حاکمیت شوراها در قلعه های خرم دینیان  و مناطق ازاد شده از سلطه شاهنشاهی و خوانین محلی اولین نمونه حکومت شورایی در تاریخ کهن در جهان بود.

حکمرانی این شوراها بعد از هجوم اعراب و سقوط حاکمیت شاهنشاهی و  در پی مقاومت مردم اذربایجان علیه تجاوز مسلمانان بوجود امد .استارت این حاکمیت در شورش و قیامهای مردمی علیه خانهای محلی و ساخت قلعه های مقاومت تجلی یافت.با سقوط سلسله شاهنشاهی و ایجاد خلا  قدرت سرکوبگر ان مردم این مناطق برای کسب ازادی اقدام به قیامهای متعدد نمودند.در مدت زمان کوتاهی این شورشها و قیامها در بعد منطقه ای ان گسترده گشت.با پیروزی هر مبارزه در  منطقه ای علیه حاکمان فئودال  وازاد شدن بخشی از مردم نیروی مقاومت مردمی برای ازاد سازی سایر مناطق اقدام میکردند.در هر منطقه ازاد شده قلعه های جدید  مقاومت برای پناه دادن نیروهای مبارز و تداوم مبارزه ساخته میگشت.ارتباط ارگانیگ این قلعه ها از طریق ارتباطات ان دوران  برای همکاری و هماهنگی مبارزات و ایجاد اتحاد مبارزاتی مردم چشمگیر بود.هر زمان که بخشی از مردم ناحیه ازاد گشته مورد هجوم واقع میگشتند سریعا از طرف سایر قلعه ها مورد پشتیبانی قرار میگرفتند.بخش اعظمی از این قلعه ها که از قبل وجود داشتند بمنظور  استقرار نیروی نظامی شاهنشاهی برای سرکوب مردم و یا برای اسکان نیروها برای جنگها مورد استفاده قرار میگرفت.شکل و مدل حاکمیتی در این مدل بی حاکمی مطلق بود.رهبران این قیامها سمت و یا منسب و یا مقام متمایز با مردم عادی نداشتند. حاکمیت قلعه ها برهبری جاویدان و بابک بمدت 40 سال  در منطقه وسیعی گسترده شد.وسعت این حکم رانی تمامی شامل تمامی  بخشهای اذربایجان شمالی و جنوبی و بخشی از ارمنستان و گرجستان فعلی تا دامنه قفقاز را در بر میگرفت .وسعت ان  در غرب بخش بزرگی از ترکیه و عراق شمالی فعلی و در جنوب  تا همدان و کرمانشاه گسترش داشت .در شرق نیز   تا کناره های دریای خزر گسترده میبود.

اثار بجا مانده از قلعه ها ؛گستردگی حاکمیت در این  مناطق را بثبوت میرساند.همچنین مدرارک انکار ناشدنی تاریخ نگاران اسلامی که بر ضد این شیوه حاکمیت نوشته شده اند اثبات شکل و نوع نگرش حاکمیت شورایی ان  است . با انکه دستور قتل عام و ویرانی و محو کامل اثار بجای مانده از این دوران  از طرف حاکمان اسلامی   بعد از پیروزی  صادر گشته بود  نقل قولهای شفاهی و داستانهای فولکولوریک که از نسلی به نسل دیگر توسط عاشیقها منتقل میگشت ِتوانست ارمانها  و ارزوهای عملی گشته را بعنوان حسرت مردمی در دل این حکایتها زنده نگاه دارد  . بخشهای باقی مانده  از قلعه ها و این ادبیات شفاهی  امید برپایی دوباره این حاکمیت شورایی را همیشه زنده نگاه میداشت.

شورشها و قیامهای متعدد کور اوغلو ها در سرتاسر اذربایجان و ترکیه  و نبی و صدها شورشی  دیگر با الهام گیری از مدل عدالت اجتماعی و برپایی جامعه اشتراکی بارها حاکمان فئودال را در دوره های تاریخی بعدی  بلرزه در اورده بود 

نکته حائز اهمیت در حاکمیت شوراها در قلعه های ازاد شده و همچنین نحوه سیستم اداری در نگرش به مناسبات اجتماعی ان دوران است. از جمله برابری جنسیتی ؛اجرای عدالت اجتماعی ؛زندگی اشتراکی ؛نحوه وشکل  تولید و توزیع ؛شکل مالکیت بر ابزار و نحوه تولید ؛نگرش سکولار و نبود هیچ نگرش دینی در حاکمیت ؛ایجاد نیروی مقاومت شوراهای خلقی؛خصوصا در انتخاب رهبری ومدیریت  شورایی ؛موارد مشابه با ایده الهای انارشیستی امروزین است.از این رو میتوان بجرات ادعا کرد که اولین حکومت انارشیستی جهان در سرزمین اذربایجان در طی دوران چهل ساله به رهبری جاویدان و بابک معروف به خرم دین  و همه فرماندهان نظامی مقاومت ایجاد گشته بود . در هر یک از قلعه ها فرماندهان و رهبران  بر اساس استعداد انان توسط  شوراها انتخاب میگشتند  .خرم دینیان به مردم ازاد شده ای اطلاق میگشت که دینشان شادی و ازادی بود.به هر جمع انسانی که به گروه ازاد شده حاکمیت شوراها میپیوستند خرم دینی اطلاق میگشت.

مقاومت چهل ساله خرم دینیان با خیانت سرداری بنام افشین که به مزدوری خلفای اسلامی در امده بود در هم شکسته شد.با دستگیری بابک و قتل وی در بغداد در حضور خلیفه اسلامی و قتل عام وحشیانه خرم دینیان این حاکمیت فرو پاشید.

بعد از پیروزی مجدد و کامل  نیروهای متجاوز اسلامی و کسب حاکمیت دینی اسلامی در فردای شکست قیام مردم ایران در پروسه انقلاب 57 قلعه بابک بعنوان قبله ازادیخواهان اذربایجان انتخاب گشت.کمپینهای هفتگی  در قلعه بابک (بئز قالاسی) واقع در نزدیکی شهرستان اهر میعادگاه مبارزان علیه اسقرار حاکمیت دینی و متجاوزین مرتجع اسلامی گشت.

از سال 57 تا اکنون هر ساله بخش بزرگی از مردم اذربایجان و بخشهای کوچکی از سایر نقاط ایران  برای تجدید عهد و پیمان با ارمانهای خرم دینیان در محل بئز قالاسی گرد هم می ایند .انتخاب قلعه بابک نماد اعتراض مردم علیه تجاوز خلفای اسلامی اینبار در شکل ولی فقیه نمایانگر خواست برپایی حکومت ارمانی شورایی خصوصا شکل  سکولار و لاییک ان است.میتینگهای اعتراضی هر ساله اذربایجانیها که صدها هزار نفر در ان شرکت دارند ؛ در قلعه بابک بنوعی خواست برپایی عدالت اجتماعی بشیوه ایده الهای تاریخی مندرج دران حاکمیت شورایی چهل ساله است.ارمانهایی که تنها تفکر انارشیستی براساس  حذف هر نوع قدرت متمرکز  و تقسیم عادلانه ان بشکل مساوی مابین همه مردم میتواند تعمیم دهد.تنها تفکر انارشیستیست که حاکمیت حسرت شده تاریخی خرمدینیان را میتواند دوباره بشکل مدرن ان عملی سازد.

باریش نصیریان

................................................................................

توضیح 1..حاکمیت ارتجاعی و گروههای نفوذی با تفکر مرتجع اسلامی در بخش مبارزه ملی مردم اذربایجان برای رفع ستم بارها سعی کردند که ماهیت ضد استبداد  دینی و خواست حکومت لاییک و سکولار این جنبش را کمرنک کرده و یا انکار کنند . انتخاب قلعه بابک بعنوان محل تجمع اعتراضی و ملی اذربایجان  نمایانگر واقعیت عینی موجود اندیشه سکولار و لاییک در این جنبش است

توضیح 2.. نویسنده بهمراه رضا مجید زاده و رحیم رییس نیا و هوشنگ عیسی بگلو  و محمد رضا نصیریان و چنگیز بخت اور و گروه عاشقها برهبری عاشیق حسن وگروه سهند و گروه بابکیان و چند گروه دیگر از سال 57 در کمپینهای سه روزه و یا هفتگی سالیانه تا قبل از دستگیری و مهاجرت درمحل  قلعه بابک حضور داشته است.در بحثهای تئوریک رفقا در ان دوران ِعمومی و اجتماعی  کردن این حرکت و تبدیل ان به جنبش مطرح بود .در ان دوران گروهای پنجاه و گاها صد نفر به بالا در این تجمعات حضور بهم میرساندند .اما خوشبختانه با پیگیری سالانه این  رفقا ارزوی مردمی و گسترش حرکت بوقوع پیوست.اکنون هر ساله صدها هزار نفر در راهپیمایی و  تجمعات مسالمت امیز برای تجدید عهد و پیمان با خرم دینان حضور بهم میرسانند.

توضیح 3 .. کتاب بابک ترجمه رحیم رییس نیا و کور اوغلو از افسانه تا واقعیت و بابک خرمدین اثر محمرضا نصیریان و خرمدینیان اثر تحقیقی ناتمام چنگیز بخت اور و بابک نوشته چنگیز ایتماتوف بزبان ترکی اذری نشر اراز و مقدمه پتروشفسکی در کتاب خرم دینیان منابع مفیدی برای مطالعه هستند      

نویسنده مقاله از تمامی تاریخ نگاران و جامعه شناسان دعوت مینماید که در مورد این دوران دست بقلم  ببرند