جریانهای راست و چپ در جنبش آذربایجان

04.05.2017 - 18:53

محمد امین آزاد وطن

در قرن اخیر، از انقلاب مشروطیت تا کنون، در آذربایجان و جمهوری آذربایجان ، دو خط راست کلاسیک و چپ کلاسیک ، در حل مسئله ملی جریان داشته است.

الف - خط راست:

محمد امین رسول زاده

خط راست با تأثیر پذیری از « ترکیسم و پان ترکیسم ترکیه ، و احزاب راست و اسلامی آن کشور» ، جریانهای « ترکیسم و شاخه هایش، از جمله بوزقود گرایی، تورانیزم،آذربایجانیزم( اتحاد دو آذربایجان)، ترکیه گرایی، گولانیزم و اردوغان گرایی» را در جامعه ی آذربایجان پدید آورده اند. قبلا در مقالات نوشته ام گرچه ما حزبی تحت نام «حزب پان ترکیست » نداریم ولی ایده های « ترکیسم و پان ترکیسم و شاخه هایش» را داریم.اینها اندیشه های بومی آذربایجان نیستند بل « وارداتی» اند. و عمدتا از ترکیه و از راه شمال به جامعه ی ما وارد شده اند.

1-ازطریق جریان محمد امین رسول زاده و ائلچی بئی و دیگران ، که باترکیه در ارتباط فکری بودند
2-از طریق ترکیستها خودی که تحت تأثیر شمال و ترکیه بودند.
مانند: علی تبریزی ، محمد حسین صدیق، حمید نطقی، سلام الله جاوید، ذهتابی و هیئت ... ترکیستهای مجله ی وارلیق. که نتیجه اش چهرگانی و صالح الدیریم و امثال اینهاست.
3- از طریق دانشجویان آذربایجانی و پناهندگان سیاسی در ترکیه و جمهوری آذربایجان.

جریان «ایده لوژیک ترکیسم و شاخه هایش» از این سه طریق وارد محیط بومی ما شده است. اندیشه ی ترکیسم از دید من و بنا بنوشته ی تاریخدان آذربایجانی رحیم رئیس نیا نیز « یک اندیشه ی بومی نبوده است و وارداتی و بی ریشه» است. ( مقاله ی پان ترکیسم از رئیس نیا) . ما چه در زمان شاه اسماعیل و چه در زمان پیشه وری ، همینطور در جنبش فدایی و حالا ( فدرال دموکراتها و چپ دموکرات آذربایجان) ، « با عثمانیزم قدیم و جدید ( ترکیسم یا پان ترکیسم ) مشکل داشته ایم. سخن بر سر آن نیست که طرفداران این ایده لوژی بر جدایی آذربایجان تأکید میکنند، بل سخن بر سر
محتوای خود این ایده لوژی ست. که وابستگی آور ، نابرابری ساز، عدالت اجتماعی گریز است و برای هیچ مسئله اجتماعی راه حل علمی ندارد. نمونه ی عملی آن حرکات ائلچی بئی و اردوغانیزم است .

درست است که پان ترکیسم قدیم و جدید با شکست امپراطوری عثمانی و با کمال پاشا و احزاب راست بعدی( بوزقورد گرا و غیره) و اردوغان و اسلامیزم اش ، شکست خورده است و عملا نشان داده که « بیراهه ی فاجعه آمیزی ست». ولی متأسفانه این شکست ها به عنوان « راه پیروزی» برای حل مسئله ملی آذربایجان تبلیغ شده و میشود. تشکلهای ما عمدتا تحت تأثیر «ناسیونالیسم و ترکیسم » قرار دارند. و اینها ایده لوژی بخشی از فعالان ما شده است. کلا ترکیسم تا بهمن 57 نه در زمینه سیاسی و نه در زمینه ی فرهنگی برآمدی در فرهنگ آذربایجان ندارد. این عرصه همچنان در دست چپ قراردارد. گروه بهرنگی،
و مانندهای آن قابل ذکر است. نابدل و مرضیه اسکویی از سرایندگان ترکی و چپ محسوب میشوند. ترکیسم بعد از انقلاب با مجله ی وارلیق خود را مطرح میکند.

آسیب شناسی: ایده لوژی تبلیغ شده ی ترک گرایی و شکست خورده ی تاریخی ، راه حل تئورک ما نیست.
این ایده لوژی در داخل طرفداران خود تضادهای عظیم و بسیاری آفریده و مانع پیشرفت مبارزه در آذربایجان است.
این کشمکشها و تضادها غیر قابل حل است. تنها راه رهایی از آنها نقد و رد این جریان فکری ست. و انتخاب تئوری آلترناتیو جدید است.
متأسفانه تا کنون از سوی طرفداران این جریان راست هیچ نقد اساسی بر آن نشده است.
تنها از خارج این جریان، در برخی نوشته ها آن را نقد کرده اند.

آلترناتیو این راه فاجعه آمیز « دموکراتیسم، سوسیال دموکراتیک نوین، چپ دموکراتیک» میتواند باشد.
بستگی به این دارد که هر کس در نتیجه ی پژوهش خود به چه نتیجه ای برسد. اما این سه راه با تمام تفاوتها امکان همبستگی و کار جبهه ای و ائتلاف و اتحاد را دارند.

جریانهای راست ، امکان کار جبهه یی باهم ندارند و همدیگر را نفی کرده و خواهند کرد.
اینها تنها از طریق تنظیم برنامه ی خود با برنامه و اصول جبهه ی مشترک و رعایت آنها،
میتوانند از چنگ ایده لوژی غیر کارآمد خود خلاص شوند.
راه دیگر آن است که برای رهایی ، خود را عمیقا نقد کنند. ولی اینکار عمدتا نمی تواند تحقق یابد چون« منافع عده ای بستگی به تبلیغ ایده لوژی ترکیسم دارد». تنها جریان فکری مطرح نیست بل « مقام و منافع » نیز نقش بازی میکنند.

ب- خط چپ کلاسیک

حید خان عمواوغلی پیشه وری

ایده های چپ به شکل مارکسیم یا مارکسیسم -لنینسم ، نیز عمدتا از راه شمال توسط اجتماعیان-عامیون و حزب کمونیست ، و فرنگ رفتگان وارد حرکات سیاسی در ایران شده است.
این ایده لوژی هم وارداتی ست. وارداتی بودن ایده لوژیها عیب نیست عیب در خود ایده لوژیهاست که به نوعی مذهب و عقاید جامد و تغییر ناپذیر تبدیل اش میکنند.

خط چپ در آذربایجان شمالی، پیرامون حل مسئله ملی در تز « حق تعیین سرنوشت ، و تشکیل جمهوری سوسیالیستی آذربایجان شمالی» ، در حرکات سیاسی روسیه ، و در ایران با « تز تشکیل انجمنهای ایالتی-ولایتی» ، در انقلاب مشروطیت، بعد ها با « ایده های ی آزادستان خیابانی» و « تشکیل خودمختاری و حکومت ملی( توسط پیشه وری)» باز تاب یافت. در جنبش فدایی با توجه به نوشته ی علی رضا نابدل، در مورد مسئله ی ملی آذربایجان، تز « حق تعیین سرنوشت در انقلاب ایران به رهبری طبقه ی کارگر » بار دیگر مطرح شد. این ایده تا انقلاب شکست خورده ی بهمن ادامه داشت.
درآذربایجان( ایران ) صاحبان ایده ی« تعیین حق سر نوشت»، را میتوان چنین در نطرگرفت:
حزب کمونیست، پیشه وری و دوستانش، چریکهای فدائی شاخه آذربایجان ، محمد علی فرزانه، صمد بهرنگی و دوستانش و نویسندگان معروف آذربایجان غلام حسین ساعدی و رضا براهنی و دیگران.

ایده ی « حق تعیین سرنوشت به رهبری چپ یا سوسیالیست های آذربایجان» ، با تکیه به رهبری طبقه کارگر ، بازتاب این جریان فکری ست.

تغییرات تئوریک در دیدگاه چپ بعد از شکست « سوسیالیسم موجود»:
سوسیالیسم موجود، نامی بود به یک سیستم « دولتی ، دیکتاتوری، بورکراتیستی، و بهره کشی که حزب را بجای طبقه ی کارگر بحساب میاورد» ، و دموکراسی زحمکشان را در دیکتاتوری تک حزبی خلاصه کرده بود، و ناسیونالیسم روس را به ملتهای مختلف اعمال میکرد». این نظام را « سوسیالیسم دولتی، سرمایه داری دولتی» نامیده اند. هر نامی به آن بدهیم نظامی بود که « دموکراسی زحمتکشان یدی و فکری و خلقها را » را عملا نفی کرده بود.

محمد علی فرزانه صمد بهرنگی

دیدگاه چپ آذربایجان بعد از سوسیالیسم موجود در کل به دو بخش « کلاسیک ( مارکسیست-لنینیست) و سنتی، و نوین : سوسیالیسم دموکراتیک، یا چپ دموکرات ، تقسیم شد.
اما تز حق تعیین سر نوشت در هر دو دیدگاه همچنان حفظ شد و طرفین با درک خود به این شعار مراجعه میکنند.
در این میان بین چپ آذربایجان ( چپ سنتی و چپ دموکرات) جریان فکری « چپ استقلال طلب ملی، و چپ دموکرات فدرالیست» نیز ظاهرشد.

جریان فکری راست آذربایجان ، همچنان که در بالا آمد تحقق شعار حق تعیین سرنوشت را به وسیله ی تئوریهای « ترکیسم »
در آذربایجان دنبال میکند و تشکلهای چندی نیز بر این اساس وجود دارند در خارج و داخل . شعار استقلال یا جدایی ایده ی مهم این جریان است.

جریان فکری چپ آذربایجان نیز شعار حق تعیین سرنوشت را دارد و به دو دسته ی چپ ملی جدایی خواهد و چپ دموکرات فدرالیست بخش شده اند.
-----
در اینکه هر دوی این جریانها میتوانند و مفید است که خود را در صورت لزوم نقد کنند حرفی نیست.
اما ما بخواهیم نخواهیم در حل مسئله ملی جریان« راست و چپ» هردو وجود خواهند داشت. مجبوریم با همزیستی و دموکراسی و نقد متقابل ، اشتراکاتی بین این دو جریان بجوییم و با اصلاحاتی دو طرف را در یک جبهه ی متحدی بر اساس اصول چندی گردآوریم. فکر میکنم انجام اینکار براساس دیالوگ و برپایه تنظیم یک برنامه سرانجام ممکن است.
من پیشنهاد خود را پیرامون جبهه در این مقاله طرح کرده ام. که در صورت تحقق میتواند گام مهمی برای مبارزه ی رفع تبعیض در آذربایجان باشد:
ضرورت تشکیل جبهه ی متحد جنبش آذربایجان
http://www.iranglobal.info/node/55621

ج- چگونگی رفتار متقابل راست و چپ آذربایجان:

تاکنون عمدتا این رفتار بر اساس « نفی موجودیت متقابل در تئوری» بوده است.
با توجه به حرکات سیاسی مدرن در جوامع پیشرفته نادرستی این « استراتژی-تاکتیک» روشن است.
برخورد درست به رسمیت شناختن موجودیت یکدیگر است،ضمن حفظ نقد متقابل تئوریک،با دوری جویی از« تبلیغات و پروپاگاندا» ی دشمنانه علیه همدیگر.
پیش بردن« نقد متقابل تئوریک» و « یافتن نکات مشترک برنامه ای جهت رفع تبعیض» و « واگذاری امر انتخاب راهها و اعمال سیاسی به مردم آذربایجان». این آن سیاستی ست که در جوامع پیشرفته جاریست و مثبت. تنظیم رابطه بین راست و چپ در جامعه ما نیز میتواند از پل « به رسمیت شناختن موجودیت همدیگر و انتخاب مردم» بگذرد.

نفی تئوریک وجود همدیگر میتواند روزی به « نفی فیزیکی یکدیگر» منجر شود که فاجعه است و مساوی شکست تلاش همگانی رهایی جامعه ی ما از طاعون تبعیض میباشد.
براساس « تز قبول موجودیت متقابل و نقد همدیگر، و طرح ائتلاف و اتحاد جبهه یی» ، میتوان بر سیاست « دشمنی بین راست و چپ غلبه کرد و راه ائتلاف برنامه یی» را پیش برد.
عرصه ی نقد متفابل سیاسی« تاکتیک و استراتژی و تئوریها» را شامل است و بر دیالوگ متقابل تأکید میکند. بدون دشمنی با یکدیگر. جهت قبول موجودیت هر دو طرف.

-----

در پیوند:
سیاست ما و مسایل خانه و همسایه
http://www.iranglobal.info/node/53673

پیرامون یک برخورد حاشیه یی
http://www.iranglobal.info/node/59843

ایران گلوبال اولگوی یک سایت دموکراتیک - تخطئه ی آن تخطئه ی دموکراسی ست
http://www.iranglobal.info/node/59897

سئوگی-قورتولوش فلسفه سی- فلسفه هومانیسم رهایی بخش
http://www.iranglobal.info/node/59597

فراکسیون ترکان ، مسخ جنبش رفع تبعیض، رویش فاشیسم
http://www.iranglobal.info/node/57471

نگاهی به مقولات ناسیونالیسم موجود در آذربایجان (ایران) 1

http://www.iranglobal.info/node/11234

نگاهی به مقولات ناسیونالیسم موجود در آذربایجان (ایران) قسمت 2
http://www.iranglobal.info/node/11554

شعارهای انحرافی ناسیونالیسم موجود در جنبش حق طلبانه آذربایجان ( 1)

http://www.iranglobal.info/node/16920

شعارهای انحرافی ناسیونالیسم موجود در جنبش حق طلبانه آذربایجان(2)
http://www.iranglobal.info/node/17279