در خاورمیانه پذیرفته شود.
تنها ۲۴ ساعت قبل از این اظهارنظر٬ عکسها و ویدئوهایی توسط رسانههای دولتی عمانی منتشر شده بودند که در آنها سلطان قابوس٬ پادشاه این کشور در حال نشان دادن کاخ سلطنتیاش به بنیامین نتانیاهو نخست وزیر اسرائیل و همسرش دیده میشد.
در عین حال مسقط همواره روابط خوبی با ایران داشته و تنها چهار روز قبل از سفر آقای نتانیاهو به مسقط٬ محمد بنعوض الحسان٬ معاون سیاسی وزیر خارجه عمان به تهران سفر کرده بود و با محمد جواد ظریف٬ وزیر خارجه ایران دیدار کرده بود.
میزبانی از نخست وزیر اسرائیل همزمان با رفاقت با تهران٬ نتیجه سیاستهای ویژه سلطان قابوس است که از دهه ۷۰ میلادی تا امروز٬ استراتژی یگانهای را برای کشورش برگزیده که در خاورمیانه کم نظیر است:
- عمان عموما در اختلافات و رقابتهای منطقهای بیطرف است
- به رغم اینکه یک کشور عربی عضو شورای همکاری خلیج فارس است٬ در یارکشیهای منطقه به تیم عربستان نپیوسته
- از مداخله در کشورهای دیگر - که مشخصا در سالهای اخیر در خاورمیانه از همیشه بیشتر باب شده٬ از جمله در یمن و سوریه - خودداری کرده
- و از همه مهمتر: حاضر است دست همه را بفشارد تا نشان افتخار "میانجیگر" را به سینه بزند
این ویژگیهاست که گاه این کشور به ظاهر در حاشیه را به بازیگری مهم تبدیل میکند و به همین دلیل است که سفرهای مقامهای این کشور و سفرهای مقامهای دیگر به عمان در چند روز اخیر٬ بازار حدس و گمانهزنی درباره عمان را داغ کرده است.
چرا عمان؟
موقعیت عمان برای اینکه بتواند در اوج روزهای ناامیدی از صلح فلسطین و اسرائیل٬ در این مناقشه تاریخی نقش بازی کند٬ نتیجه یک تصمیم ناگهانی و یک شبه نیست. برعکس٬ جایگاه و اعتبار کافی مسقط برای چنین نقشی٬ نتیجه مسیری طولانی است که سلطان قابوس از ابتدای دهه ۷۰ میلادی و از همان نخستین روزهای حکمرانیاش برگزید.
تا زمان به قدرت رسیدن سلطان قابوس٬ عمان یکی از منزویترین کشورهای جهان بود و به رغم اینکه دو دهه از استقلالش میگذشت٬ همچنان علاقهای به ارتباط با دنیای بیرون نداشت. اما حاکم جدید که در پی یک کودتای بدون خونریزی علیه پدرش به قدرت رسیده بود٬ تلاش کرد تا کشورش را از انزوا خارج کند.
ارتباط او با محمد رضا شاه پهلوی و بعدتر کمک گرفتن از تهران برای شکست دادن شورش مسلحانه کمونیستها در استان ظفار٬ از نخستین نشانههایی بود که یگانگی سیاست خارجی مسقط را در مقایسه با دیگر کشورهای عربی خلیج فارس به نمایش گذاشت.
حق نشر عکسHULTON ARCHIVEImage captionقابوس بن سعید آل سعید (سلطان قابوس) در سال ۱۹۷۰ ٬ اندکی بعد از آنکه پدرش را در یک کودتای بدون خونریزی برکنار کرد و سکان اداره کشور را به دست گرفت
یکی از مهمترین تفاوتهای عمان با دیگر کشورهای عربی این است که اکثر عمانیها پیرو یکی از شاخههای متفاوت اسلام به نام "اباضیه" هستند که نه سنی است و نه شیعه. این مساله نه فقط در دهههای اخیر و تاریخ مدرن عمان٬ بلکه در تاریخ این منطقه و حکومتهای مختلف این کشور٬ یکی از ریشههای اصلی تفاوت هویتی عمانیها با باقی ساکنین شبهجزیره عربستان بوده است.
علاوه بر این٬ خاندان حاکم بر عمان نیز یک خاندان سلطنتی ریشهدار است که از میانه قرن ۱۸ بر کشور حکم راندهاند و در حافظه جمعی و آموزش رسمی٬ پرچمدار شکوه "امپراتوری عمان" هستند که زمانی از مناطق ساحلی موزامبیک امروز در قاره آفریقا تا دو سوی تنگه هرمز٬ از مناطق مورد ادعایش بوده است.
عمان در عین حال که با ایران رابطه دوستانهای بر قرار کرد٬ هرگز هویت عربی خود را نیز نادیده نگرفت و با همسایگان نوظهور و "برادران" عربش نیز از در دوستی وارد شد و همراه با آنها٬ شورای همکاری خلیج فارس را تشکیل داد.
در چهار دهه اخیر٬ انقلاب اسلامی٬ بحران روابط ایران و کشورهای عربی در پی جنگ ایران و عراق٬ اختلافات ایران و عربستان بر سر "صدور انقلاب" و درگیریها در حج و اختلاف ایران و امارات بر سر جزایر خلیج فارس٬ هیچ کدام بر روابط خوب مسقط و تهران اثر منفی نگذاشتند. و البته ایران نیز هرگز توافق کلیدی همکاریهای نظامی عمان با ایالات متحده را که در سال ۱۹۸۰ امضا شد٬ به بهانه قهر و اختلاف نظر تبدیل نکرد.
از کنار ارتباط ویژه با تهران٬ بیطرفی و استقلال رای مسقط در مقابل باقی اعراب شبه جزیره٬ به واقعیت پذیرفته شدهای تبدیل شده که حتی در دستهبندیهایی که مثلا بر سر جنگ یمن٬ قطع رابطه با قطر یا مرگ جمال خاشقجی به وجود آمد٬ اصولا کسی در کاخهای ریاض و ابوظبی٬ انتظار همراهی از عمان را ندارد.
عمان و اسرائیل
عمان در برابر اسرائیل نیز همواره موضعی متفاوت داشته. این کشور در سال ۱۹۷۷ از مذاکرات صلح انور سادات٬ رئیسجمهور مصر با اسرائیل حمایت کرد و بعد از صلح مصر و اسرائیل٬ یکی از سه کشور عربی جهان بود که حاضر نشد برخلاف باقی کشورهای عربی روابطش را با قاهره قطع کند.
سلطان قابوس از جمله رهبران عرب است که بارها از مذاکرات مستقیم فلسطینیها و اسرائیلیها حمایت کرده است. او همچنین در میانه دهه ۹۰ میلادی و در حالی که کشورهای عربی خلیج فارس مواضع سرسختانه ضداسرائیلی داشتند٬ اسحاق رابین نخستوزیر چپگرای اسرائیل را در مسقط پذیرفت و با او دیدار کرد.
حق نشر عکسANADOLU AGENCYImage captionبنیامین نتانیاهو در کنار سلطان قابوس در مسقط
اگر چه روابط عمان و اسرائیل هرگز به سطح شکلگیری روابط رسمی دیپلماتیک نرسید٬ اما با این حال در فضای تبلیغاتی رایج جهان عرب که شعارهای ضد اسرائیلی همواره محبوبیت داشته٬ عمانیها به کلی راهی جدا رفتند. تا آنجا که ناگهان اعلام شد٬ بنیامین نتانیاهوی دست راستی که به داشتن سیاستهای ضدفلسطینی شهره است٬ در مسقط بوده است.
این سفر در همان هفتهای انجام شد که محمود عباس رهبر تشکیلات خودگردان فلسطینی نیز به عمان رفته بود. این همزمانی در کنار اظهارنظر وزیر خارجه عمان در یک کنفرانس امنیتی در بحرین درباره علاقه کشورش برای ایجاد ارتباط بین اسرائیل و فلسطین به این گمانه دامن زد که عمان اینبار در حال ایفای نقش میانجی در یکی از تاریخیترین دعواهای خاورمیانه است.
البته یوسف بن علوی٬ وزیر خارجه عمان پافشاری کرد که کشورش به دنبال میانجیگری نیست٬ بلکه در تلاش است تا در چارچوب برنامه واشنگتن برای صلح خاورمیانه٬ همکاری داشته باشد. طرح صلح احتمالی واشنگتن که بر اساس اظهارنظرهای گاه و بیگاه دونالد ترامپ٬ به "معامله قرن" معروف شده٬ عملا یکی از وعدههای رئیسجمهور آمریکاست.
اما یوسف بن علوی فراتر از مساله مذاکرات صلح اسرائیل و فلسطین از پذیرفتن اسرائیل به عنوان یکی از کشورهای منطقه نیز سخن گفت که در نوع خود٬ اظهارنظری مهم از سوی یکی از کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس است. هر چند که اینبار این موضع عمان برخلاف جریان آب نیست و نشانههای نزدیکی روزافزون اسرائیل به دیگر کشورهای عربی - از جمله عربستان سعودی و امارات متحده عربی - نیز در ماههای اخیر کم نبوده است. (از آن جمله٬ دیدارهای محمد بن سلمان با گروههای یهودی و هوادار اسرائیل در سفرش به ایالات متحده آمریکا بود و اظهارنظر خبرسازش که گفت حق مالکیت اسرائیل بر سرزمینهایش را به رسمیت میشناسد.)
به نوشته روزنامه نیویورکتایمز٬ سفر بنیامین نتانیاهو به عمان٬ نتیجه ماهها مذاکره مخفیانه این کشور با مسقط بوده است. در پی همین سفر٬ آقای نتانیاهو از تمایل کشورهای عربی برای عمق بخشیدن به ارتباطشان با اسرائیل سخن گفت.
عمان تاکنون بارها در مناقشههایی جدی نقش مثبت بازی کرده است. از آزادی ملوانهای بریتانیایی و زندانیان آمریکایی در ایران گرفته تا حتی پیغامرسانی مخفیانه برای مذاکرات ایران و آمریکا٬ همه مواردی بودهاند که نقش مهم عمان در آنها٬ عموما بعد از اقدامات دیپلماتیک مخفی افشا شده است. اینبار هر چند که نشانههای میانجیگری عمان قبل از نتیجه روشن٬ علنی شده٬ اما اگر مسقط بتواند همانقدر که راه ارتباط تهران و واشنگتن را هموار کرد٬ بر رابطه اسرائیل و اعراب خلیج فارس نیز اثر بگذارد٬ به یک موفقیت دیپلماتیک مهم دست پیدا میکند که بر جایگاه این کشور حاشیهای بی اثر نخواهد بود
دیدگاه و نظرات ابراز شده در این مطلب، نظر نویسنده بوده و لزوما سیاست یا موضع ایرانگلوبال را منعکس نمیکند.
افزودن دیدگاه جدید