همۀ ما دربارۀ نفت و منابع سرشار آن در زیر پای خود کمابیش اطلاعاتی داریم، امّا شاید کمتر به فکر مطالعۀ دقیق‌تر وضعیت میادین نفتی کشورمان افتاده باشیم، درحالی‌که برای دانشجویان، کارشناسان، مدیران و علاقه‌مندان به مسائل نفت این مسئله ضرورتی علمی به شمار می‌آید.

نوشتار پیش‌رو اطلاعات مفید و ارزشمندی دربارۀ وضعیت میدان‌های نفتی مولّد در کشورمان در اختیار خوانندگان قرار داده است.

سابقۀ اکتشاف نفت در ایران به سال ۱۲۸۷٫ش/ ۱۹۰۸٫م برمی‌گردد. در این سال در پی تلاش چندسالۀ حفاران و کاوشگران نفت در مناطق شمال‌ غرب و جنوب کشور، اولین چاه خاورمیانه با تولید اقتصادی، در میدان نفتون مسجدسلیمان حفر گردید و در عمق ۳۳۸ متری به نفت رسید. بهره‌برداری از این چاه، که با تولید پانصد بشکه در روز عملاً از سال ۱۲۹۰ خورشیدی آغاز شد، سرآغاز فعالیت صنعت نفت ایران محسوب می‌شود.

هم‌اکنون چندین میدان نفتی در پهنۀ جغرافیای ایران وجود دارد و شرکت‌های مختلفی دست‌اندرکار تولید نفت در این مناطق هستند که آنها را می‌توان به دستۀ بزرگ شرکت ملّی مناطق نفت‌خیز جنوب، شرکت نفت فلات قاره، شرکت نفت مناطق مرکزی تقسیم نمود.

الف) شرکت ملّی مناطق نفت‌خیز جنوب

پس از پیدایش نفت در مسجدسلیمان، عملیات کاوش برای کشف مخازن دیگر ادامه یافت و در پی آن، حوزه‌های نفت‌خیز هفتگل (۱۳۰۶)، آغاجاری(۱۳۱۵)، اهواز(۱۳۳۷)، بینک (۱۳۲۸)، بی‌بی‌حکیمه (۱۳۴۰)، مارون و کرنج (۱۳۴۲) و پازسی و رگ‌سفید (۱۳۴۳) کشف و بهره‌برداری شد.

مجموعه این میدان‌ها با تمامی تأسیسات، کارخانجات و خطوطه لولۀ مورد نیاز تولید، فرآورش و انتقال نفت به پالایشگاه‌های داخلی و پایانه‌های صادراتی نفت خام، هم‌اکنون بخش عمده‌ای از مناطق نفت‌خیز جنوب به شمار می‌رود.

تا قبل از دهۀ ۱۳۵۰ فعالیت‌های مربوط به اکتشاف و تولید در شرکت سهامی اکتشاف و استخراج متمرکز بود و مرکز عملیات این شرکت، که مسئولیت برنامه‌ریزی، تهیۀ منابع مالی، برداشت از مخازن و همچنین توسعۀ میدان‌ها و تأسیسات فنّی را عهده‌دار بود، در مسجدسلیمان قرار داشت.

در آغاز دهۀ ۱۳۵۰، به دلیل شتاب گرفتن سیر فعالیت‌های تولید نفت و گاز و عملیات اکتشاف و حفاری، «شرکت خاص خدمات نفت ایران» (اسکو) در مقام شرکت پیمانکار طرف قرارداد شرکت ملّی نفت ایران، تشکیل شد و تمامی فعالیت‌های اکتشافی، برنامه‌ریزی و اجرای عملیات حفاری، نصب و راه‌اندازی تأسیسات و خطوط لوله، مطالعۀ میدان‌ها و تهیۀ طرح پیشنهادی برنامه‌های توسعه و ازدیاد ظرفیت برداشت و نیز برآورد بودجه‌های ارزی و ریالی را در حوزۀ نفتی جنوب به عهده گرفت.

در کنار این شرکت، شرکت عملیات غیر صنعتی نیز تمامی فعالیت‌های غیر صنعتی را عهده‌دار شد. با پیروزی انقلاب اسلامی و خلع ید از پیمانکاران خارجی، مجموعۀ عملیات اکتشاف، حفاری و بهره‌برداری به کارکنان و مدیران ایرانی محول شد. همچنین مراکز راهبردی فعالیت‌های پشتیبانی نیز، که در آن زمان در آبادان مستقر بود، به اهواز منتقل گردید.

با وقوع جنگ تحمیلی، به‌رغم واقع شدن تأسیسات و مبادی صادراتی در میانه یا خطوط مقدم جنگ یا حداکثر در فاصلۀ کمی از جبهه‌ها، استمرار تولید و صادرات نفت در زیر بمباران وحشیانۀ دشمن، نام مناطق نفت‌خیز جنوب ایران را جاودانه ساخته است.

افزایش واحدهای بهره‌برداری، کارخانه‌های گاز و گاز مایع، کارخانه‌های نمک‌زدایی، پالایشگاه‌های گاز مایع و به‌ویژه واحدهای جمع‌آوری، تقویت و تزریق گاز به عنوان پروژه‌های تازه و بدون سابقۀ قبلی و مقایسۀ آنها در دو مقطع قبل و بعد از انقلاب، این حقیقت را نشان می‌دهد که مناطق نفت‌خیز جنوب نه تنها قابلیت اجرای برنامه‌های فنّی و تخصصی را دارد، بلکه در امر تصحیح و توسعۀ این برنامه‌ها نیز با نگرشی ارزشی و متناسب با افزایش نیازهای مملکتی در مقطع بعد از انقلاب، بسیار موفق بوده است.

در جدول شمارۀ ۱ تعدادی از میدان‌ها، چاه‌ها و تأسیسات این شرکت در دورۀ قبل و بعد از انقلاب مقایسه شده است.

جدول ۱ ــ میدان‌ها، چاه‌ها و تأسیسات شرکت ملی مناطق نفت‌خیز جنوب

وزارت نفت، هماهنگ با سیاست‌ها و برنامه‌های جدید خود مبنی بر تغییر و تحول در شیوۀ ادارۀ فعالیت‌ها مبتنی بر شکل‌گیری بنگاه‌های اقتصادی نوین و به منظور کارایی و اثربخشی هر چه بیشتر شرکت‌ها و بخش‌های مختلف این صنعت و نیز شفاف شدن هزینه‌های تولید و خدمات و ایجاد زمینه‌‌های مناسب برای بهره‌گیری از فنّاوری‌های نوین، اقداماتی برای تجدید ساختار سازمانی بخش‌های مختلف این صنعت انجام داده است. شرکت ملّی مناطق نفت‌خیز جنوب نیز از این قاعده مستثنی نبود و هماهنگ با اهداف و سیاست‌های فوق و نیز ایجاد نظام مالی مبتنی بر الگوی سودآوری و رقابتی نمودن فعالیت‌ها و در نتیجه افزایش کارایی و اثربخشی سازمان‌های مرتبط، با تجدیدنظر در ساختار قبلی آن، در دی‌ماه سال ۱۳۷۷، نُه شرکت سازمانی ستادی، نُه مدیریت و پنج شرکت بهره‌برداری فرعی با عنوان‌های ذیل ایجاد شدند: ۱ــ شرکت بهره‌برداری نفت و گاز کارون با مرکزیت اهواز؛ ٢ــ شرکت بهره‌برداری نفت و گاز مارون با مرکزیت رامهرمز؛  ۳ــ شرکت بهره‌برداری نفت و گاز گچساران با مرکزیت گچساران؛ ۴ــ شرکت بهره‌برداری نفت و گاز آغاجاری با مرکزیت آغاجاری؛ ۵ــ شرکت بهره‌برداری نفت و گاز مسجد سلیمان با مرکزیت مسجد سلیمان.

در جدول شمارۀ ۲ مشخصات عمومی شرکت‌های پنجگانۀ فوق منعکس شده است.

جدول شمارۀ ۲: مشخصات عمومی شرکت‌های پنج‌گانه مناطق نفت‌خیز جنوب

در اسفندماه سال ۱۳۸۲ چهار شرکت خدماتی ــ تخصصی نیز به شرح ذیل به مجموعۀ مناطق نفت‌خیز جنوب افزوده شد: ۱ــ شرکت خدمات مهندسی و تجهیزات صنعتی توربین جنوب؛ ۲ــ شرکت عملیات تعمیر، تکمیل و خدمات فنی چاه‌ها (پیراحفاری ایران)؛ ۳ــ شرکت  خدمات رفاهی نفت؛ ۴ــ شرکت خدمات ترابری و پشتیبانی نفت.

مناطق نفت‌خیز جنوب بخش وسیعی از استان‌های خوزستان، بوشهر، فارس و کهگیلویه و بویراحمد را دربرمی‌گیرد.

ازآنجاکه صادرات نفت خام در تأمین ارز مورد نیاز کشور سهم بسزایی دارد، مناطق نفت‌خیز جنوب، به عنوان مهم‌ترین منبع تأمین‌کنندۀ نفت خام صادراتی، جایگاه ویژه‌ای در این زمینه دارد.

۱ــ شرکت نفت و گاز کارون:

شرکت بهره‌برداری نفت و گاز کارون بزرگ‌ترین شرکت تولیدی تابع شرکت ملّی مناطق نفت‌خیز جنوب با توان تولیدی بیش از یک‌میلیون بشکه نفت در روز است. این شرکت از شمال به رامین (مسجد سلیمان)، از شمال شرقی به نفت سفید، از شمال غربی به شوش، از جنوب به آبادان و خرمشهر، از جنوب شرقی به شادگان، از جنوب غربی به سوسنگرد و از شرق به شرکت بهره‌برداری نفت و گاز مارون منتهی گردیده است. نفت و گاز تولیدی شرکت بهره‌برداری نفت و گاز کارون از میدان‌های نفتی اهواز با ۴۲۷ حلقه چاه، منصوری با ۷۰ حلقه چاه، آبتیمور با ۴۱ حلقه چاه، رامین با ۲ حلقه چاه، دارخوین با ۱ حلقه چاه و آزادگان در حال حاضر با ۶ حلقه چاه استحصال می گردد.

شرکت بهره‌برداری نفت و گاز کارون مسئولیت سرپرستی و هدایت هفت واحد بهره‌برداری، چهار واحد نمک‌زدایی، ده ایستگاه تقویت فشار گاز آسماری و بنگستان، سه کارخانۀ گاز و گاز مایع، یک واحد تلمبه‌خانۀ تقویت فشار نفت، دو واحد تأسیسات سرچاهی حوزۀ نفتی آزادگان، یک دستگاه فرآورش سیّار نفت، یک دستگاه تفکیک‌گر سرچاهی دارخوین، دو واحد تصفیه‌خانۀ آب و سه ایستگاه اصلی برق را عهده‌دار است که در نوع خود مسئولیتی بزرگ و برای تأمین نفت کشورمان حیاتی است.

کل متراژ خطوط لولۀ جریانی چاه‌ها، خطوط لولۀ اصلی انتقال نفت ،گاز، گازمایع و آب در محدودۀ جفرافیایی تحت مسئولیت این شرکت حدود ۳۰۹۴ کیلومتر است.

حوزه‌های نفتی تحت مسئولیت این شرکت عبارت‌اند از: میدان نفتی آسماری اهواز، میدان نفتی بنگستان اهواز، میدان نفتی آبتیمور، میدان نفتی منصوری، میدان نفتی رامین، میدان نفتی دارخوین.

از میان این شش حوزۀ نفتی، مخزن آسماری اهواز با تولید بیش از هشتصد هزار بشکه نفت در روز بیشترین، و مخزن رامین با تولید حدود دو هزار بشکه در روز کمترین سهم تولید را به عهده دارند.

۲ــ شرکت نفت و گاز مارون:

شرکت بهره‌‌برداری نفت و گاز مارون، به عنوان یکی از شرکت‌های بهره‌‌برداری تابع شرکت ملّی مناطق نفت‌خیز جنوب، راهبری عملیات تولید از میادین نفت و گاز مارون، کوپال و شادگان را برعهده دارد. محدودۀ جغرافیایی میدان‌های نفت و گاز این شرکت از شمال به میدان‌های نفتی هفتکل و نفت سفید، از شرق و جنوب شرقی به رودخانۀ جراحی و از غرب و جنوب غربی به حوزۀ فعالیت شرکت بهره‌‌برداری نفت و گاز کارون محدود شده است. این شرکت، که ستاد مرکزی آن در شهر اهواز، دوازده کیلومتری جادۀ ماهشهر مستقر است، فعالیت رسمی خود را از اول سال ۱۳۷۹ آغاز نموده است. فعالیت‌های اصلی شرکت بر محورهای تولید، فرآورش و انتقال نفت و گاز، تزریق گاز و تعمیر و نگهداری از تأسیسات استوار است. این شرکت در حال حاضر ۲۸ واحد صنعتی مرتبط با تولید و فرآورش نفت و گاز و تزریق گاز دارد که با فعال بودن ۲۳۵ حلقۀ چاه تولیدی نفت و یک حلقۀ تولیدی گاز، روزانه حدود ششصدهزار بشکه نفت خام، پنج‌هزار بشکه مایعات گازی و بیش از ۵۷۰ میلیون فوت مکعب گاز تولید می‌کند که بخش عمدۀ گازهای تولیدی توسط واحدهای تقویت فشار گاز و گازمایع دریافت و پس از فرآورش به صورت گازخشک و گازمایع به واحدهای پایین‌دستی ارسال می‌گردد. همچنین مطابق برنامه‌های صیانت از مخازن باید روزانه حدود ۱۱۰۰ میلیون فوت مکعب گاز از طریق بیست حلقه چاه تزریقی به مخازن آسماری مارون و کوپال تزریق گردد که در شرایط فعلی به دلیل تأمین نشدن گاز کافی از سوی شرکت ملّی گاز، به‌ویژه در شرایط زمستانی، این امر به‌طور کامل انجام  نمی‌شود.  شایان ذکر است که حدود ۳۴ هزار بشکه آب زائد تولیدی روزانه از واحدهای نمکزدایی شرکت، با استفاده از شش حلقه چاه تزریقی پساب در مخزن آسماری مارون دفع می‌گردد.

۳ــ شرکت بهره‌‌برداری نفت و گاز گچساران:

یکی از شرکت‌های مهم فرعی تابع شرکت ملّی مناطق نفت‌خیز جنوب، شرکت بهره‌برداری نفت و گاز گچساران است که با تولید متوسط ۷۴۰ هزار بشکه نفت در روز سهم عمده‌ای در تأمین درآمدهای اقتصادی کشور دارد.

میدان نفتی گچساران در فاصلۀ ۲۲۰ کیلومتری جنوب شرقی اهواز قرار گرفته است و سازندهای شکافدار آسماری و بنگستان را شامل می‌شود که در جهت عمومی شمال غربی، جنوب شرقی طاقدیس‌های میادین نفتی جنوب ایران واقع شده است. این میدان، طاقدیسی به طول حدود هفتاد کیلومتر و عرض شش تا پانزده کیلومتر است. بخش اصلی نفت این شرکت از سازند آسماری این میدان تولید می‌شود که عمدتاً از سنگ‌های کربناتی تشکیل شده است. اولین چاه بنگستانی که به تولید درآمد چاه شماره ۳۶ بود که بهره‌‌برداری از آن از سال ۱۳۴۰ آغاز گردید. تاریخچۀ بهره‌‌برداری از مخزن نشان می‌دهد که به جز دورۀ کوتاه بین سال‌های ۱۳۳۰ تا ۱۳۳۲، تولید از مخزن گچساران همواره ادامه داشته و میزان تولید نیز همیشه دارای سیر صعودی بوده، به‌طوری‌که در سال ۱۳۵۳ به حداکثر میزان خود، یعنی بالغ بر ۹۴۰ هزار بشکه در روز، رسیده است. مطالعات میزان بهره‌دهی چاه‌ها نشان می‌دهد که شاخص بهره‌دهی از دو تا بیش از پانصد پام/بشکه در روز متغیر است که این اختلاف زیاد بین شاخص بهره‌دهی چاه‌ها، بیانگر تأثیر شدید سیستم شکافدار و تراکم شکاف‌ها و نهایتاً برخورد دهانۀ چاه با شکاف‌هاست.

بر اساس سیاست‌گذاری‌های کلان وزارت نفت و برنامۀ ارائه‌شده از سوی شرکت ملّی مناطق نفت‌خیز جنوب، ظرفیت تولید مؤثر (PGR ) این شرکت ۷۰۷ هزار بشکه در روز در سال ۱۳۸۵ اعلام گردیده که با رعایت تولید صیانتی از مخازن، میانگین تولید واقعی این شرکت طی نیمۀ اول همین سال حدود ۵/۷۵۴ هزار بشکه در روز بوده که در مقایسه با PGC و پیش‌بینی پانزده روزه به ترتیب معادل ۷/۱۰۴ و ۶۱/۹۸ درصد تعهدات این شرکت بوده است. اختلاف اندک میان میزان برنامه‌شده و تولید واقعی نفت عمدتاً مربوط به مشکلات فنّی چاه‌ها،‌ اجرای آزمایشات،‌ تعمیرات اساسی و عوامل مختلف دیگر نظیر عملیات اسیدکاری، ‌قطع برق، ‌فقدان نیاز به نفت و انجام اصلاحیه‌ها و کارهای تعمیراتی بوده است.

۴ــ شرکت نفت و گاز آغاجاری:

شرکت بهره‌‌برداری نفت و گاز آغاجاری با تولید میانگین ٧٨٣ هزار بشکه در روز نفت سبک و سنگین از هفت میدان نفتی برای تأمین خوراک پالایشگاه‌های داخل کشور و صادرات، از جمله شرکت‌های تابعه شرکت ملّی مناطق نفت‌خیز جنوب به شمار می‌رود. این شرکت با تولید روزانه در حدود ١٧۵٠٠ بشکه در روز نفت برای صادرات، وظیفۀ مهم تولید نفت و گاز را بر عهده دارد.

واحدهای بهره‌‌برداری شماره ۴ و شماره ١ آغاجاری، اولین واحدهای عملیاتی بوده‌اند که نفت خام تولیدی آنها به ترتیب برای ارسال به بندر شمسی تأسیس گردیده‌اند. این شرکت راهبری عملیات تولید، فرآورش و انتقال نفت و گاز را با فعالیت مستمر یازده واحد بهره‌‌برداری، هشت کارخانه گاز و گاز مایع، سیزده ایستگاه تقویت فشار و تزریق گاز و سه واحد نمکزدایی بر عهده دارد. وجود انبارهای بزرگ کالا و ادوات مورد نیاز صنعت، با ده‌ها هزار متر مربع انواع انبارهای مسقف و طبقه‌بندی‌شده و انبارهای روباز و همچنین کارگاه مرکز آغاجاری، ویژگی منحصربه‌فردی به این شرکت در سطح کشور و منطقه داده است.

میدان نفتی آغاجاری با مساحت ٣٨٨۵٠ هکتار و ذخیرۀ نفت در جای اولیه ٢۶۴٢٨ میلیون بشکه در سال ١٣١٧ بهره‌‌برداری شد. تعداد چاه‌های این مخزن ١۶١ حلقه است که ٧٣ حلقۀ نفتی، ٣ حلقۀ گازی، ٣۶ حلقۀ مشاهده‌ای و مابقی تزریقی و توصیفی و معلق و متروکه و… می‌باشد. بر روی مخزن فوق پنج واحد بهره‌‌برداری شمارۀ ١ تا ۵ آغاجاری احداث گردیده که تعداد ٢٢ حلقه از این میدان از طریق فرازآوری با گاز در مدار تولید است. به همین منظور ایستگاه فرازآوری با گاز آغاجاری همراه سه حلقه چاه گازی، گاز مورد نیاز این عملیات را فراهم می‌سازند. از دستاوردهای مهم به‌دست‌آمده امکان تولید جمعاً ٩/٨ میلیارد بشکه نفت در این شرکت است.

در زمینۀ امکان تولید نفت نمکی از این مخزن نیز اقداماتی انجام شده است که در آینده با استفاده از امکانات نمک‌زدایی، تولید نفت از این مخزن میسر خواهد شد. در حال حاضر مجموعاً ١١١ میلیون فوت مکعب در روز گاز همراه در واحدهای تابعه تولید می‌گردد. از این میان ٨/۵۶ میلیون فوت مکعب در روز مستقیماً و ۵/١١ میلیون فوت مکعب در روز گازهای مراحل سوم و چهارم پس از تقویت فشار به کارخانه‌های گاز و گاز مایع ارسال می‌گردد.

میدان کرنج با مساحت ١٣٩٢٢ هکتار و ذخیرۀ نفت در جای اولیه ٩۶٠٠ میلیون بشکه، میدان نفتی پارسی با مساحت ١۴٩٣٣ هکتار و ذخیرۀ نفت در جای اولیه ١٠٩٨٠ میلیون بشکه، میدان رگ سفید با مساحت ٢٩۵٨٣ هکتار و ذخیرۀ نفت در جای اولیه ١۶۵٠٠٠ میلیون بشکه و ذخیرۀ گاز در جای اولیه ۵۴/١۶ تریلیون فوت مکعب، میدان نفتی گازی پازنان با مساحت ٢٨٣٢٩ هکتار و ذخیرۀ نفت در جای اولیه ۶٠٧٩ میلیون بشکه و ذخیرۀ گاز در جای اولیه ٣/٣٧ تریلیون فوت مکعب و میدان نفتی رامشیر با مساحت ١٨۵٧ هکتار و ذخیرۀ نفت در جای اولیه ٩٨٠ بشکه از جمله میادین شرکت بهره‌‌برداری نفت و گاز آغاجاری به شمار می‌روند.

۵ــ شرکت نفت و گاز مسجد سلیمان:

طلوع دوبارۀ نخستین شهر پارسیان با فوران چاه شمارۀ یک خاورمیانه در سال ١٢٨٧/ ١٩٠٨ و فعالیت مهندسان شرکت نفت دارسی آغاز شد که سر فصل جدیدی در حیات سیاسی، اجتماعی و اقتصادی کشورمان به‌وجود آورد. چاه‌های نفت یکی پس از دیگری حفر و بهره‌‌برداری شدند. جویندگان کار از اقصی نقاط کشور به این محل هجوم آوردند و مدنیّت آن را شکل دادند و بدین‌ترتیب نخستین شهر صنعتی ایران به‌وجود آمد. مسجد سلیمان با همۀ خدمات اقتصادی، ملّی و صنعتی، که سالیان متمادی به کشور نموده است، واقعاً جای آن داشت که مجدداً شکوفایی گذشته‌اش احیا و از زوال قطعی جایگاه این شهر جلوگیری شود. به همین منظور و با عنایات مسئولان نظام مملکتی و نفتی کشور به رفع مشکلات عدیدۀ مردم و ایجاد تأسیسات اشتغال‌زای در این سامان، از طریق الحاق چهار ناحیۀ نفتی: لب سفید، قلعه نار، هفتگل و نفت سفید در دی‌ماه ١٣٧٧ شرکت بهره‌‌برداری نفت و گاز مسجد سلیمان، به عنوان یکی از شرکت‌های فرعی شرکت ملّی مناطق نفت‌خیز جنوب، تأسیس گردید. این شرکت که فعالیت‌های خود را عملاً از سال ١٣٧٨ شروع نموده است، از قسمت غرب تا ٧۵ کیلومتری پلدختر و از قسمت شرق تا ٢۵ کیلومتری ایذه را شامل می‌شود. درحال‌حاضر شرکت بهره‌‌برداری نفت و گاز مسجد سلیمان دارای ۴٩٢ حلقه چاه فعال و غیر فعال، نُه واحد بهره‌‌برداری، چهار ایستگاه تقویت و تزریق گاز است و در محدوده‌ای به طول ١۴٠ کیلومتر فعالیت می‌نماید

ب) شرکت نفت فلات قاره ایران

شرکت نفت فلات قاره ایران، اوایل شهریورماه ١٣۵٩ برای برآوردن اهداف مطالعاتی و عملیاتی توسعه، استخراج، فرآورش، صدور نفت‏خام از میادین مستقل و مشترک نفت و گاز طبیعی در خلیج‏فارس تأسیس گردید که حاصل ادغام پنج شرکت ذیل بود: ۱ــ شرکت نفت ایران و ایتالیا (سیریپ) که در میدان‌های نفتی هندیجان، بهرگانسر و نوروز فعالیت می‏نمود؛ ۲ــ شرکت نفت آیپک (Iran Pan American Co) که محدودۀ فعالیت آن میادین فروزان، سروش، ابوذر و درود بود؛ ۳ــ شرکت نفت لاپکو (Lavan Petroleum Co) که در میدان‌ها‌ی سلمان و بلال فعالیت می‏کرد؛ ۴ــ شرکت نفت بین‌المللی دریایی ایران ــ ایمینوکو (Iranian marine Int. Oil Co) که حوزۀ عملیاتی آن میدان‌های رسالت و رشادت بود؛ ۵ــ شرکت نفت سوفیران که در میادین نفتی جزیرۀ سیری فعالیت می‏کرد.

محدودۀ فعالیت این شرکت آب‌های ایرانی خلیج‏فارس به استثنای میادین پارس شمالی و جنوبی است. این حوزۀ عملیاتی از نظر جغرافیایی به دو بخش شمالی و جنوبی تقسیم شده است. در بخش شمالی دو منطقۀ نفتی بهرگان و خارگ و در بخش جنوبی مناطق لاوان و سیری قرار گرفته‏اند.

این شرکت علاوه بر محافظت از کلیه تأسیسات و خطوط لولۀ دریایی مرتبط با عملیات فوق، نگهداری از پایانه‏های صادراتی بهر‏گان، لاوان و سیری را به عهده دارد. این عملیات از طریق مناطق چهارگانۀ بهر‏گان، خارک، سیری و لاوان انجام می‏شود.

۱ــ ذخایر نفت‏خام: شرکت نفت فلات قارۀ ایران

میادین مهم تولیدی یا در دست توسعۀ این شرکت عبارت‌اند: از آلفا، ابوذر، اسفندیار، بلال، بهرگانسر، درود، رسالت، رشادت، سروش، سلمان، سیری (آ، سی، دی، ئی)، فروزان، فرزام، نصرت، نوروز، هندیجان، مبارک.

کل ذخایر نفت‏خام در جای اولیۀ شرکت نفت فلات قارۀ ایران بیش از ۵/۵۵ میلیارد بشکه برآورد شده که ۵/۶ میلیارد بشکۀ آن بازیافت‌پذیر است. به عبارتی ضریب بازیافت اولیۀ مخازن این شرکت ۸/۱۸ درصد و ضریب بازیافت ثانویه ۹/۳ درصد است.

کل ذخایر استحصالی این شرکت معادل ۵۸/۱۲ میلیارد بشکه است که ۴/۱۰ میلیارد بشکۀ آن ذخیرۀ نفت اولیه و ۱۵/۲ میلیارد بشکۀ آن ذخایر بازیافت‌پذیر ثانویه می‌باشد. از حجم ذخایر بازیافت‌پذیر، تا پایان سال ۱۳۸۵، معادل ۹۸/۵ میلیارد بشکه برداشت شده و ۹/۵ میلیارد بشکۀ آن استحصال شدنی است.

برآورد می‏شود حدود ۶۳۰ میلیون بشکه از ذخایر استحصالی این شرکت از مخازن توسعه‌نیافته حاصل شود.

با توجه به اجرای فعالیت‌های اکتشافی و افزایش نرخ بازیافت، حجم ذخایر نفت در جای شرکت نفت فلات قاره، طی سال ۱۳۸۵، معادل ۱/۲میلیارد بشکه افزایش یافته و به عبارتی ۹۷۷میلیون بشکه به حجم ذخایر نفت‏خام استحصال‌شدنی این شرکت افزوده شده است.

از طرفی این شرکت طی سال ۱۳۸۵حدود ۹/۲۵۹ میلیون بشکه نفت‏خام تولید نموده است. بنابراین ذخایر باقی‏ماندۀ استحصالی این شرکت طی سال ۱۳۸۵ معادل ۳/۷۱۷ میلیون بشکه افزایش یافته است. به عبارتی شاخص افزایش ذخایر به تولید نفت این شرکت در سال ۱۳۸۵ حدود ۷۵/۳ بوده که در خور توجه است.

۲ــ ذخایر گاز این شرکت:

کل ذخایر در جای اولیه گاز طبیعی مخازن تولیدی شرکت نفت فلات قاره ایران بیش از ۲۷تریلیون فوت مکعب بوده است که در این میان ۷/۱۱ تریلیون فوت مکعب آن استحصال‌شدنی است. کل تولید انباشتی این شرکت تا پایان سال ۱۳۸۵ معادل ۷۲/۵ تریلیون فوت مکعب و ذخایر استحصال‌شدنی باقی‌مانده معادل شش تریلیون فوت مکعب بوده است.

کل ذخایر گاز در جای اولیه مخازن توسعه‌نیافتۀ شرکت فلات قاره حدود بیست تریلیون فوت مکعب ارزیابی شده است که پیش‏بینی می‏شود حدود ۵۳۹ میلیارد فوت مکعب آن استحصال گردد.

بنابراین کل ذخایر اولیه گاز طبیعی این شرکت حدود ۲۷ تریلیون فوت مکعب برآورد می‏شود که حدود ۳/۱۲ تریلیون فوت مکعب آن استحصال شدنی است که تا پایان سال ۱۳۸۵ حدود ۷۲/۵ تریلیون فوت آن برداشت شده است و انتظار می‏رود حدود ۵۴/۶ تریلیون فوت مکعب دیگر از این میادین بتوان گازطبیعی استخراج نمود.

با اجرای فعالیت‌های اکتشافی و ارتقای ضریب بازیافت مخازن گاز طبیعی شرکت نفت فلات قاره، ذخایر در جای اولیه گاز همراه این شرکت طی سال ۱۳۸۵ حدود دو تریلیون فوت مکعب افزایش یافت. بنابراین ذخایر استحصال‌شدنی این شرکت در این سال حدود ۹/۱تریلیون متر مکعب افزایش پیدا کرد.

در این سال شرکت نفت فلات قاره حدود ۲۶۲ میلیارد فوت مکعب گاز طبیعی از ذخایر همراه خود استحصال نمود. بنابراین ذخایر باقی‏ماندۀ گاز همراه این شرکت در سال ۱۳۸۵ حدود ۶۶/۱ تریلیون متر مکعب افزایش یافت که نشان‌دهندۀ شاخص افزایش ذخایر به تولیدی معادل ۳۵/۷ است.

حجم ذخایر در جای اولیه کلاهک گازی شرکت نفت فلات قاره طی سال ۱۳۸۵ حدود ۹/۶تریلیون فوت مکعب افزایش یافت که بیانگر افزایش ۹/۵تریلیون فوت مکعبی ذخایر استحصال‌شدنی کلاهک گازی این شرکت است.

۳ــ ذخایر گاز و نفت میعانی این شرکت:

حجم گاز میعانی در جای اولیه شرکت نفت فلات قاره ایران ۳/۱۳ میلیارد بشکه برآورد شده که ۴/۸ میلیارد بشکۀ آن به مخازن در حال تولید تعلق دارد و مابقی آن در مخازن توسعه‌نیافته واقع شده‏اند که در کل برآورده شده که معادل ۹/۸ میلیارد بشکۀ آن استحصال‌شدنی است که ۴/۵ میلیارد بشکۀ آن در مخازن در حال تولید قرار دارد.

تولید انباشتی گاز میعانی این شرکت تا پایان سال ۱۳۸۵ معادل ۲۷۵ میلیون بشکه بوده است. بنابراین کل ذخایر استحصال‌شدنی باقی‏ماندۀ شرکت نفت فلات قاره ۵/۸ میلیارد بشکه برآورد می‏شود.

حجم ذخایر درجای اولیه نفت میعانی شرکت نفت فلات قاره، ۵۱۶ میلیون بشکه برآورد شده که ۱۹۲ میلیون بشکۀ آن در مخازن تولیدی واقع شده ‏است. برآورد شده است که از این مخازن بتوان ۲/۳۳۳ میلیون بشکه نفت میعانی استخراج نمود که ۲/۲۰۹ میلیون بشکۀ آن در مخازن توسعه‌نیافته واقع شده‏ است.

تولید انباشتی نفت میعانی شرکت تا پایان سال ۱۳۸۵ معادل ۶/۱۱ میلیون بشکه بوده است. بنابراین ذخایر باقی‏ماندۀ استحصال‌شدنی شرکت نفت فلات قاره حدود ۵۸/۳۲۱ میلیون بشکه برآورد می‏شود.

۴ــ تولید نفت‏خام شرکت نفت فلات قاره:

همان‌گونه‌که در جدول ۷ ملاحظه می‏شود، ذخایر نفت درجای اولیۀ شرکت نفت فلات قارۀ ایران از سال ۱۳۸۰ تا ۱۳۸۵ حدود ۱۹ درصد رشد داشته و از ۴۷ میلیارد بشکه به ۵۶ میلیارد بشکه افزایش یافته است.

تولید نفت شرکت از ۵۶۴ هزار بشکه در روز در سال ۱۳۸۰ با ۲/۲۶ درصد رشد به ۷۱۲ هزار بشکه در روز در سال ۱۳۸۵ افزایش یافته که نشان‌دهندۀ رشد سالانه‏ای معادل ۷/۴درصد است. هر چند بالاترین حجم تولید طی این دوره مربوط به سال ۱۳۸۲ و ۷۱۶ هزار بشکه در روز است.

طی این مدت، تعداد چاه‌های تولیدی شرکت نفت فلات قارۀ ایران از ۱۸۰ حلقه به ۲۴۲ حلقه افزایش یافته‏ است. در مقابل، تولید متوسط هر حلقه چاه از ۳۱۳۰ بشکه در روز به ۲۹۴۲ بشکه کاهش یافته که بیانگر ۱۸۸ بشکه در روز کاهش تولید متوسط هر چاه است.

به منظور پیشگیری از افت شدید تولید و نیز ارتقای ضریب بازیافت مخازن، حجم آب تزریق‏شده به مخازن این شرکت از ۲/۱۰۶میلیون بشکه در سال ۱۳۸۰ به ۳/۱۳۰میلیون بشکه افزایش یافته که نشان‌دهندۀ ۷/۲۲ درصد رشد طی این دوره است.

ج) شرکت نفت مناطق مرکزی ایران

شرکت نفت مناطق مرکزی ایران یکی از پنج شرکت اصلی تولیدی در ساختار شرکت ملّی نفت ایران است که در سال ۱۳۷۷ تأسیس شد. این شرکت مسئولیت تولید گاز و نفت از ۶۶ مخزن شامل ۴۱ میدان گازی و ۲۵ میدان نفتی را برعهده دارد که هم‌اکنون نُه میدان نفتی و سیزده میدان گازی از این میادین، در مدار تولید است و توسعۀ مابقی این میادین، در برنامه‌های آتی این شرکت قرار دارد.

اهداف کلی شرکت عبارت‌اند از: حفظ و صیانت از میادین نفتی و گازی تحت مسئولیت، به‌کارگیری فنّاوری‌های نوین به منظور افزایش بهره‌وری و تولید، طراحی، برنامه‌ریزی، اجرا و کنترل طرح‌های توسعۀ مخازن نفت و گاز، نظارت مستمر بر برنامه‌ریزی و اجرای پروژه‌های عملیاتی در شرکت‌های فرعی، نظارت بر رعایت صحیح اصول ایمنی، بهداشت و محیط زیست در مناطق عملیاتی و تأسیسات، رشد و ارتقای دانش فنّی و تخصصی پرسنل.

فعالیت‌های تولیدی این شرکت‏ از طریق سه شرکت بهره‌برداری تابعه انجام می‏شود و فعالیت‌های اکتشاف، توسعۀ میادین و همچنین کلیه فعالیت‌های حفاری، تعمیر و تکمیل چاه‌ها، مدیریت مخازن نفت و گاز و طراحی و اجرای طرح‌ها و پروژه‌ها، در حوزۀ مسئولیت مستقیم ستاد شرکت نفت مناطق مرکزی ایران است که با ساختارهای کوچک و روزآمد، انجام می‌شود.

به منظور امکان دستیابی هرچه بهتر به اهداف مورد نظر و هماهنگ با سیاست تمرکززدایی شرکت ملّی نفت ایران، مسئولیت بهره‌برداری از این میادین به سه شرکت فرعی ذیل تفویض گردیده ‏است:

۱ــ شرکت بهره‌برداری نفت و گاز زاگرس جنوبی که در محدودۀ استان‌های فارس، هرمزگان و بوشهر، با مرکزیت ستاد در شهر شیراز واقع شده است. حوزۀ فعالیت این شرکت تولید از میادین مستقل گازی در چهار منطقۀ نار و کنگان، آغار و دالان، قشم و سرخون و پارسیان است و در آیندۀ نزدیک، تولید نفت از میادین جدید توسعه‌ای نیز میسر خواهد گردید.

۲ــ شرکت بهره‌برداری نفت و گاز شرق در محدودۀ استان خراسان رضوی با مرکزیت ستاد در شهر مقدس مشهد قرار دارد. حوزۀ فعالیت این شرکت، تولید گاز از میدان خانگیران (مخازن مزدوران، شوریجه B و شوریجه D) و میدان گنبدلی در شهر سرخس است که گاز مورد نیاز شمال و شرق کشور را تأمین می‌نماید.

۳ــ شرکت بهره‌برداری نفت و گاز غرب که در محدودۀ استان‌های‏کرمانشاه، ایلام، خوزستان، قم و لرستان با مرکزیت ستاد در شهر کرمانشاه، واقع شده است. حوزۀ فعالیت این شرکت، بهره‌برداری از میادین نفتی در مناطق عملیاتی چشمه‏خوش، دهلران، نفت‏شهر، سرکان، ماله‏کوه و تولید از میدان گازی سراجه‏قم است و در آیندۀ نزدیک، تنگ بیجار در استان ایلام نیز به حوزۀ فعالیت این شرکت اضافه خواهد شد.

۱ــ ذخایر اثبات‎شدۀ نفت و گاز این شرکت:

ذخایر در جای اولیۀ نفت شرکت نفت مناطق مرکزی ایران معادل ۱/۱۴ میلیارد بشکه و ذخایر نفت ثانویۀ این شرکت حدود ۹/۱ میلیارد بشکه برآورد می‎شود. تولید انباشتی نفت شرکت نفت مناطق مرکزی ایران حدود ۷/۲۷۵ میلیون بشکه است، بنابراین ذخایر اثبات‎شدۀ نفت این شرکت حدود ۸/۱۵ میلیارد بشکه برآورد می‎شود. تولید نفت‎خام شرکت نفت مناطق مرکزی ایران در سال ۱۳۸۴ روزانه ۳/۵۸ هزار بشکه بوده‎ است.

سبکی نفت میادین نفتی این شرکت از ۳/۱۳ (میدان پایدار سازند آسماری) تا ۴۶ درجه API (میدان دودرو سازند فهلیان) متغیر است.

حجم گاز در جای اولیۀ ذخایر مستقل گازی شرکت نفت مناطق مرکزی ایران ۲/۵ تریلیون متر مکعب و حجم گاز ثانویۀ مخازن مستقل گازی این شرکت حدود ۷/۳ تریلیون متر مکعب برآورد می‎شود. تولید انباشتی گاز شرکت نفت مناطق مرکزی ایران حدود ۷۰۵ میلیارد متر مکعب بوده است. بنابراین حجم ذخایر اثبات‎شدۀ گاز طبیعی مخازن مستقل گازی شرکت نفت مناطق مرکزی ایران حدود ۱۷/۸ تریلیون متر مکعب برآورد می‎شود. تولید گاز شرکت نفت مناطق مرکزی ایران از مخازن مستقل گازی این شرکت حدود ۳/۱۸۷ میلیون متر مکعب در روز است.

حجم ذخایر اولیۀ گاز همراه شرکت نفت مناطق مرکزی ایران حدود ۴/۴۴۳ میلیارد متر مکعب و ذخایر ثانویۀ گاز این شرکت حدود ۶/۱۳۱ میلیاردمتر مکعب برآورد می‏شود. تولید انباشتی گاز همراه شرکت نفت مناطق مرکزی ایران حدود ۱/۵ میلیارد متر مکعب بوده است. بنابراین ذخایر باقیماندۀ گاز همراه این شرکت حدود ۸/۵۶۹ میلیارد متر مکعب برآورد می‏شود.

۲ــ تولید نفت، گاز و مایعات گازی شرکت:

ظرفیت اسمی واحدهای بهره‏برداری شرکت نفت مناطق مرکزی ایران ۱۴۰هزار بشکه در روز است. ظرفیت تولید نفت‏خام این شرکت در سال ۱۳۸۳ حدود ۵۳ هزار بشکه در روز بوده که با حدود ۴۲ درصد افزایش، به ۶/۷۵هزار بشکه در روز در سال ۱۳۸۴ افزایش یافته است.

تولید نفت‏خام شرکت نفت مناطق مرکزی ایران از ۴۱/۵۶ هزار بشکه در روز در سال ۱۳۷۹، با رشد سالانه‏ای معادل ۱۳درصد، به ۷۲/۱۱۷ هزار بشکه در روز در سال ۱۳۸۵ افزایش یافته است. براساس برنامه شرکت ملّی نفت ایران، این مقدار در سال ۱۳۸۹ به  ۲۹۷هزار بشکه در روز خواهد رسید.

میزان تولید واقعی و تولید تکلیفی نفت‏خام این شرکت طی سال ۱۳۸۵ به ترتیب معادل ۴۲/۱۱۷ و ۱۲۲ هزار بشکه در روز بوده که بیانگر ۲/۹۶ درصد تحقق تولید بوده است. شایان ذکر است که این شرکت در سال ۱۳۸۵ توانایی تولید ۱۵۷ هزار بشکه در روز نفت را داشته که با توجه به ممکن نبودن دریافت توسط شرکت ملّی پالایش و پخش، مناطق نفت‌خیز جنوب و محدودیت ظرفیت انتقال خط لولۀ ارسالی نفت میادین دزفول شمالی (MOL)، تولید این شرکت ۳۹ هزار بشکه در روز کاهش یافته است، به‌گونه‌ای‌که میادین دالپری و پایدار شرق، عمدتاً از مدار تولید خارج بوده‌اند. با توجه به هماهنگی انجام‌شده با شرکت‌های دریافت‌کننده و همچنین برنامه‌ریزی تلفیقی شرکت ملّی نفت ایران به منظور رفع محدودیت‌‌های فوق، چندین پروژه تعریف و فعال گردیده‏ است.

یکی از مسئولیت‌های عمدۀ شرکت نفت مناطق مرکزی ایران، تأمین گاز مصرفی کشور، اعم از شهری، روستایی، صنعتی، صادرات یا تزریق در میادین نفتی، است که شرکت‌های تابعه (شرکت‌های بهره‌برداری نفت و گاز زاگرس جنوبی، شرق و غرب) این مسئولیت را انجام می‌دهند. به طور کلی براساس برنامۀ اعلام‌شدۀ هیئت‌مدیرۀ شرکت ملّی نفت ایران، تعهد تکلیفی تولید گاز این شرکت طی سال ۱۳۸۵ و با احتساب تولید روزانه ۴۱ میلیون مترمکعب گاز از میادین تابناک، هما، شانول و وراوی برابر ۱۱/۲۳۰ میلیون مترمکعب در روز و میانگین تولید واقعی ۶۲/۲۰۸ میلیون مترمکعب در روز بوده است (۶۶/۹۰ درصد تحقق تعهدات تولید).

حداکثر تولید واقعی گاز این شرکت در سردترین روزهای فصل زمستان، با توجه به برودت هوا و نیاز کشور به گاز تولیدی در سال ۱۳۸۵، حدود ۲۴/۲۶۸ میلیون مترمکعب در روز، و حدود ۶/۱۶ درصد بیشتر از تعهد تولید بوده است. طی ماه‌های گرم سال (هشت ماه اول سال) با توجه به کاهش نیاز به گاز مصرفی و با هماهنگی شرکت ملّی گاز ایران، تولید کاهش یافته است. ضمناً به دلیل مشکلات عملیاتی پالایشگاه پارسیان۱ و در نتیجه فقدان توانایی دریافت گاز (در تعهد شرکت ملّی گازی ایران) میانگین تولید از میدان تابناک طی سال ۱۳۸۵ حدود بیست میلیون متر مکعب در روز بوده است. به منظور تولید و تأمین گاز مصرفی کشور، طرح توسعۀ میادین گازی شانول، هما، وراوی با تلاش شبانه‌روزی کارکنان نفت مناطق مرکزی سرانجام با موفقیت به پایان رسیده و با تکمیل و راه‌اندازی پالایشگاه پارسیان۲ در تاریخ ۱۷ دی‌ماه ۱۳۸۶، گاز تولیدی برای مصارف داخلی به خط‏ لولۀ سراسری ارسال شده است.

میانگین تولید گاز طی سال ۱۳۸۵ نسبت به سال ۱۳۷۸ حدود ۴۳ درصد و نسبت به سال ۱۳۸۴ حدود ۱۱ درصد افزایش یافته و با توجه به برنامۀ شرکت ملّی نفت ایران تا سال ۱۳۸۹ به ۳۲۰ میلیون متر مکعب در روز خواهد رسید.

تولید گاز همراه شرکت نفت مناطق مرکزی ایران از ۰۶/۱ میلیون متر مکعب در روز در سال ۱۳۷۹ به ۷۸/۲ میلیون متر مکعب در روز در سال ۱۳۸۵ افزایش یافته که بیانگر رشد سالانه‏ای معادل ۴/۱۷درصد است.

تولید گاز از میادین مستقل شرکت نفت مناطق مرکزی ایران از ۷۴/۱۵۸ میلیون متر مکعب در سال ۱۳۷۹ با ۴/۳۱درصد رشد به ۶۳/۲۰۸ میلیون متر مکعب در سال ۱۳۸۵ افزایش یافته است که از ۶/۴ درصد رشد سالانه طی این دوره حکایت می‌کند.

تولید مایعات گازی این شرکت نیز از ۵۶/۴۱ هزار بشکه در روز در سال ۱۳۷۹ با ۹/۴ درصد رشد در سال به ۳۴/۵۵ هزار بشکه در روز در سال ۱۳۸۵ افزایش یافته که نشان‌دهندۀ ۱/۳۳ درصد رشد طی این دوره است.

ظرفیت تولید گاز میادین مستقل گازی شرکت نفت مناطق مرکزی ایران در سال ۱۳۸۴ حدود ۵/۲۴۷ میلیون متر مکعب در روز بوده که حدود ۸۰ درصد از آن در شرکت زاگرس جنوبی متمرکز شده است. میانگین تولید روزانۀ گاز شرکت نفت مناطق مرکزی ایران از میادین مستقل گازی  طی سال ۱۳۸۴ حدود ۱/۱۸۷میلیون متر مکعب بوده که حدود ۸۰ درصد از این تولید در شرکت زاگرس جنوبی انجام شده است.

تولید انباشتی گاز طبیعی شرکت نفت مناطق مرکزی ایران از میادین مستقل گازی این شرکت تا سال ۱۳۸۴ حدود ۶/۷۰۲ میلیارد متر مکعب بوده که حدود ۷۶ درصد آن در شرکت زاگرس جنوبی تولید شده است (جدول شماره ۳).

جدول شماره۳ ــ میانگین تولید روزانۀ گاز و تولید انباشتی میادین گازی شرکت نفت مناطق مرکزی ایران (در سال ۱۳۸۴)[۱]

تولید گاز همراه شرکت نفت مناطق مرکزی ایران در سال ۱۳۸۴ حدود ۱/۱ میلیون متر مکعب در روز بوده که حدود ۸۳ درصد این تولید در منطقه نفتی چشمه‏خوش استحصال شده است (جدول شماره ۴).

جدول شماره ۴ــ میانگین تولید روزانه گاز همراه میادین نفتی شرکت نفت مناطق مرکزی ایران (در سال ۱۳۸۴)[۲]

براساس برنامه‌ریزی انجام‌شده، تولید واقعی مایعات گازی طی سال ۱۳۸۵ حدود ۴/۵۵ هزار بشکه در روز بوده است که در آینده با تولید از میادین تابناک، شانول، هما و وراوی براساس برنامه و حداکثر توان تولید گاز، توانایی تولید مایعات گازی این شرکت به بیش از ۶۵ هزار بشکه در روز خواهد رسید. مایعات گازی استحصالی، تحویل مبادی ذی‌ربط شرکت ملّی گاز ایران و شرکت ملّی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی گردیده است.

تولید روزانۀ مایعات گازی شرکت نفت مناطق مرکزی ایران در سال ۱۳۸۴ حدود ۳/۴۸ هزار بشکه در روز بوده که ۳/۹۳ درصد آن در شرکت زاگرس جنوبی تولید شده است.

تولید انباشتی مایعات گازی شرکت نفت مناطق مرکزی ایران تا سال ۱۳۸۴ حدود ۱۹۱ میلیون بشکه بوده که ۹۳ درصد آن در شرکت زاگرس جنوبی تولید شده است.

۳ــ چشم‌اندازهای تولید در این شرکت:

مأموریت اصلی شرکت نفت مناطق مرکزی ایران، تأمین بخش عظیمی از گاز مورد نیاز کشور است و درحال‌حاضر این شرکت با تأمین حدود ۶۴ درصد گاز طبیعی مصرفی کشور، عمده‌‌ترین تولیدکنندۀ گاز برای مصارف شهری، صنعتی و صادرات محسوب می‌شود. براساس پیش‌بینی‌های انجام‌شده و طی زمان‌بندی‌های معین، این شرکت به اهداف و برنامه‌های تبیین‌شدۀ خود دست خواهد یافت. در بخش تولید گاز با راه‌‌اندازی طرح‌های توسعه‌ای میادین گازی شانول، هما، وراوی، فاز اول توسعه میدان گازی تنگ بیجار و تکمیل طرح توسعۀ میدان گازی تابناک، توان بالقوۀ تولید گاز در این شرکت بالغ بر ۳۱۰ میلیون مترمکعب گاز در روز خواهد بود و در آیندۀ نزدیک با مطالعه و توسعۀ میدان گشوی جنوبی، تا ۳۲۰ میلیون متر مکعب در روز خواهد رسید. در بخش تولید نفت، با اجرای طرح توسعۀ نُه میدان نفتی، تولید نفت این شرکت، که درحال‌حاضر حدود ۱۲۴ هزار بشکه نفت در روز است، به بیش از ۲۳۰ هزار بشکه در روز و طی برنامۀ پنج‌سالۀ آتی براساس برنامۀ تدوین‌شدۀ وزارت نفت، به ۳۲۰ هزار بشکه در روز خواهد رسید.

میانگین تولید گاز همراه نفت میادین نفتی این شرکت معادل ۷۷/۲ میلیون متر مکعب در روز است که هم‌اکنون به دلیل فقدان تسهیلات و تأسیسات لازم، سوزانده می‌شود که براساس برنامه‌ریزی‌های انجام‌شده در طرح‌های توسعه‌ای در آینده، به میادین نفتی چشمه‌خوش و دهلران و همچنین میادین جدید خشت، سروستان و سعادت‌آباد تزریق خواهد گردید. بر همین اساس، پروژۀ احداث تأسیسات تقویت فشار و تزریق گاز در میادین فوق در مرحلۀ طراحی و همچنین احداث کارخانۀ گاز و گاز مایع۳۱۰۰ در مجاورت واحد بهره‌برداری چشمه‌خوش، در مرحلۀ مطالعات اولیه است. به منظور جلوگیری از سوزاندن گازهای همراه و مطابق طرح رعایت اصول زیست محیطی (NO FLARING)، احداث ایستگاه تقویت فشار برای ارسال گازهای همراه نفت شهر به پالایشگاه ایلام نیز برنامه‏ریزی شده‏ است.

پی‌نوشت‌ها

[۱]ــ گزارش شرکت نفت مناطق مرکزی ایران، تیرماه ۱۳۸۶

[۲]ــ همان‌جا.

بازتکثیر:

http://www.tribuneiran.org/%D9%88%D8%B6%D8%B9%DB%…