گوناز تی وی (اختصاصی): تورک ها در گستره عظیمی از جهان از شرق اروپا گرفته تا تورکستان شرقی که در حال حاضر تحت استعمار دولت کمونیستی چین قرار دارد، زندگی می کنند. تنوع فرهنگی، اقلیمی، مذهبی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی از خصوصیات بارز جوامع تورک درجهان می باشد.

این نوشته کوتاه به مسائل تاریخی ظهور و پیدایش ناسیونالیسم تورک نخواهد پرداخت، بلکه در جهت ارائه یک سری اصول و راهکارهایی برای بسط و گسترش فرهنگ، زبان و هویت تورکی بوده که می تواند برای فعالان ملی و مدنی تورک آزربایجان جنوبی مفید واقع شود.

اکثر تورک ها با اینکه دولت مستقل خود را تشکیل داده اند، ولی نبود دولت های ملی تورک گرا در این کشورها، توسعه ملی گرایی بر پایه هویت تورکی را با بحران مواجه ساخته است.

علاوه بر ایجاد موانع توسط دولت های حاکم بر سرزمین های تورک یک سری عوامل داخلی و خارجی هم مانع گسترش هویت تورکی در دنیای تورک می گردد که در جای خود قابل تامل است و بایستی با فعالیت های کلان تاثیرات منفی آنها را برای اتحاد نوین تورک ها کاهش داد.

تمامی دولت هایی که در کشورها و مناطق تورک ها بر روی کار آمده اند به گسترش فرهنگ و هویت بر مبنای هویت تورکی ارزش چندانی قائل نبوده اند و با جعل هویت به تورک های ساکن در مناطق تحت کنترل خود هویت سرزمینی یا هویت دینی تعریف کرده اند.

برای روشن تر شدن موضوع نمونه هایی از جعل هویت و فعالیت کلان حکومت های حاکم برای گسترش هویت ساختگی مورد نظر خودشان آورده می شود:  

به عنوان نمونه در آزربایجان شمالی کسی دیگر به خودش تورک نمی گوید، آزری یا آزربایجانی هویتی است که سیستم حاکم تحت تاثیر حاکمیت کمونیست ها بر جامعه تورک آزربایجان تحمل کرده و زبان تورکی آزربایجانی به زبان آزربایجانی تبدیل شده است. در سایر جمهوری های مستقل تورک هم شرایط به همین منوال است.

در کشور تورکیه تورک به کسی گفته می شود که شهروند این کشور باشد و در داخل مرزهای آن زندگی کند. تحت تاثیر تبلیغات حکومت کمونیستی در شوروی سابق و تبلیغات نهادی های پان ایرانیست در کشور تورکیه هم به تورک های آزربایجان آزری می گویند که در مطبوعات، ادبیات علمی، سیاسی، اجتماعی و محاوره ای به وضوح دیده می شود. سیاست های حکومت های محافظه کار حاکم در تورکیه بیشتر در جهت بیگانه نگه داشتن مردم از جهان تورک و حتی در جهت تخریب حرکت های هویت طلبانه آنان بوده است.

به عنوان نمونه در زمان حکومت ملی آزربایجان مطبوعات تورکیه از حکومت وقت ایران طرفداری کرده و مبارزان تورک آزربایجانی را آزری های عاصی نامیدند و از حکومت ایران خواستند که به سرکوب تورک ها اقدام نماید.

روزنامه ها و مطبوعات ملی گرای تورکیه نظیر یئنی چاغ در زمان قیام تاریخی تورک های آزربایجان در ماه می سال 2006 میلادی را یک حرکت آمریکایی دانست و آن را تهدیدی برای تورکیه خواند.

تقدس گرایی بر پایه مذهب سنی که از آن به مسلمان بودن تعبیر می شود و حکومت حاکم از گسترش آن در جامعه حمایت می کند، از عواملی می باشد که جامعه تورک را از هویت اصلی خود و به آن هویت های ساختگی نظیر مسلمان، علوی و... داده است.

به عنوان مثال در مورد مسئله تورکمن های عراق و سوریه حکومت تورکیه با اتخاذ استاندارد دوگانه همواره از بخش سنی مذهب آن حمایت کرده است.

احزاب چپ گرا نظیر حزب جمهوری خلق، اسلام گرا نظیر حزب سعادت، حزب حرکت ملی و حزب عدالت و توسعه در تورکیه تا کنون ضربات مهلکی برای برای توسعه تورک گرایی نوین وارد ساخته اند. در سایر جمهوری های تورک هم احزاب و نهادهای ضد تورک نقض مهمی را در زدودن هویت تورکی از جامعه داشته اند.

موانع خارجی هم دولت های نژادپرست نظیر ایران، چین، گرجستان و روسیه می باشند که همواره سد راه گسترش فرهنگ، زبان و هویت تورکی شده اند.

دولت های ضد تورک و ملی گرایان آنها بویژه ایران تورک گرایی فرهنگی را به عنوان یک ایدئولوژی نژادپرستانه تبلیغ کرده است. در حالی که فعالان ملی و مدنی تورک در ایران برای احیای زبان، فرهنگ و هویت تورکی خود مبارزه می کنند که مورد تعرض سیستم نژادپرست فارس محور در ایران قرار گرفته است.

برای تقویت تورک گرایی فرهنگی (پان تورکیسم نوین) فعالان ملی ومدنی تورک در آزربایجان جنوبی باید یک سری پیشنهادات و راه کارهایی ارائه می شود که به نظر نگارنده می تواند موثر واقع شود.

- پرهیز از اسلام گرایی و احترام به همه مذاهب و عقاید بر پایه اندیشه و تفکرات سکولاریسم

- دوری از تورکیه گرایی و بزرگ نمایی دستاوردهای این کشور، زیرا نهادهای حکومتی و سازمان های غیر دولتی در تورکیه همواره به تورک های سایر مناطق غیر از تورکیه به عنوان طعمه اقتصادی نگریسته اند. تورکیه هم مانند همه اکثر کشورهای دنیا کاستی های مربوط به خود را دارد. تورکیه پرستی یک انحراف در حرکت ملی آزربایجان محسوب شده و می تواند این حرکت را از اهداف اصلی خود دور سازد.

- طرد تفکرات نژادپرستانه، احترام به همه فرهنگ ها، ملت ها و عناصر ملی آنان

- احترام به حقوق بشر و فعالیت در چهارچوب قوانین و کنوانسیون های بین المللی

- قطع ارتباط با احزاب نژادپرست نظیر حزب حرکت ملی تورکیه (MHP)، تشکیلات موسوم به تورک اوجاقلاری و حزب اتحاد بزرگ (BBP) و دفع خطرات آنان، این احزاب و تشکل ها در پی نشر ادبیات کینه و نفرت در جامعه تورکیه بوده و در تخیلات، توهمات و ملی گرایی رمانتیک خود گرفتارند. برای اعضای این گروه اسلامیت مهم تر از هویت تورکی می باشد.

- گسترش همکاری و ارتباطات با نهاد های غیر دولتی فرهنگی مانند انجمن های موسیقی، انجمن های هنری، فرهنگستان زبان تورکی، در کشورهای تورک بویژه تورکیه، در جهت تقویت پیوندهای فرهنگی و زبانی بین جوامع مختلف تورک

- ایجاد سمینارها و کنفرانس ها درباره تاریخ، هویت، فرهنگ و زبان تورک ها در کشورهای تورک

- ارتباط گسترده با رسانه ها و مطبوعات در کشورهای تورک جهت تبلیغ و شناساندن فرهنگ تورک و اهمیت آن در توسعه اقتصادی و سیاسی

- گسترش ارتباطات و مکاتبات با حکومت های حاکم جهت بها دادن به هویت تورکی در ارگان های دولتی و نهادهای فرهنگی و ملی وابسته به دولت.

با توجه به این اهمیت ارتباطات فرهنگی بین جوامع تورک می تواند ذهنیت جوامع، عقل و شعور و مسیر تعلیم و تربیت آنان را در جهت حفظ، تقویت و دفاع از فرهنگ و هویت اصلی آنان یعنی هویت تورکی پرورش دهد و تاثیر هویت ها و فرهنگ های ساختگی را روی آن کاهش دهد. ارتباطات و تقویت فرهنگی بین جوامع تورک چنان می تواند آنها را به هم پیوند دهد و در جهت احیای هویت تورکی موفقیت آمیز باشد که این کار حتی از دست ارتش های مدرن و حرفه ای دنیا ساخته نیست.

ائلچین حاتمی

گوناز تی وی، 27 ژوئن 2016