لندن، پاریس، ورشو و داووس در چند روز آتی میزبان رکس تیلرسون، وزیر خارجه ایالات متحده خواهند بود. ١٠ روز پس از تمدید همراه با تهدید تعلیق تحریم‌های هسته‌ای ایران، سکاندار دستگاه دیپلماسی ایالات متحده با دستور کار ایران تور اروپایی خود را آغاز می‌کند. جهان تا نیمه ماه مه سال جاری فرصت دارد تا دونالد ترامپ، رییس‌جمهور ایالات متحده را وادار به قبول توافق هسته‌ای با ایران، با همین شکل و شمایل کند و در چنین شرایطی رکس تیلرسون به عنوان نخستین نماینده ترامپ پس از اعلام استراتژی جدید مبنی بر مذاکره با اروپا درباره توافق هسته‌ای با ایران راهی قاره سبز شده است.

یک عضو کابینه ترامپ به شرط عدم افشای نام خود در گفت‌وگو با رویترز می‌گوید که ایران یکی از اصلی‌ترین سوژه‌های بحث تیلرسون با همتاهای عضو ناتو و شرکای ما در اروپا است. در حالی که اروپایی‌ها می‌گویند برجام باید با همین شکل و شمایل و قالب به توافق رسیده در جولای سال ٢٠١٥ توسط تمام اعضا اجرایی شود، این مقام امریکایی در گفت‌وگو با رویترز تاکید کرده است که امریکا با بریتانیا و فرانسه برای پرکردن خلأهای موجود در برجام از نظر امریکا و همچنین مهار فعالیت‌های منطقه‌ای ایران اتفاق‌نظر دارد.

خبرگزاری شینهوا نیز در‌این‌باره می‌نویسد: «تیلرسون در حالی روزهای ٢١ تا ٢٧ ژانویه را در اروپا می‌گذراند که برنامه جامع اقدام مشترک عملا به اختلافی جدی میان اروپا و آمریکا بدل شده است. دیدار با بوریس جانسون، وزیر خارجه بریتانیا و همچنین مشاور امنیت ملی بریتانیا برای بحث درباره ایران، سوریه، لیبی، اوکراین و پرونده بسیار داغ کره شمالی در زمره مهم‌ترین برنامه‌های تیلرسون در لندن است.»

وی در حالی به پایتخت بریتانیا برای رایزنی سفر می‌کند که تاکنون دو بار سفر دونالد ترامپ به لندن به دلیل مخالفت‌های عمومی در انگلیس برای سفر وی به این کشور کنسل شده است. براساس برنامه‌ریزی‌های انجام شده، تیلرسون روز ٢٣ ژانویه در پاریس خواهد بود و در پایتخت فرانسه با مقام‌های این کشور درباره دایره وسیعی از نگرانی‌های بین‌المللی گفت‌وگو خواهد کرد. شرکت در فوروم اقتصاد جهانی سال ٢٠١٨ در داووس نیز روزهای ٢٤ تا ٢٦ ژانویه را در تقویم سفر اروپایی تیلرسون به خود اختصاص داده است. در ٢٦ ژانویه در ورشو نیز تیلرسون با مقام‌های ارشد لهستان دیدار می‌کند تا درباره توسعه رابطه دو جانبه ایالات متحده و لهستان در تمام حوزه‌ها به خصوص مسائل منطقه‌ای با هم صحبت کنند.

تیلرسون در حالی راهی اروپا می‌شود که از ٢٠ ژانویه ٢٠١٧ که دونالد ترامپ بر مسند قدرت در کاخ سفید تکیه زده تاکنون رابطه فراآتلانتیکی ایالات متحده و اروپا دستخوش تحولات بسیار ناخوشایندی شده است. شینهوا در این باره می‌نویسد: اروپا و امریکا در تمام حوزه‌ها و نه فقط توافق هسته‌ای با ایران با یکدیگر به اختلاف خورده‌اند: از تصمیم ترامپ برای خروج از توافقنامه آب و هوایی پاریس تا اعلام قدس به عنوان پایتخت اسراییل و امتناع وی از اعلام پایبندی ایران به توافق هسته‌ای.

برجام در خطر است

سی‌ان‌بی‌سی همزمان با سفر تیلرسون به اروپا می‌نویسد که توافق هسته‌ای ایران ممکن است درسال ٢٠١٨ با تهدید برای موجودیتش مواجه شود. در بخش‌هایی از این گزارش آمده است: تحولات اخیر باعث شده است این احساس ایجاد شود که توافق هسته‌ای با ایران به دستگاه تنفس مصنوعی وصل است و در چندقدمی سقوط قرار دارد. ترامپ در ژانویه ٢٠١٨ باز هم تعلیق اجرای تحریم‌های هسته‌ای ایران را تمدید اما تهدید کرد که این آخرین بار خواهد بود.

ریچارد نفیو که در فاصله سال‌های ٢٠١٣ تا ٢٠١٤ در جریان مذاکرات ایران با ١+٥ به عنوان کارشناس مسائل تحریم در تیم امریکایی حضور داشت، در این باره می‌گوید: من بسیار نگران هستم که این توافق از ضرب‌الاجل ماه مه ٢٠١٨ به سلامت عبور نکند. ترامپ لیستی از درخواست‌های غیرمعقول را مطرح کرده و به نظر نمی‌رسد که هیچ مقام معقول اروپایی یا اعضای کنگره با چنین شروط یا درخواست‌هایی موافقت کنند.

نفیو در ادامه می‌گوید: حقیقت ساده این است که ترامپ از برجام متنفر است و این در حالی است که هیچ چیز از این توافق نیز نمی‌فهمد. درحالی که مشاوران وی تلاش می‌کنند وی را وادار کنند که درباره این توافق منطقی و کاربردی فکر کند اما تلاش‌های آنها ره به هیچ جایی تاکنون نبرده است.

پات تاکر از کارشناسان مسائل خاورمیانه در‌این‌باره می‌گوید: هرچند ترامپ این توافق را دوست ندارد اما از منظر حقوقی نمی‌تواند بدون جلب همراهی سایر حاضران در برجام از آن خارج شود. هیچ‌کدام از حاضران در برجام اشتهای واقعی برای بازمذاکره درباره جزییات برجام از خود نشان نداده‌اند و حتی از ترامپ خواسته‌اند که در این توافق باقی بماند.

ریچارد نفیو در ادامه می‌گوید: بخش اعظمی از جامعه دیپلماتیک و همچنین تیم مشاور امنیت ملی ترامپ در واشنگتن پس از آنکه وی اجرای تحریم‌ها را همچنان در حالت تعلیق نگاه داشت، نفس عمیق راحتی کشیدند. به نظر می‌رسد که این بروکراسی تیم امنیت ملی بود که در این جدال برنده شد. وزرای خارجه و دفاع و همچنین مشاور امنیت ملی ترامپ اصلی‌ترین چهره‌هایی بودند که مانع از عدم تمدید لغو اجرای تحریم‌های هسته‌ای ایران شدند. برجام یک مشکل خاص را با توسل به یک مسیر مطمئن و واقعی حل و فصل کرد. ما یا باید با ایران می‌جنگیدیم یا فکری برای برنامه هسته‌ای این کشور می‌کردیم.

البته همه کارشناسان مسائل ایران و امریکا چنین نگاه منفی به اجرای برجام ندارند. به عنوان نمونه، جیمز جفری که در دوره دوم ریاست‌جمهوری جورج بوش معاون مشاور امنیت ملی بوده است به پولیتیکو می‌گوید: حتی در سایه درخواست‌های جدید ترامپ هم برجام می‌تواند ایمن باقی بماند. ترامپ گفته که اگر آلمان، فرانسه و بریتانیا با واشنگتن همراهی کنند، وی در توافق هسته‌ای با ایران باقی می‌ماند.

ریان تورنر از کارشناسان بررسی میزان ریسک‌پذیری یک فعالیت اقتصادی در‌این‌باره می‌گوید: شاید با توجه به اینکه امریکا در حال حاضر منزوی شده است ایران ترجیح بدهد در توافق هسته‌ای بدون امریکا و با اروپا باقی بماند. البته این احتمال وجود دارد که با خروج امریکا شاکله توافق هسته‌ای کلا از هم فروبپاشد. در حال حاضر نیز بسیاری از سرمایه‌گذاران برای ورود به ایران احتیاط می‌کنند.