چند نکتە کلیدی در بحران سوریە.

بعد سیاسی:

 آقای استیفان دیمیستورا در تلاش برای دور جدید مذاکرات صلح سوریە است. همچون گذشتە مذاکرات صلح دوطرفە میان دولت سوریە و اپوزسیون سنی طرفدار ترکیە بە نتیجە نخواهد رسید چون بسیار واضح است کە هرگونە مذاکرە  بضرر دولت سوریە خواهد بود.  از نظر برخی از کارشناسان امور بحران سوریە  عدم موفقیت مذاکرات صلح سوریە در نبود حضور کوردها بعنوان یکطرف مذاکرە میباشد.  روسیە و دیموستورا نمایندە سازمان ملل در امور سوریە با شرکت کوردها در مذاکرات تاکید دارند، امریکا موضع مشخصی نداشتە،  ایران، ترکیە و سوریە مخالف همیشگی حضور کوردها در مذاکرات هستند. اینبار حضور نمایندە  کوردها در مذاکرات قطعی بنظر میرسد و قبول آنان بعنوان ێک طرف درگیر کفە ترازو را از بعد سیاسی بنفع کوردها سنگین خواهد کرد.

قبل از پرداختن بە موضوعات روز سوریە باید گفت بازگشت سوریە بە دوران قبل از ٢٠١١  و از طریق زور ممکن نیست و در صورت بازگشت احتمالی اعتبار سازمان ملل و کشورهای درگیر زیر سوال خواهد برد. طبق قوانین بین المللی و حقوقی گشودن پروندە در بحران یک کشور بمنزلە قبول بحران است و کانالهای بین المللی برای چارەیابی بحران مد نظر است بنابراین تفوق نظامی دولت سوریە و یا مخالفین بمعنی بستە شدن پروندە آن کشور نمیباشد.

بعد نظامی:

جنگ حلب آیندە سوریە را رقم خواهد زد. دولت سوریە هیچگاە قادر بە تسلط و ادارە حلب نخواهد بود زیرا پایگاە مردمی در آن شهر ندارد. حلب شهری با ترکیب اکثریت سنی، کورد و اقلیت مسیحی هستند.  تسلط سنیها بر آن شهر امنیت دولت سوریە را متزلزل خواهد نمود. دستیابی سنیها  بە حلب  بمعنی دستیابی آنان بە دریا و همچنین همرز بودن با ترکیە از جرابلس تا دریای مدیترانە است.  بنابراین شکست نقشە سنیها در تسلط بر شهر حلب در گرو همکاری دولت سوریە  با کوردهاست.

حملە نظامی ترکها بە کوردستان با هماهنگی ایران و سوریە،

ورود نظامی ترکیە بە خاک کوردستان سوریە  برعلیە کوردها ـ  ببهانە داعش ـ آنچە را کە انتظار میرفت اتفاق افتاد. نگرانی تورکها از قدرتگیری کوردها در کوردستان سوریە  نیازی بە بحث نیست و قبلا بسیار در این مورد بسیار سخن گفتە شدەاست. اما بیان نکتەای کە ضروی بنظر می آید این است کە چرخش خفت بار تورکها و بە زانو درآمدن برای رقیبان دیرینەاش تنها بصرف درهم شکستن ارادە کوردها وبمنزلە بازگشت آنان بە نقطە صفر در سیاست خارجی است. گرچە جامعە ترکیە در شرایط فعلی در سکوت و ترس بسر میبرد اما گمان نمیرود  سیاستمداران آن کشور  نسبت بە سیاست غلط دولت حاکم بی تفاوت بمانند. تصمیم بر سر سوریە نە در دست سوریە، نە در دست ترکیە و ایران است بلکە آیندە آن کشور در دست امریکا و روسیە است و تحرک اخیر نظامی ترکیە در کوردستان  سوریە بیشتر  در حوزە سیاست سنتی میان سە کشور ایران ، ترکیە و سوریە تعریف میشود و بیشتر نوعی قدرتنمایی ارادە شکست خوردە ارتش آن کشور است  بعداز کودتای اخیر است. ارتش ترکیە همان   سیاست خشن را از بدو آزادی کوردستان عراق در پیش گرفت و هنوز هم واحدهای نظامی در مناطقی در اقلیم دارد اما کارایی خود را از دست دادە است.

نکتە دیگر اینکە  آزادی جرابلس برای کوردها سخت تر از آزادی گری سپی " تل البیاض"  نیست، زمانی گری سپی آزاد گردید کە کوردها بلحاظ سیاسی و نظامی در موقعیت ضعیفتری قرار داشتند اما اینک کوردها در موقعیت ممتازتری قرار دارند و ترکیە هم در آنموقع یکە تاز میدان بود اما تهاجم نظامی بە جرابلس از نظر امریکا و روسها نوعی دلداری تورکها محسوب میشود و جرابلس در مناقشات فارروی سوریە تعیین کنندە نیست و همچنانکە قبلا هم اشارە شد  جنگ حلب  سرنوشت سوریە را رقم خواهد زد و مرزهای آن کشور بعداز جنگ حلب مجددا ترسیم خواهند شد.اگرچە احتمال تسلط رژیم اسد بر حلب بسیار ضعیف بنظر میرسد اما  پیروزی نظامی سوریە در حلب شکست کامل پروژە ترکیە و سنیها محسوب میشود.  دوما، درصورت پیروزی سنیها بر حلب تنها راە نجات رژیم اسد حمایت از کوردهاست.

در همچون شرایطی گزینە دیگری کە برای ترکها مطرح باشد تن دادن بە خواستە دولت اسد همانا تسلط بر مناطق شمالی اعم از سنیها و کوردها باشد کە همچون بازی خطرناکی  هزینە زیادی برای دولت ترکیە دارد و اندک اعتبار تورکها نزد جامعە عربی را بر باد میدهد. گزینەای دیگری هم کە ممکن است در پروژە تورکها وجود داشتە باشد قبول و اعتراف بە دو کانتون جزیر و کوبانی بعنوان کوردستان سوریە  و حتی انضمام آن بە کوردستان عراق است. امری کە ممکن است بارزانی هم موافق آن باشد.

نقش روسها در بحران جاری:

اغلب  کشورهای درگیر در بحران سوریە علیرغم  اقتداری کە در میدان جنگ از خود نشان میدهند در کشور خود با  مشکلات جدی اقتصادی روبرویند و مردمانشان در فشار ناشی از تبعات جنگ و یا ورود کشورشان بە جنگ هستند. تحریمهای اتحادیە اروپا علیە روسیە ضربە بە اقتصاد آن کشور وارد آوردەاست.  این وضعیت در مورد ترکیە و ایران هم  صدق میکند.

 حمایت روسیە  از دولت بشار اسد از نظر اغلب ناظرین امور بە دلیل اینکە آن کشور آخرین پایگاە روسها در منطقە خاورمیانە میباشد. از نظر خود روسها گورباچف عراق را بە امریکا فروخت و بوریس یلتسین یوگسلاوی را بە اروپائیان فروخت اما از نظر آنان ولادیمیر پوتین سوریە را نفروخت و  ابهت و اقتدار قبلی روسها را زندە نمودە است. شاید مرتبط با موضوع نباشد اما  محبوبیت پوتین در نگاە روسها  تنها بە جنگ سوریە بر نمیگردد و سالها قبل کە ایشان در مقام نخست وزیری  جلوس نمود اعتبار اجتماعی مردم روس را زندە نمود.  تا قبل از ورود پوتین بە قدرت حرمت زن روسی در نگاە عام  بشدت آسیب دیدە بود و در بازارهای سکس دنیا مشهور بودند اما با ظهور پوتین و اجرای برخی قوانین اجتماعی شخصیت زن روسی  احیا گردید و محبوبیت پوتین در میان زنان روس بسیار بیشتر است. اگرچە  بحران سوریە برای روسها بسیار هزینەبردار است با این وجود عدم همسویی آن کشور  با امریکا میتواند موضوع دوبارە انقلابهای رنگی در کشورهای استقلال یافتە را در برداشتە باشد همچنانکە بحران اکراین  دردسری برای روسیە در مقابل نقش روسیە در بحران سوریە بود.

در ارتباط با امریکا چند موضوع کلیدی هست کە دستیابی بدانها برای امریکائیان مهم است.

جنگ در منطقە برای امریکا جنگ انرژی محسوب میشود. برخی تحلیلهای کارشناسان،  دشمنی سعودی و قطر با دولت بشار اسد را عدم قبول اسد برای ارسال گاز آن کشورها از گذرگاە سوریە بە اروپا عنوان میکنند.  آنچە کە مشخص است در صورت تجزیە سوریە  انرژی منطقە هیچگاە از خاک  میان سنیها و علویهای سوریە بە دریای مدیترانە عبور نخواهد کرد و تنها کریدورر نفتی برای امریکا کوردستان خواهد بود. در پشت بحران سیاسی سوریە موضوعات پنهانی هستند کە کمتر مورد توجە قرار میگیرند. برای نمونە بعداز سفر جان کری بە روسیە دو کشور توافق کردند کە  هرکدام ١٥٠ مستشار نظامی و دیپلمات را  مسئول نقشە جدید سوریە گمارند  کە بطور  مشترک و هماهنگ آیندە سوریە را ترسیم نمایند. تمامی اینها نشان میدهد کە آن کشورها بویژە امریکا در تقسیم سوریە بە توافق رسیدەاند. از جهت دیگر  هرگونە تعلل امریکا در بحران سوریە اعتبار جهانی و داخلی امریکا آن کشور را زیر سوال خواهد برد. با این وجود  تمامی شواهد نشان میدهد کە امریکا در بحران سوریە بسیار ماهرانە عمل میکند و بدون کمتر هزینە نقش اصلی را در بحران سوریە ایفا میکند. از نظر  امریکا مناطق سنی در محدودە شرق سوریە کە  امکان دسترسی بە دریا ندارد، اهمیت چندانی ندارد.  درضمن کوردستان بدون دسترسی بە دریا نیز برای امریکا اهمیت ندارد اما کوردها شانس بیشتری برای رسیدن بە دریا دارند بویژە اینکە مناطق میان لاذقیە و حاتای تورکیە  ( منطقە جبل الاکراد )  ساکنان آن کورد علوی بودەاند و از دریا بطرف فرات نیز جمعیت کوردی پررنگتر میشود. مختصرا سرمایەگذاری امریکا بر سر کوردها منافع آن کشور را تامین خواهد نمود.

نقش ایران:

 ایران بیشترین استفادە را از کودتای ترکیە نمود. اعتبار دولت اردوغان نزد ایران فرو ریخت و ایرانیان فرصت را غنمیت شمردند کە بجای استفادە از ضعف فعلی تورکها آنان را بە همکاری در مقابل کوردها کە دغدغە هر دو کشور هست وا دارند. از یکطرف امکان حملە  ترکها بە جرابلس را فراهم و و ایران خود نیز با ایجاد جنگ افروزی در حسکە فصل مشترکی باهم آغاز کردند تا بلکە خواستە کوردها را عقیم خواهند گذارند. اگرچە دستگاە دیپلماسی ایران ماهرانەتر عمل میکند اما آنان نیز از این موضوع غافلند کە در ٢٥ سال گذشتە بحران زایی را در کوردستان عراق و اغلب کشورهای منطقە نتیجەای برایشان نداشتەاست. مورد دیگری کە ایران دنبال میکند مشارکت در جنگ موصل از طریق حشد شعبی تا بلکە هرگونە کە بودە از این طریق سهم خواهی کند و  نفوذ خودر را تا دروازەهای کوردستان سوریە بکشاند. در صورت تحقق همچون امری ایران ترکیە را دور خواهد زد و در  تا اندازەای تسلط حزب دموکرات کوردستان بر منطقە را بی اثر خواهد کرد.

کوتاە سخن علیرغم فضای نگران کنندەای کە با نزدیکی ایران و ترکیە علیە کوردها در جریان است اما بحران سوریە بسیار دشوارتر از آن است کە اهداف آنان محق سازد و آیندە سوریە در دست امریکا و روسیە است .