یادآوری: مجلات علمی ایران "هیچ" مقاله ای از من را منتشر نمی کنند! دلیلش را در وبلاگم در آخر همین مقاله ببینید.
مقدمه
امروزه هیچکس نمیتواند نقش بیبدیل تحقيق و پژوهش را در تكامل و سعادت بشر كتمان كند. اين واقعيت با نگاهي اجمالي به دنیاي پيرامون ما قابل تائید است: رابطه معناداری بين توجه حاكمان و سياستمداران به مقوله تحقيق و پژوهش و سعادت و يا فلاكت مردمان تحت سيطره آنها وجود دارد. معمولاً جوامعي كه از نقش و اهميت تحقيق و پژوهش غفلت کردهاند سرشار از ظلم، ستم، فساد، بزهکاری، غارت، ريا و استبداد و فلاکت و عقبماندگی هستند درحالیکه جوامعي كه به اهميت تحقيق و پژوهش پی بردهاند و در اين زمينه سرمایهگذاری کردهاند سرشار از صلح، صفا، صميميت و رشد و بالندگي و توسعه میباشند. بنابراين تمركز و سرمایهگذاری در مقوله تحقیق و پژوهش وجه تمایزدهنده جوامع متمدن از جوامع غير متمدن میباشد. حتی اینجانب بر این باور هستم که حکومتهای تمامیتخواه و دیکتاتوری عمدا به تحقیق و پژوهش و علم و علم اندوزی اهمیت نمیدهند چراکه نتیجه تحقیق و پژوهش و علماندوزی مردمانی متمدنتر، خلاقتر، متفکرتر و منتقدتر میباشند. و همه میدانیم که حکومت کردن بر چنین مردمانی توسط حاکمان نالایق و بی کفایت که با ریا و تزویر و رانت و تبانی و تهدید و ارعاب و اسلحه بر مسند قدرت نشسته اند بسیار دشوار، چالش آور و حتی غیر ممکن است.
اهميت تحقيق و پژوهش در كشورهاي پيشرفته مثل آمريكا و كانادا در حدي میباشد كه تحصيل بهویژه در دوره دكترا در اين كشورها پژوهش محور است. ضمن اينكه كساني كه در این کشورها تمايل به ادامه تحصيل در دوره دكترا دارند بايد دو سال كرس هاي ويژه و مرتبط با تحقيق و روش تحقيق را بگذرانند و بعدازآن وارد دوره دكترا شوند.
و اما سؤالی كه مطرح میشود اين است كه تحقيق چیست و روش تحقیق چگونه است؟
تحقيق فرايند علمي هدفمندی است که شامل مجموعهای از قواعد، ابزارها و راههای معتبر و نظامیافته براي بررسي واقعیتها، يافتن روابط برای رسیدن به پاسخ يك پرسش و يا راهحل يك مسئله و یا كشف مجهولات میباشد. اما قبل از پرداختن به روش تحقیق بهتر است ابتدا اشارهای به چند نوع تحقیق مهم داشته باشم:
(Historical Research) تحقيق تاريخي
(Descriptive Research) تحقيق توصيفي
(Experimental Research) تحقيق تجربي
1. تحقيق تاريخي:
در تحقيق تاریخی به مطالعه و بررسي پديده، واقعه و يا امري در گذشته پرداخته میشود. يكي از اهداف اين نوع تحقيق ارتباط یافتهها در گذشته به موارد مشابه در شرايط حاضر بهمنظور ارتقاي كيفيت و يا بهبود متغیر مورد نظر در زمان حاضر میباشد. بهعنوانمثال "بررسي سطح رفاه مردم در دوره شاه" نمونهای از تحقیق تاریخی میباشد.
2. تحقیق توصیفی:
در این تحقیق محقق سعی میکند به توصیف پدیده و یا امری در زمان حاضر بپردازد. "کالبدشکافی رژيم آموزشي ایران"میتواند نمونهای از این تحقیق می باشد كه اینجانب آن را به عنوان يك مقاله چاپ کردهام. البته اين مقاله برگرفته از يكي از فصلهای سیزدهمین كتابم بود. در این مقاله به توصيف رژيم آموزشي ايران پرداختهام و بر اين نكته تأکید داشتهام كه سيستم آموزشی فعلی ما نهتنها به رشد و شکوفایی قواي فكري از قبيل تفكر انتقادي و خلاقيت فراگيران نمیانجامد بلكه مانع رشد آنها هم میشود. این رژیم آموزشی بهتدریج قدرت تفكر و خلاقیت فراگيران را تقليل میدهد و در عمل – هرچند در درازمدت – از آنها گوسفند میسازد. همانطور که میدانیم یکی از ویژگیهای گوسفندان این است که وجود دارند اما قادر به زندگی کردن به معنای واقعی آن نیستند چراکه قدرت تفكر و تحليل و پردازشگري و انتخاب ندارند و مفهوم واژه هایی از قبیل عدالت، شرافت و کرامت و آزادی را نمی فهمند و بنابراین برای آنها ارزشی قایل نیستند و در جهت تحقق آنها کاری نمی کنند.
3. تحقیق تجربی:
تحقیق تجربی یا آزمایشی یکی از دقیقترین و کارآمدترین روشهای تحقیق است که برای آزمون فرضیهها مورد استفاده قرار میگیرد. در این تحقیق تأثیر یک یا چند متغیر مستقل بر یک یا چند متغیر وابسته سنجیده میشود. لازمه ورود به این نوع تحقیق داشتن حداقل دو گروه آزمایش و شاهد میباشد. مثلاً "تأثیر روش تدریس خودم – تحت عنوان "یادگیری تیمی رقابتی" - بر تفکر انتقادی دانش آموزان/دانشجویان" میتواند نمونهای از تحقیق تجربی باشد. - (ویدیوی 17 دقیقه ای معرفی روش تدریسم: http://www.aparat.com/v/i32tK)
در اینجا بنا به اهمیت تحقیق تجربی به معرفی مراحلی (روشی) که در طول انجام این تحقیق باید در نظر گرفته شود میپردازم. لازم به یادآوری است که غالب رسالههای کارشناسی ارشد و دکترا و حتی مقالات علمی بر مبنای این مراحل تحقیق تجربی نگارش می شوند:
3.1 عنوان و یا موضوع (Title):
در انتخاب موضوع باید توجه داشت که موضوع اولین پارامتر برای خواننده است که بر مبنای آن تصمیم می گیرد که تحقیق شما را مطالعه کند و یا نه؟ بنابراین در عنوان تحقیق باید از لغات کلیدی و مورد تمرکز تحقیق استفاده کرد. ضمن اینکه عنوان باید در حد امکان کوتاه، رسا، دقیق و جذاب باشد و حداکثر از 15 کلمه بیشتر نشود. عنوان و یا موضوع باید دربردارنده متغیرهای اصلی تحقیق بوده و در واقع انعکاسی از محتوای تحقیق باشد. نمونه ای از عنوان یک تحقیق:
مقایسه اثر روش تدریس "یادگیری تیمی رقابتی" و روش تدریس "تدریس دوطرفه خواندن و درک مطلب" بر مهارت خواندن و درک مطالب دانش آموزان پنجم ابتدایی
معمولا در مقالات در زیر عنوان هم باید نام و نام خانوادگی و نیز محل کار محقق و ایمیل و یا شماره تلفن او آورده شود تا در صورت نیاز خوانندگان بتوانند با محقق تماس بگیرند.
3.2 چکیده (Abstract):
چکیده در واقع خلاصه و به عبارتی ویترین تحقیق میباشد. در قسمت چکیده باید سعی کنید تا در یک پاراگراف و یا حداکثر یک صفحه کل محتوای تحقیقتان را بازتاب دهید. همچنین باید سعی کنید به هدف، روش تحقیق (که شامل جامعه آماری، روش اجرا، زمان و مکان اجرای پژوهش و ابزار جمع آوری داده ها است) و نیز به نتایج تحقیقتان بپردازید. ضمناً در انتهای چکیده میتوانید به یک و یا دو دلیل برای یافته و یا یافته هایتان بپردازید. نکته دیگر این است که در پایان چکیده باید چند کلمه کلیدی تحقیق را هم تحت عنوان لغات کلیدی بیاورید.
3.3 مقدمه (Introduction):
در مقدمه تحقیقتان باید ضمن تعریف مسئله گریزی به یافتههای قبلی زده و بر مبنای آنها به معرفی شفاف هدف پژوهش خود بپردازید. ضمنا باید تعریف دقیقی از کلمات کلیدی پژوهش خود داشته باشید و سوالات و فرضیه های تان را مشخص کرده و به تبیین اهمیت پژوهش خود نیز بپردازید.
3.4 مرور تاریخچه مرتبط (Review of Literature):
در این قسمت بايد بعد از پرداختن به مبنای نظری موضوع تحقیقتان با دقت بيشتر به تحقيقات قبلي كه مرتبط با تحقيق و هدف شما هستند بپردازيد. بهعبارتدیگر بايد از تحقيقاتي كه در گذشته دور انجامشده است تا آخرين تحقيقات كه در دوره حاضر انجام شده است سير كنيد و به ارائه نتايج آن تحقيقات بپردازيد. نكته مهم در این قسمت اين است كه در سير تاريخي خود بايد به خلأ مورد تمركز خود در یافتههای علمي برسيد و آن را برجستهنمایید. بهعبارت ساده تر بايد به نقطهای برسيد كه تا حالا روي آن كار نشده است و نتیجهگیری كنيد كه بر مبناي همين خلأ شما به ارائه سؤالی جديد پرداختهاید تا در اين تحقيق در پي يافتن پاسخ آن باشيد. در همين راستا است كه ما معتقد هستیم يك محقق اصطلاحاً Frontier of Knowledge هست. این اصطلاح به این معنا است که يك محقق شكافنده مرزهای دانش است. بر مبناي همين نقش محققان است كه بشر در طول ساليان همواره در حال رشد و بالندگی و ترقي بوده است چرا كه هر محقق بهنوبه خود بشر را گامي - هرچند كوچك - به جلو پیش برده است.
در اينجا لازم است كه براي نمونه به خلائي كه خود من در رساله دكترايم (www.drelt.ir) به آن پرداختم اشارهای نمايم. باید یاد آوری کنم که اینجانب جامعهای را كه در آن زندگي میکنم سرشار از ظلم، ستم، فقر، فساد، بزهکاری، غارت، ريا و بیفرهنگی و بیعدالتی ديدم! و به اين نتيجه رسيدم كه تمام اینها نتيجه رژيم آموزشي ناکارآمد و عليل ايران میباشد. واقعيت اين است كه رژيم آموزشي ما حداکثر به چيزي جز موفقیت علمی فراگیران نمیاندیشد که البته در رسیدن به همین هدف هم ناکام بوده است. این در حالی است که اینجانب معتقد هستم که ما در کلاسهایمان علاوه بر پرداختن به مطالب علمی در رشته خود و آموزش استراتژیهای يادگيري مربوط به آن بايد به آموزش مهارتهای اجتماعي و مهمتر از آن به ارتقاي آگاهیهای اجتماعي و بهویژه آگاهیهای سياسي نسل فردا نيز بپردازيم. بر مبناي همين ایدهها بود كه اینجانب به ارائه تئوري آموزشی سياسي خودم (Cognitive Socio-Political Language Learning Theory) پرداختم كه بر مبناي آن روش تدريس منحصربهفرد خود (Competitive Team-Based Learning) را ارائه دادم . روش تدریس اینجانب درواقع در لایه های درونی روشی برای توانمند ساختن و نهایتاً رها ساختن مظلومان و ستم دیدگان میباشد. - مظلومان و ستمدیدگانی که هویت و نگرش و ایدیولوژی خاص خود را دارند اما در رژیم های خودکامه و مستبد به صورت هدفمند نادیده گرفته شده و منزوی شده اند و از ابتدایی ترین حقوق انسانی خود منع شده اند. آنان درواقع برای بقای اربابان فساد و ریا و غارت و خون قربانی شده اند. به عبارت دیگر روش تدریس اینجانب – که کاملا علمی میباشد – روشی برای براندازی حکومتهای استثمار گر که در پی تلقین و تحمیل ایدهها و نگرش و ایدیولوژی و دکترین خود به رعایا و یا همان مالمیک خودهستند میباشد. (ویدیوی 17 دقیقه ای معرفی روش تدریسم: http://www.aparat.com/v/i32tK)
3.5 روش بررسي (Method):
قسمت "روش بررسی" درواقع قلب تحقيق شما میباشد. در اين قسمت بايد به اين مورد بپردازيد كه در طول رسيدن به نتيجه تحقيقتان چه مراحلي را طي كرده ايد و از چه ابزارهايي استفاده نموده ايد. اين قسمت بايد شامل موارد ذيل باشد:
3.5.1 طرح تحقيق (Design):
در اين قسمت بايد به معرفي طرح و يا فرمولي كه براي انجام تحقيقتان از آن تبعيت کردهاید بپردازيد. مثلاً درصورتیکه تحقيق شما يك پیشآزمون و يك پسآزمون و دو گروه شاهد و آزمايش داشته باشد كه در آن به بررسي تأثیر يك متغير بر متغير ديگر میپردازید طرح و يا اسكلت تحقيق شماPretest-Posttes Control Group Design میباشد.
3.5.2 شرکتکنندهها (Participants):
معرفي شرکتکنندهها در تحقيق و مشخصات آنها از قبيل سن و جنس و عقبه تحصيلي و يا اجتماعي سياسي و نژاد آنها و اینکه بر چه مبنایی انتخاب شده اند در این قسمت از تحقیق می آیند. ضمناً در این قسمت بايد این را هم يادآور شويد كه چه پروسهای را و در چه شرایطی براي انتخاب اين شرکتکنندهها طي کردهاید.
3.5.3 مواد (Instrumentation):
موادی را که در تحقیق بكار گرفته شده و نيز مشخصات كامل آنها باید در این قسمت معرفی شوند. بهعنوانمثال ممكن است از كتاب و يا آزموني خاص استفاده کرده باشید که در اين صورت علاوه بر ذكر مشخصات كامل آنها بايد به توجيه اعتبار (علمي) و استاندارد و قابلپذیرش بودن آنها براي بكار گيري در تحقيق خود نیز بپردازيد.
3.5.4 شيوه اجرا (Procedure):
تشریح تمام مراحل اجراي پژوهش شما در این قسمت باید باشد. نحوه انتخاب مواد بكار گرفتهشده و نيز نحوه انتخاب شرکتکنندهها و تقسیم آنها به گروههای متفاوت (آزمايش و شاهد) از جمله مواردي هست كه در اين قسمت بايد به آنها بپردازيد. ضمناً بايد روش كار با گروههای آزمايش و شاهد و تفاوتهای كار شما با اين گروهها نيز به تفصیل توضيح داده شوند.
3.5.5 روشهای تحليل آمار (Data Analysis):
اين قسمت خيلي مختصر به معرفي روشهای تحليل آماري و نيز نوع نرمافزار آماری كه براي بررسي اطلاعات استفاده کردهاید می پپردازيد.
4. تجزیهوتحلیل آمار و بحث (Data Analysis and Discussion):
در اين قسمت بايد بهطور جامع به ارائه یافتههای خود با استفاده از روشهای تحليل آماري كه بكار گرفتهاید و با کمک تصاوير و جداول و شکلها بپردازيد. همینطور بايد اين نكته را كه كدام فرضيه شما در تحقیقتان تائید و يا رد شد را نيز برجسته نمایید. همینطور در اين قسمت بايد به اين نكته نیز بپردازيد كه آيا یافتههای شما با یافتههای محققان قبلي همراستا میباشد و يا نه؟ و چرا؟ و اينكه اين یافتهها به چه معنايي میباشند؟
5. نتيجه و بحث (Conclusion):
بعد از مقدمه و یادآوری خلاصه یافته های تحقیق خود، در این قسمت باید به نتیجه گیری بپردازید. همینطور بايد به اینکه اين یافتهها چه كاربردهايي براي افراد و يا گروههای متفاوت دارند نیز بپردازيد. ضمن اينكه در این قسمت بايد پیشنهادهایی به سایر محققان براي كار و تحقيق بيشتر ارایه دهید. در پايان لازم است به محدودیتهای تحقيقتان نیز اشاره شود تا محققان و علاقهمندان در بكار گيري یافتههای شما دقت بيشتري كنند.
6. منابع (References):
در قسمت منابع باید فهرستي از مراجع مورداستفاده خود در تحقيق را به صورت علمی و با در نظر گرفتن سیستم نگارشی APA درج نمایید. - البته کل رساله و مقاله اتان باید بر مبنای سیستم نگارشی APA نوشته شود.
نتیجه
در پایان این مقاله یک بار دیگر یاد آور می شوم که اگر می خواهیم خروجی های سسیتم آموزشی ما محقق هم بار آیند باید ترتیبی دهیم که اذهان آنها تحلیل گر و علت و معلول یاب، استدلال گرا و روشمند تربیت شوند. و لازمه اینکار این است که در کلاس های مان از پرداختن به ارتقای تفکر انتقادی آنها غفلت نکنیم. بهترین کار برای عملیاتی کردن این اهداف بکارگیری روش تدریس و تکنیک های اینجانب می باشد که در 150 کتاب، رساله و مقالات خودم که در وبلاگم در ذیل – بهمراه رزومه ام - آمده اند به انگلیسی و فارسی معرفی شده اند.
ضمنا می توانید نگارش مقاله، کتاب، پروپوزال و پایان نامه خود و دوستان/عزیزان خود را به من بسپارید: +989153852599
دیدگاه و نظرات ابراز شده در این مطلب، نظر نویسنده بوده و لزوما سیاست یا موضع ایرانگلوبال را منعکس نمیکند.
توجه داشته باشید کامنتهایی که مربوط به موضوع مطلب نباشند، منتشر نخواهند شد!
افزودن دیدگاه جدید