایش نشاند:
خان و بئی= خان-بئی
او نو گؤردوم و دئدیم= اونو گؤروب دئدیم
حسن و حسین= حسن نن حسین

.O səni  əzizləsin və hərdən incitsin 
.O səni  əzizləsin , hərdən incitsin

استعمال شکل درست واژه ها:
مراحعه شود به:
1-Azərbaycan dilinin izahlı lüğəti
2- فرهنگهای بهزادی

بولود ، بولوت
در فرهنگهای مدرن اروپایی واژه های زبان شفاهی را از کلمات کتبی جدا کرده اند. و هر دو را قید نموده اند.
متأسفانه در کتابهای لغت زبان ترکی آذربایجان در کل به این مسئله توجه نکرده اند.
در فرهنگ « ایضاحلی لغت» واژه ی بولود قید شده ولی از «بولوت» خبری نیست. در خالی که برای نگارش هر دو کلمه اهمیت اساسی دارند:
بولوت: واژه ی زبان شفاهی ست. کتبی میشود: بولود.
در نگارش هر دو کلمه را لازم داریم.
1-بولود وقتی استعمال میشود که نویسنده روایت میکند. 2- بولوت هنگامی نوشته میشود که نویسنده میخواهد حرف زدن قهرمان داستان را بر حسب ضرورت ، « به زبان شفاهی» برای خواننده نشان دهد.
اگر کتاب لغت واژه های شفاهی را نشان دهد کار نگارش برای قلمزن راحت است. و در عین حال برای آموزنده . همین طور کلمات ذخیره میشوند. و چه بسا واژه های لازم به زبان کتبی راه یابند و زبان نگارش را غنی تر کنند.

این مسئله در مورد لهجه های « اصلی و عمده» نیز صدق میکند. که لازم است در کار فرهنگ نویسی به دیده گرفته شود. و برخی واژه های هم معنی متفاوت در فرهنگ ذکر شوند : مثل :
یاخشی : ( =یاخچی، یاخجی. جنوب، لهجه، زبان شفاهی)
انتخاب این کلمات بسته به نیاز نوشته است. در جنوب یاخچی و یاخشی هردو شناخته شده اند و استعمال آنها بسته به محل قهرمان داستان است.
میخواهم بگویم اینها همه به یک میزان سندیت دارند و مهم اند و در کار نگارش لازم.

یارپاق ، یاپراق ، یارپاخ

در فرهنگ بزرگ ایضاحلی لغت کلمه ی یاپراق نیامده. و تنها یارپاق را قید کرده اند. اما در فرهنگ بهزادی هردو واژه ذکر شده. و یاپراق را رجوع داده به یارپاق. علت آن است که لغت یاپراق آذربایجانی شده ی « yaprak» در ترکی آنادولوست(ترکیه). که توسط برخی ها ک به ق تبدیل شده و به نوشته ها راه یافته است.
ما در شمال و جنوب یارپاق استعمال میکنیم. که شفاهی آن نیز «یارپاخ» است.
توجه به این« دسته از واژه ها » بسیار ضروریست. از این لحاظ که : 1- واژه ی کتبی مشخص میشود . 2- واژه ی شفاهی. 3- واژه ایکه از زبان ترکی دیگر وارد زبان ما شده است.
در نگارش هر سه را میتوان در جای خود استفاده کرد. اما بدون در نظر گرفتن «مشخصه ی قهرمان» داستان، استعمال آنها به جای یکدیگر نادرست است.
استعمال هر کلمه دلیل و منطق خاص خود را دارد و این منطق باید خواننده را قانع کند که « سخن طبیعی» ست. در غیر این صورت فاتحه ی نویسنده خوانده شده است. 
استعمال یاپراق برای کسی که از ترکیه برگشته یا با آثار آنجا آشنایی دارد در نوشته طبیعی ست. ولی کسی که هیچ آشنایی با زبان ترکیه ندارد پاپراق گفتن آن برای خوننده قابل پذیرش نیست. غیر طبیعی ست . یا خود نویسنده که کارش نگارش زبان خود است از واژه های داخل شده استفاده کند و نتواند منطقی برای خواننده ارائه بدهد روش نگارش اش غیرطبیعی ست.
این سه واژه ی یاد شده برای مثال است. میتوان به جای آنها کلمات دیگر قرار داد. در اصل قضیه فرقی نمیکند. مثال  را در مورد بخشی از اجزای دیگر جمله نیز میتوان گسترش داد. از جمله در مورد فعلها. 

 -------
-منابع در خود متن مورد اشاره قرار گرفته
- قسمت اول نوشته:در نگارش زبان ترکی آذربایجان