از زمان حمله پرتلفات ۷ اکتبر به اسرائیل عده‌ای با قطعیت گفتند که رخدادهای آن روز نشان داد که حماس معادل فلسطینی گروه موسوم به دولت اسلامی (داعش) است. اما به گفته استفن همفریس از بخش مانیتورینگ بی‌بی‌سی، چنین ادعایی تفاوت‌های عمیق ایدئولوژیک میان دو گروه و همین طور سابقه خصومت آنها را نادیده می‌گیرد.

داعش ابتدا در قبال حملات ۷ اکتبر و پیامدهای آن سکوت پیشه کرد. حدود دو هفته بعد از این وقایع بود که در اولین اشاره روشن به آن،‌ خواهان حمله به اهداف یهودی در غرب شد. داعش و حامیانش تاکید کرده‌اند که دشمنی آنها با حماس کمرنگ نشده، و به هواداران خود درباره هرگونه فعالیت نظامی زیر «پرچم کفرآمیز» حماس هشدار داده‌اند.

چرا حماس را به داعش تشبیه کردند؟

در پی حملات هفت اکتبر به جنوب اسرائیل که با هدایت گردان‌های عزالدین قسام، شاخه نظامی حماس انجام شد، تعدادی از مقام‌های اسرائیلی و کاربران شبکه‌های اجتماعی این ادعا را مطرح کردند که ایدئولوژی و عملکرد حماس تفاوتی با داعش ندارد و به همین دلیل باید به شیوه‌ای مشابه با آن مقابله شود.

بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل گفت که «حماس همان داعش است و همان طور که داعش نابود شد، حماس هم نابود خواهد شد».

این مقایسه با سنگینی تلفات اسرائیل -بیش از ۱۴۰۰ کشته و ۲۰۰ گروگان- و همین طور گزارش اعمالی که مهاجمان در جریان حمله علیه غیرنظامیان مرتکب شدند،‌ تقویت شد.

حماس هدف قرار دادن غیرنظامیان در حملات ۷ اکتبر را که نام «توفان الاقصی» روی آن گذاشته بود، انکار کرد و اظهارات اسرائیلی‌ها را «ساختگی» خواند.

اظهار نظرهایی درباره مشارکت فعال هواداران داعش در توفان الاقصی مطرح شده است. ارتش اسرائیل عکسی را از یک پرچم داعش منتشر کرد که می‌گفت آن را همراه وسایل نیروهای مسلح حماس یافته که در کیبوتص صوفا کشته شده بودند. صوفا یکی از کیبوتص‌های مرزی اسرائیل بود که هدف حمله قرار گرفت.

وزارت خارجه اسرائیل هم برای بسیج حمایت از این نظریه که حماس تفاوتی با داعش ندارد، هشتگ HamasisISIS را در شبکه اجتماعی اکس (توییتر سابق)‌ تبلیغ کرد. به دنبال آن هشتگ عربی دواعش-حماس هم ایجاد شد.

کانال تلگرام پرنفوذ حامی داعش به نام «صوت الزرقاوی»، از هواداران این گروه خواست که از این هشتگ عربی برای نشان دادن تفاوت‌های میان داعش و گروه‌های «مرتدی» مانند حماس استفاده کنند.

ابو عماد النیربی، داعشی مشهور در فضای مجازی، درباره ادعاهای مربوط به حضور هواداران داعش در حملات ۷ اکتبر اذعان کرد که «ما هم به تازگی درباره مشارکت موحدین [در اینجا منظور پیروان داعش] به صورت فردی شنیدیم»، اما به شدت درباره جنگیدن در کنار «مرتدان» و «ملی‌گرایان» حماس هشدار داد.

دیدگاه داعش درباره حماس چیست؟

در حالی که بسیاری از گروه‌های اسلامگرای تندرو از مدت‌ها پیش با دیده تردید به حماس نگاه می‌کردند -به ویژه به دلیل روابط نزدیکش با ایران- داعش به صراحت از این گروه‌ فلسطینی ابراز بیزاری و تنفر کرده بود.

این موضع آنها در ژانویه سال ۲۰۱۸ به روشنی آشکار شد؛ زمانی که شاخه داعش در صحرای سینا در شمال شرق مصر، در ویدیویی علیه حماس اعلام جنگ کرد.

در این ویدیو،‌ حماس به استفاده از مذهب به عنوان پوششی برای اهداف سیاسی خود، سرکوب گروه‌های جهادگرا در غزه، و همین طور همکاری با ایران متهم شد و از حماس به عنوان جنبش «کافرانی» نام برده شد که باید با آنها جنگید. این ویدیو حتی صحنه اعدام کسی را نشان داد که می‌گفت یکی از افراد مرتبط با حماس است.

ویدیو همچنین تصاویری مربوط به سال ۲۰۰۹ را نشان می‌داد که مربوط به یورش حماس به یک مسجد و کشتن یک روحانی اسلامگرای تندرو بود که گزارش شده بود در رفح اعلام امارت اسلامی کرده است. اقدامات حماس در آن زمان باعث خشم حلقه‌های جهادی و تندرو شد و بازپخش این تصاویر قدیمی در ویدیوی داعش، عمق نارضایتی ریشه‌دار و دیرینه داعش از حماس را نشان داد.

چند روز بعد از انتشار آن ویدیو، داعش اینفوگرافی برای تشریح مواضع خود در قبال حماس را منتشر می‌کرد و در آن به هفت مورد اشاره کرد که به گفته‌ آنها حماس به واسطه آنها ایمان خود را «باطل»‌ کرده بود. در آن نمودار به مشارکت حماس در روندهای دموکراتیک و همین طور اتحادش با «مرتدان» و «طاغوت» اشاره شده بود، که منظورش کشورها و سازمان‌های مسلمانی بود که حماس با آنها روابط دوستانه‌ای داشت.

داعش به طور خاص از رابطه تنگاتنگ حماس با حکومت شیعه ایران خشمگین است، و در پیام‌های مرتبط با داعش، حماس به عنوان گروهی از «ماموران» مقام‌های تهران معرفی می‌شود که به گسترش نفوذ تشیع در «سرزمین مقدس» کمک می‌کند.

یکی دیگر از دلایل خصومت داعش با حماس،‌ تمرکز این گروه بر «فلسطین» است که داعش آن را «ملی‌گرایانه» می‌داند. به اعتقاد داعش ملی‌گرایی از هر نوعی نمونه‌ای مهلک از «شرک» است.

داعش در طول دوره فعالیتش به شکلی تعجب‌آور، موضعی مبهم در قبال آرمان فلسطینیان در پیش گرفته و کسانی را که «فلسطین» را به طور خاص سزاوار توجه ویژه می‌دانند، سرزنش کرده است. داعش استدلال می‌کند که این آرمان باید به عنوان مبارزه‌ای مذهبی، و نه قومی، ملی‌گرایانه یا سیاسی تلقی شود و این مسئله را تنها یکی از عرصه‌های مبارزه‌ای جهانی می‌دانند که مسلمانان را در برابر «کافران» قرار داده است.

منبع تصویر،ISLAMIC STATE PROPAGANDA

آیا لحن داعش بعد از توفان الاقصی تغییر کرده است؟

در یک کلمه،‌ خیر.

حامیان داعش هم مانند دیگر گروه‌های جهادگرای اسلامی از وضعیت ناگوار محاصره و بمباران ساکنان غزه ابراز خشم می‌کنند،‌ و به دنبال آن هستند که از جنگ اسرائیل و غزه برای رساندن پیام خودشان، جذب نیروهای تازه و تشویق به حملات بیشتر استفاده کنند.

با وجود این داعش و پیروانش حمایت مشتاقانه‌ای از مهاجمان حملات ۷ اکتبر نکرده‌اند. این در حالی است که گروه رقیب آنها، القاعده مهاجمان را «قهرمانانی» توصیف کرد که اقدامات آنها حملات ۱۱ سپتامبر را تحت‌الشعاع قرار داده است.

در مقابل به نظر می‌آید داعش در اظهار نظر درباره حملات توفان الاقصی و جنگ بعد از آن محتاط بوده است. دلیل چنین موضعی احتمالا اکراه آنها از جلب توجه‌ها به سوی حماس یا اعتراف به نقش اصلی این جنبش در درگیری‌های جاری است.

داعش روز ۲۰ اکتبر در هفته‌نامه النبأ متعلق به این گروه از مسلمانان خواست یهودیان را «در سراسر جهان» هدف قرار دهند، به ویژه در «محله‌های یهودی‌نشین در آمریکا و اروپا» و مکان‌های عبادت آنها و همین طور سفارت‌خانه‌های غربی در تمام نقاط جهان. داعش همچنین گفت که در صورت حمله زمینی به نوار غزه، مسلمانان منطقه باید آماده جنگ شوند اما تاکید کرد که آنها نباید زیر هیچ پرچم ملی‌گرایانه‌ای بجنگند، که اشاره به حماس و گروه‌های دیگر فلسطینی داشت.

شماره قبلی هفته‌نامه النبأ در واکنش به «رنج شدید» مسلمانان، دعوت به جهاد کرده بود اما به صراحت به جنگ اسرائیل و غزه اشاره نکرده بود.

از روزهای نخست درگیری‌های اخیر، مبلغان داعش در فضای مجازی، از جمله حامیان پرطرفدار آنها در شبکه‌های اجتماعی، اخبار منطقه را پخش می‌کردند و تشویق به حملات خشونت‌آمیز متقابل می‌کردند.

با وجود این تاکید می‌کردند که «جهاد» مربوط به غزه باید به خاطر خدا انجام شود، نه در خدمت «طاغوت‌هایی» مانند حماس و حامیانش.

در واقع بعد از حملات روز ۷ اکتبر،‌ نه‌تنها موضع هواداران داعش در برابر حماس نرم‌تر نشده بلکه لحن شدیدتری در پیش گرفته‌اند. آنها روی این ادعای خود تاکید می‌کنند که حماس برای آرمان‌های ملی‌گرایانه می‌جنگد نه برای حاکمیت شریعت. ابوعماد النیربی،‌ جهره برجسته حامی داعش هم هشدار داد که جهاد کردن زیر «پرچم کفرآمیز» حماس در اسلام مجاز نیست.

به نظر می‌آید که هواداران داعش از توجهی که حماس از سوی بخشی از مسلمانان و رسانه‌ها به خود جلب کرده آزرده‌ شده‌اند. «صوت الزرقاوی»، کانال تلگرامی مهم طرفدار داعش از حامیان این گروه خواسته از صحبت درباره قدرت و محبوبیت حماس پرهیز کنند و «تلاشی برای صیقل دادن تصویر حماس و مرام کفرآمیز آن یا تشویق به همراهی جنگ آنها در مقابل یهودیان نکنند».

حامیان داعش در شبکه‌های اجتماعی همچنین حماس را به دنبال کردن اهداف سیاسی خود در جنگ جاری با اسرائیل متهم کرده‌اند. آنها این گروه فلسطینی را به دلیل آنچه آمادگی‌ برای مذاکره -از جمله با نیروهای «متخاصم»- خوانده‌اند، محکوم می‌کنند و حماس را به خاطر رفتار «ملایم» با گروگان‌های اسرائیلی به جای اعدام آنها به تمسخر می‌گیرند.

حامیان داعش در فضای مجازی آنچه را که استاندارد دوگانه رسانه‌ها، گروه‌های اسلامگرای رقیب و بعضی مسلمانان در قبال این جنگ می‌خوانند، محکوم کرده‌اند. آنها استدلال می‌کنند که حماس به خاطر اقداماتی مورد ستایش قرار می‌گیرد که داعش قبلا به دلیل انجام همان کارها محکوم شده است.

این کاربران همچنین شکایت می‌کنند که کشتن مسلمانان در غزه حتی معادل «یک‌دهم» آنچه نبود که در بمباران‌ شهرهایی رخ داد که سابقا در کنترل داعش بود؛ شهرهایی مانند موصل، باغوز و رقه.

طرفداران داعش در شبکه‌های اجتماعی به شکل فزاینده‌ای حملات هوایی غزه را با بمباران‌های سال ۲۰۱۹ باغوز در شرق سوریه مقایسه می‌کنند که آخرین پایگاه آنها در قلب خاورمیانه بود.

این خط روایت نه‌تنها برای پررنگ کردن «استاندارد دوگانه» در قبال داعش و حماس به کار می‌رود بلکه هم‌زمان ادعا می‌کند که این حملات به جامعه مسلمانان، بخشی از جنگ گسترده‌تری است که تنها با به راه انداختن «جهاد» می‌توان در آن پیروز شد.

به نظر می‌رسد چنین پیامی بخشی از تلاش‌ داعش و حامیانش برای گنجاندن موقعیت فعلی غزه در چارچوب جهان‌بینی و دیدگاه‌های داعش است، و از این رخدادها برای گسترش دامنه نفوذ و جذب هواداران تازه استفاده می‌کنند.