رفتن به محتوای اصلی

ناگفته های شمس لنگرودی؛ سی فیلمنامه این کارگردان رد شده است!
محدودیت های سینما درباره ترانه موسیقی نیز وجود دارد
28.03.2017 - 16:50
تفسیر از:
اقبال اقبالی
معتقدم افرادی مانند اصغر فرهادی که با وجود مشکلات فعلی، موفق به درخشش در عرصه جهانی می شوند، واقعا نابغه هستند... شعر دچار وقفه و رکورده شده. دوره، دوره سینما و موسیقی است. شعر دیگر همچون سال های گذشته صدای بلندی ندارد... کیارستمی در یکی از سخنانش به این نکته اشاره کرد که او در سینما بسیار تحت تاثیر اشعار احمدرضا احمدی بوده... از میان ۸۰ میلیون تن جمعیت، حتی اگر ۱۰ میلیون تن هم اهل مطالعه باشند، کفایت می کند.
تاکید دارد برای شهرت به سراغ سینما نرفته! در چند فیلم بازی کرده، حتی برای ایفای نقش در فیلم «احتمال باران اسیدی» سال گذشته نامزد دریافت جایزه بهترین بازیگر نقش اول در جشن انجمن منتقدان شد؛ اما با وجود این، هنوز خودش را بازیگر نمی داند. به موسیقی هم علاقه بسیاری دارد، آن هم از سال های دور نوجوانی، چند قطعه ای خوانده، ساز هم می زند اما خودش را خواننده نمی داند. تخصص اصلی اش شعر و شاعری است. 

چند دهه سابقه فعالیت جدی در حوزه شعر، تحقیق، پژوهش و تدریس در دانشگاه در رزومه اش ثبت شده ؛ اما می گوید برای شاعری شعر نگفته! محمد شمس لنگرودی از آن دسته شاعرانی است که تجربه فعالیت در عرصه های مختلف فرهنگ و هنر به نامش ثبت شده، حتی چند رمان بزرگسال و چند قصه ای هم برای کودکان نوشته است. 

او به تازگی در فیلم «دوباره زندگی» نقش مقابل گلاب آدینه را بازی کرده؛ فیلمی که شانس حضور در جشنواره فیلم فجر امسال را پیدا نکرد ، ولی سال آینده اکران می شود و شمس لنگرودی آن را کاری قابل تامل می داند. 

او این روزها مشغول بازنویسی آخرین نوشته اش در حوزه رمان و همچنین بازبینی نهایی دو مجموعه شعر است که آنها را به احتمال بسیار سال آینده روانه بازار کتاب خواهد کرد. به بهانه فعالیت های او در حوزه های یاد شده، شمس لنگرودی گفت و گویی با ایران داشته که برش هایی از این گفت و گوی طولانی را در «تابناک» می خوانید. 

ـ به هیچ وجه تمایل ندارم به عنوان شاعر قدم به سینما بگذارم و این کار به نظرم سوء استفاده از موقعیت شاعری ام به شمار می آید. علاوه بر این علاقه مندم در نقش هایی متفاوت بازی کنم، چون به سینما علاقه دارم و برای شهرت به سراغ آن نرفته ام. در فیلمی که اشاره کردید در نقش یک شاعر تبعیدی بازی کرده ام. خوشبختانه این فیلم بعد از ۹ سال اجازه اکران گرفته است. شاید باز هم شرایطی پیش آید که در نقش شاعر بازی کنم، اما به طور قطع هیچ گاه نقش شاعری افسرده و غمگین که تارک دنیا شده و خلاف واقعیت است را بازی نخواهم کرد. اگر در فیلمی نقش شاعری به من پیشنهاد شود که فعال بوده و گوشه نشین نباشد قبول خواهم کرد، نمی خواهم خودم هم به تصورات اشتباهی که درباره شاعران ارائه شده دامن بزنم. علاوه بر این، متن خود فیلمنامه هم برایم از اهمیت بسیاری برخوردار است. 

ـ شاید بتوان گفت قدری به دنبال تغییر فضای زندگی حرفه ای و شخصی ام بوده ام. از سوی دیگر سینما یکی از علایقی است که از دوران نوجوانی ام به سراغ یادگیری اش رفتم و آن را بر اساس روش «استانیسلاوسکی» فرا گرفتم و آن روزها چقدر عاشق «برشت» بودم... در واقع آن روزها بیش از سینما به دنبال تئاتر بودم و هرگز گمان نمی کردم بازیگر هنر هفتم شوم. بعد از یکسری اتفاقاتی که در زندگی ام رخ داد و خستگی ام از فضای شعر و البته نه از خود شعر، تصمیم گرفتم بازیگری را هم تجربه کنم. البته زمانی که برای بازی در نخستین فیلم دعوت شدم، علاقه چندانی به قبول آن نداشتم؛ اما بعد دیدم که چقدر فضای متفاوتی از شعر و شاعری دارد. این تفاوت همان چیزی بود که به دنبالش بودم. خواهان تغییر فضای زندگی ام از روزمرگی هایی که اغلب گرفتار آن می شویم، بودم و آن را پذیرفتم. البته به مرور و با پیشنهادهای بعدی به دنیای بازیگری و سینما هم علاقه مند شدم. 

ـ با وجود تمام کم و کاستی هایی که سینماگران مان با آن روبه رو هستند، گمان می کنم که شناخت جوانان فعال در این عرصه از سینما و تکنیک های آن بیشتر شده است. از همین روی، معتقدم که هنرمندان ایرانی در همه رشته های هنری می توانند سرآمد شوند. این گفته ام برحسب احساسات نیست، چون به کشورهای بسیاری رفته ام، در برنامه های خارجی مختلفی هم برای شعرخوانی و حتی تدریس دعوت شده ام و بر اساس تجربه چنین نظری دارم. جالب است بگویم سال قبل با دکتر ابوالقاسم اسماعیل پور به کنگره جهانی شعر چین دعوت شدیم و آنجا فهمیدیم که شعر ایران چند سر و گردن بالاتر از شعر سایر کشورهاست. 

ـ در کشور ما خط قرمزهای بسیاری مانع کار سینماگران می شود. برای نمونه اطلاع دارم که بیش از سی فیلمنامه محمدعلی سجادی رد شده و اجازه ساخت آنها را نداده اند؛ اینکه نمی شود فیلم ساختن! از همین رو معتقدم افرادی مانند اصغر فرهادی که با وجود مشکلات فعلی موفق به درخشش در عرصه جهانی می شوند، واقعا نابغه هستند. فکر می کنید چرا مردم به تماشای فیلم های به اصطلاح طنزی که بیشتر بر مبنای لودگی ساخته شده اند می روند! چون ناخودآگاه به این سمت سوق داده شده اند و مسئولیت ضعف در این بخش از هنر را با سیاستمداران می دانم. کار به جایی کشیده که کافی است قدری از پرستاران در فیلم صحبت شود تا صدای اعتراضشان بلند شود، درباره مشاغل دیگر هم همین طور است. اینها که قبلا این طور نبودند، به این سمت سوق داده شده اند. چنین برخوردهایی در هیچ کشور دیگری وجود ندارد. اگر قرار باشد که به همه مان بر بخورد که نمی شود. 

ـ وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به تنهایی قادر به ایجاد بهبود یا حتی پسرفت در عرصه های مختلف هنری نیست، زیرا همزمان با این وزارتخانه، اهرم های قدرتمند و همچنین سازمان های دیگری هم هستند که می توانند در عرصه فرهنگ اعمال نظر و حتی قدرت کنند. شرایط فرهنگ و هنر به گونه ای است که اوضاع گاهی بهتر و گاهی هم سخت تر می شود. به خاطر این موازی کاری ها هنوز شرایط فرهنگی به ثبات نرسیده است. 

ـ فعالیت جدی ام در عرصه ادبیات را ادامه خواهم داد. البته نگاهم به سینما هم دیگر تنها یک زنگ تنفس نیست، نمی دانم دیگران چرا در رشته های هنری مختلف فعالیت می کنند؛ اما در ارتباط با من این گونه است که این کارها را انجام می دهم تا بهانه ای برای زندگی بهتر داشته باشم. شعر نمی گویم تا شاعر بشوم، بازیگری نمی کنم تا بازیگر شوم، بلکه تمام این کارها را انجام می دهم تا زندگی ام به بطالت نگذرد. من از نوجوانی عاشق موسیقی بودم اما به دلایلی موفق به انجام آن نشدم و حالا دلم می خواهد برای آرامش خودم این کار را انجام بدهم. 

ـ در خاطرم هست که یک ساز دهنی خریده بودم و تمرین می کردم. با این همه پدرم که روحانی بود، هیچ گاه به من خرده ای برای انجام این کار نگرفت. با تصمیم خودم از موسیقی دور شدم، گرچه صدایم خوب بود و گاهی هم می خواندم. حتی دستگاه های موسیقی را می شناختم ولی اسم آنها را نمی دانستم. تقریبا سی ساله بودم که گیتار خریدم و آموزش آن را برای دل خودم و نه برای موزیسین یا خواننده شدن آغاز کردم. بعدها به دلایلی از ادامه این کار بازماندم، از جمله اینکه به واسطه تصادف و آسیب به دستم، از ساز زدن بازماندم. فاصله ام با موسیقی همچنان ادامه پیدا کرد تا هفت ـ هشت سال قبل که اتفاقی در محفلی بودم که چند تن از موسیقیدانان کشور از جمله آقای سروش پهلوان لو هم حضور داشت. یک ملودی ساخته و اجرا شد و من هم خواندم. همین بهانه ای شد تا آهنگ «در شب» را بخوانم. بعد از آن باز هم پیشنهادهایی برای خواندن داشتم اما هیچ یک نظرم را جلب نکرد چراکه اغلب به نظر تکراری می آمدند. به روز بودن و تکراری نبودن آنقدر برایم اهمیت دارد که یکی از آهنگ های «لئونارد کوهن» را دادم برایم بسازند تا آن را بخوانم اما آهنگی که ساخته شد، بیشتر به موسیقی لری نزدیک بود تا آنچه من خواسته بودم. بعد از آن هم دیگر موسیقی را ادامه ندادم و هیچ یکاز کارهایی که پیشنهاد شد، نپذیرفتم. 

ـ بحثی که در ارتباط با فیلمنامه مطرح کردم، درباره وضعیت ترانه های موسیقی امروزمان هم صدق می کند. همان محدودیت ها و مشکلات در عرصه ترانه سرایی و موسیقی هم مطرح است. به واسطه آنکه تعامل خوبی با جوانان دارم، بارها دیده ام که برخی ترانه های خوب آنان موفق به دریافت مجوز نشده است؛ اما ترانه های بسیار سطح پایین مجوز گرفته اند! البته می دانم که شورای بررسی شعر و ترانه ارشاد هم افراد بی سوادی نیستند و حتما شرایط به گونه ای است که دست شان بسته است. 

ـ حدود شش ـ هفت سال قبل، در مشهد مصاحبه ای با من در روزگاری که با آقای باباچاهی گفت وگویی درباره شعر پیچیده داشتیم، انجام داد. این مصاحبه به همان روزها تعلق دارد و جالب اینجاست که آن زمان بدون اشاره ای به این نام ها منتشر شد. اگر این مصاحبه در آن هنگام با همان نام ها منتشر می شد، پاسخی به آقایان باباچاهی و براهنی بود و معنی داشت؛ اما نمی دانم چرا بتازگی بدون هیچ گونه هماهنگی با من، مصاحبه ای که قبلا منتشر شده بود، بازنشر شده! انتشار بی هنگام این مصاحبه و هیاهوی برخی نشریات که به آنها علاقه ای هم ندارم، موجب این جنجال ها شد. البته تاکید می کنم که آن حرف ها، گفته های خودم است، منتهی گفته هایی که در همان سال و شرایط معنا پیدا می کرد. جالب اینجاست اغلب افرادی که به بازنشر این گفت وگو واکنش نشان دادند، از پاسخ هایشان مشخص بود که حتی یک بار آن را کامل نخوانده اند! تنها یک نفر که اگر اشتباه نکنم آقای شیرزادی بود، گفت وگو را خوانده بود. به همین خاطر معتقدم عمدی در انتشار دوباره آن و از سویی هیاهوهایی که برپا شد، وجود دارد. البته شک هایی دارم؛ اما چون مطمئن نیستم و از سویی علاقه ای به جنجال سازی هم ندارم، ترجیح می دهم درباره اش چیزی نگویم. 

ـ (همچنان معتقدید که بخشی از شعر ما هذیان است؟) بله، به عقیده من همین طور است. حرفم این بود که بخشی از شعر ما شعر نیست و هذیان است. به عقیده من، شعر از زمانی آغاز می شود که زبان از شکل عادی خود خارج می شود. وقتی می گویید: «باران می بارد» شعر نیست گزارش است اما اگر بگویید: «عشق می بارد» آن وقت است که از شکل عادی زبان خارج شده و شعر به حساب می آید؛ اما این خروج از نُرم زبان باید منطق و علت هنری و فرم داشته باشد، در غیر این صورت شعر نیست و هذیان است. جالب اینجاست افرادی که به مصاحبه آن زمان من گلایه داشتند، سال ها گفتند که زبان شعر ما شیزوفرنیک است؛ خب شیزوفرنیک هم به معنای هذیان است! چطور است وقتی بحث پز روشنفکری باشد اطلاق این واژه ایرادی ندارد اما پای این گفت وگو که به میان آمده، همه ناراحت شده اند! 

ـ (برخی معتقدند شعر معاصر دچار توقف و حتی رکود شده؟) بله و در خاطرم هست که در برنامه های ویژه همان سفر، در شب آخر اقامت مان در یکی از پارک ها که جمعیت انبوهی در آن جمع شده بود، شعری از ایران خواندیم که با استقبال بسیاری روبه رو شد. با این همه، نمی توان منکر این شد که دوره، دوره سینما و موسیقی است. شعر دیگر همچون سال های گذشته صدای بلندی ندارد. شما به راحتی می توانید یک فیلم را در عرض دو ساعت تماشا کنید اما مگر می توان کتاب را به این سرعت به پایان برد؟ علاوه بر این، در فیلم و موسیقی از امکان پخش برای گروه بسیاری از مردم برخوردار هستیم اما درباره کتاب این طور نیست و هر یک از افراد باید جداگانه مطالعه کنند... شعر هیچ گاه فراموش و به حاشیه رانده نمی شود، تنها صدای آن دیگر به بلندی گذشته نیست. 

ـ مرتبه شاعری حتی در رقابت با هنرهای مذکور بالاتر هم خواهد بود. همان طور که اشاره شد، شعر و در ابعاد کلی تر آن، ادبیات همواره در تمام هنرها حضور دارد و حتی می توان گفت که بُن مایه آنها را تشکیل داده است. هنوز هم اگر اثری در عرصه هنر خوب باشد، با لفظ شاعرانگی پدید آورنده اش آن را ستایش می کنند. در خاطرم هست که آقای کیارستمی در یکی از صحبت هایش به این نکته اشاره کرد که او در سینما بسیار تحت تاثیر اشعار احمدرضا احمدی بوده است؛ بنابراین حرمت این شاعر به اندازه ای بوده که او سینمای خود را مدیون وی می داند. با وجود این، واقعیت این است که سینمای کیارستمی خیلی بیشتر از شعر احمدی دیده می شود؛ هر چند سینما برای حیات خود از ادبیات تغذیه می کند ،خیلی بیشتر از شعر دیده می شود. 

ـ در همه دوره ها، در میان شاعران و نویسندگانی که قدم به عرصه ادبیات می گذارند، تنها عده معدودی هستند که براساس اصول حرفه ای فعالیت خود را آغاز می کنند. این تنها به کشور ما هم ختم نمی شود و شامل همه کشورها و حتی فراتر از آن همه هنرها و حتی مشاغل است. به هر حال همیشه اکثریتی هستند که حرف می زنند و اقلیتی هم هستند که به معنای واقعی کار می کنند؛ اما به هر حال از میان ۸۰ میلیون جمعیت حتی اگر ۱۰ میلیون تن هم اهل مطالعه باشند، کفایت می کند. 

ـ هم اکنون و در همین شرایط اگر نهاد یا تشکلی در کشورمان مشغول کار شود و دست به بررسی اشعار منتشر شده در دوران معاصر بزند و ترجمه آنها را برعهده بگیرد، مطمئنم که ما یکی از رکن های اساسی شعر جهان خواهیم شد. لازم نیست خیلی راه دور برویم؛ به شعرهای «غلامرضا بروسان» نگاه کنید. او شاعری جهانی بود اما از آنجایی که قبل از تثبیت شدن از دنیا رفت، آنچنان که باید و شاید ندرخشید. از این قبیل شاعران در ایران کم نیست؛ البته شاید به علت تعداد زیاد آنان، شاعران خوب مشخص نباشند. دولت ها که معمولا کاری نمی کنند، این اقدام را باید سرمایه داران و دلسوزان ادبیات برعهده بگیرند. باید نهادهای غیردولتی دموکراتیک دست به کار شوند تا شعرمان فرصتی برای درخشش در عرصه های جهانی ادبیات بیابد، اما متاسفانه چنین تشکل و نهادی وجود ندارد!

دیدگاه‌ و نظرات ابراز شده در این مطلب، نظر نویسنده بوده و لزوما سیاست یا موضع ایرانگلوبال را منعکس نمی‌کند.

اقبال اقبالی
برگرفته از:
https://buzdid.ir/post/6884560/%D8%B3%DB%8C-%D9%81%DB%8C%D9%84%D9%85%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87-%D8%A7%DB%8C%D9%86-%DA%A9%D8%A7%D8%B1%DA%AF%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D9%86-%D8%B1%D8%AF-%D8%B4%D8%AF%D9%87-%D8%A7%D8%B3%D8%AA-/...?type=Tag

فیسبوک - تلگرامفیسبوک - تلگرامصفحه شما

توجه داشته باشید کامنت‌هایی که مربوط به موضوع مطلب نباشند، منتشر نخواهند شد! 

افزودن دیدگاه جدید

لطفا در صورتیکه درباره مقاله‌ای نظر می‌دهید، عنوان مقاله را در اینجا تایپ کنید

متن ساده

  • تگ‌های HTML مجاز نیستند.
  • خطوط و پاراگراف‌ها بطور خودکار اعمال می‌شوند.
  • Web page addresses and email addresses turn into links automatically.

لطفا نظر خودتان را فقط یک بار بفرستید. کامنتهای تکراری بطور اتوماتیک حذف می شوند و امکان انتشار آنها وجود ندارد.

CAPTCHA
لطفا حروف را با خط فارسی و بدون فاصله وارد کنید CAPTCHA ی تصویری
کاراکترهای نمایش داده شده در تصویر را وارد کنید.