اسرائیل چگونه می‌تواند واکنش نشان دهد و ایران بعد از آن چه خواهد کرد؟

فرانک گاردنر

زمان به سرعت در حال سپری شدن است و شمارش معکوس برای واکنش تقریبا اجتناب‌ناپذیر اسرائیل به حملات موشکی هفته گذشته ایران آغاز شده است. ایران می‌گوید آن حملات به تلافی کشتن حسن نصرالله، دبیر کل حزب‌الله لبنان در حمله اسرائیل، و پیش از آن ترور اسماعیل هنیه، رهبر سیاسی حماس، انجام شد که هر دو از متحدان نزدیک ایران بودند.

یوآو گالانت، وزیر دفاع اسرائیل، روز چهارشنبه وعده داد که واکنش اسرائیل «دقیق و مرگبار» خواهد بود و گفت که به گونه‌ای انجام خواهد شد که ایران انتظار آن را نخواهد داشت.

ایران به کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس، که بعضی از آنها روابط کامل دیپلماتیک با اسرائیل دارند، هشدار داده است که اجازه ندهند از حریم هوایی آنها برای هرگونه حمله‌ای استفاده شود. جمهوری اسلامی همچنین گفته است هر کشوری که به اسرائیل در حمله به ایران کمک کند، به‌عنوان هدفی برای واکنش ایران در نظر گرفته خواهد شد.

این موارد تنها بخشی از مسائلی است که در رایزنی آمریکا و اسرائیل درباره چگونگی حمله احتمالی به ایران، در نظر گرفته می‌شود و مورد بحث و بررسی قرار می‌گیرد. واشنگتن قبلا به‌‌طورعلنی اعلام کرده است که با هرگونه حمله به تاسیسات هسته‌ای ایران مخالف است.

در فاصله کمتر از چهار هفته تا برگزاری انتخابات ریاست جمهوری آمریکا، کاخ سفید از حمله‌ به تاسیسات نفتی ایران هم که باعث افزایش قیمت‌ بنزین و سوخت می‌شود، استقبال نخواهد کرد. علاوه بر این دولت آمریکا تمایل ندارد که پایش به جنگ دیگری در خاورمیانه باز شود.

پس چه اتفاقی خواهد افتاد؟

درخواست خویشتن‌داری از سوی متحدان اسرائیل،‌ که در جریان تنش‌ها و اتفاقات مشابه قبلی در ماه آوریل مطرح شد، این بار چندان به گوش نمی‌رسد. با توجه به عزم اسرائیل برای مقابله با همه دشمنان خود به‌طور هم‌زمان - در لبنان، غزه، یمن و سوریه - به نظر می‌رسد که دولت نتانیاهو آماده عقب‌نشینی نیست.

ارتش اسرائيل با کمک اطلاعات ماهواره‌ای آمریکا و عوامل انسانی موساد در ایران، طیف گسترده‌ای از اهداف را برای انتخاب در دست دارد. این اهداف به‌ طور کلی به سه دسته تقسیم می‌شوند:

اهداف متعارف نظامی: یکی از اهداف اولیه و بدیهی پایگاه‌هایی است که ایران از آنها موشک‌های بالستیک خود را شلیک کرده است. این به معنای سکوهای پرتاب، مراکز فرماندهی و کنترل، مخازن سوخت‌گیری و انبارهای ذخیره‌سازی است. ممکن است اسرائیل پا را فراتر گذاشته و پایگاه‌های سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و پدافند هوایی و دیگر سامانه‌های موشکی را هدف قرار دهد. حتی ممکن است سعی کند افراد کلیدی دخیل در برنامه موشکی بالستیک ایران را ترور کند.

اهداف اقتصادی: این گزینه شامل آسیب‌پذیرترین دارایی‌های دولتی ایران، مانند کارخانه‌های پتروشیمی، نیروگاه‌ها و احتمالا منافع مربوط به کشتیرانی ایران می‌شود. اما چنین اقدامی در ایران بسیار نامحبوب خواهد بود چون بیش از هر نوع حمله دیگری به اهداف نظامی، زندگی مردم عادی را تحت تاثیر قرار می‌دهد.

اهداف هسته‌ای: این گزینه برای اسرائیل اهمیت زیادی دارد. این موضوع که ایران اورانیوم را بسیار فراتر از ۲۰ درصد مورد نیاز برای انرژی هسته‌ای غیر نظامی غنی‌سازی می‌کند، واقعیتی است که از سوی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی گزارش و تایید شده است. اسرائیل و کشورهای دیگر مشکوک‌ هستند که ایران در حال نزدیک شدن به «نقطه گریز» است، جایی که با رسیدن به آن در مدت زمان کوتاهی قادر به ساخت بمب هسته‌ای خواهد بود. مراکزی که ممکن است در لیست اهداف اسرائیل باشد شامل پارچین، مرکز برنامه هسته‌ای نظامی ایران، راکتورهای تحقیقاتی در تهران، بناب و رامسر، و همین طور تاسیسات عمده هسته‌ای و غنی‌سازی در بوشهر، نطنز، اصفهان و فردو می‌شود.

بخش بزرگی از محاسبات اسرائیل شامل پیش‌بینی واکنش ایران و چگونگی کاهش شدت آن خواهد بود. موضع ایران این است که پس از شلیک موشک‌ها -به آنچه که می‌گوید اهداف نظامی اسرائیلی بوده- حساب‌ها تسویه شده‌اند. اما هشدار داده است که اگر اسرائیل تلافی کند، آنها نیز واکنش نشان خواهند داد.

مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور ایران، گفته است: «این تنها گوشه‌ای از توانایی‌های ماست.» سپاه پاسداران نیز این پیام را تایید و اعلام کرده است «چنانچه رژیم صهیونیستی به این عملیات که منطبق بر حقوق قانونی کشور و قوانین بین‌المللی است واکنش نظامی نشان دهند با حملات کوبنده و ویرانگر بعدی مواجه خواهد شد».

ایران نمی‌تواند اسرائیل را از نظر نظامی شکست دهد. نیروی هوایی آن قدیمی و فرسوده است، پدافند هوایی‌اش آسیب‌پذیر است و با سال‌ها تحریم‌های غرب روبرو بوده است.

اما همچنان تعداد زیادی موشک بالستیک و موشک‌های دیگر به همراه پهپادهای انفجاری، و همین طور گروه‌های متعدد شبه‌نظامیان وابسته و متحد در سراسر خاورمیانه دارد. احتمال دارد که شلیک بعدی موشک‌های ایران، مناطق مسکونی اسرائیل را هدف قرار دهد، نه پایگاه‌های نظامی را. حمله‌ یکی از گروه شبه‌نظامی وابسته به ایران در سال ۲۰۱۹ به تاسیسات نفتی عربستان سعودی نشان داد که همسایگان ایران تا چه حد در برابر این گونه حملات آسیب‌پذیر هستند.

نیروی دریایی سپاه پاسداران، که در خلیج فارس فعال است، دارای ناوگان بزرگی از قایق‌های موشکی کوچک و تندرو است که به‌صورت بالقوه ممکن است در حمله‌ای گروهی، قادر به غلبه بر تدابیر دفاعی یک کشتی جنگی از ناوگان پنجم نیروی دریایی آمریکا باشند. اگر دستور داده شود، سپاه می‌تواند اقدام به مین‌گذاری در تنگه هرمز کند و حدود ۲۰ درصد از جریان صادرات روزانه نفت جهان را مختل کند، اتفاقی که تاثیر عمده‌ای بر اقتصاد جهانی خواهد داشت.

و علاوه بر این تمام پایگاه‌های نظامی ایالات متحده در سواحل خلیج فارس، از کویت تا عمان هم به‌عنوان گزینه‌های ایران برای واکنش احتمالی مطرح است. ایران هشدار داده است که اگر مورد حمله قرار گیرد، نه تنها به اسرائیل واکنش نشان خواهد داد، بلکه هر کشوری را که حامی آن حمله بداند، هدف قرار می‌دهد.

اینها تنها برخی از سناریوهایی است که برنامه‌ریزان دفاعی در تل‌آویو و واشنگتن در حال حاضر در دست بررسی دارند.