از فاتحینِ مغلوب و بازندگانِ عاصی

تاریخ نگارش:21.11.2024

از فاتحینِ مغلوب و بازندگانِ عاصی

(....پاداندیشی در دامنه کاراکتر شناسی به این معناست که رفتار هر انسانی میتواند برای پرسشهایی که در موقعیّتهای مشخّص زندگی و رویدادها در مقابل ذهنیّت او گذاشته میشوند، پاسخی و واکنشی را نسبت به آنها نشان دهد. اینکه هر انسانی، چگونه با مسائل پیش آمده، مقابله و رفتار میکند به این بازبسته است که چطوری و به چه طریقی از چیزی تجربه بی واسطه کسب میکند؛ مخصوصا که روش و شیوه به این اصل ریشه ای منوط است که فرد فرد  انسانها، چه نوع کاراکتر شخصی دارند. منش آدمی نیز سامانه ای از قواعد و دیدگاههاست که شیوه رفتاری تک تک انسانها را یا گروههای انسانی را متعیّن میکند.  به عبارتی میتوان گفت که کاراکتر، نوعی «منش درونی و ساختمایه روحی» به همراه خطوط مشخّص و گویاست که قواعدی را برای اندیشیدن، احساس کردن و اراده کردن و رفتار کردن انسانها رقم میزند. البته منش درونی و ساختمایه روحی برای خود انسانها چندان در دسترس دامنه آگاهبود آنها نیست و به وجود آن، استشعار ندارند؛ بلکه در لایه های ناخودآگاهبود بُنمایه های فرهنگی، ریشه عمیق دارند.)

[Der politische Charakter – Felix Scherke (1892 - 1977) –S. Hirzel Verlag– Stuttgart – 1961 – S. 18]

گوهر زندگی، موسیقایی است. رقص و دست افشانی و پایکوبی و شادخواریست. در وجود هر انسانی که زاده میشود تا مرگروزش، سلول به سلول وجودش میتواند و مستعد و توانمند به هماهنگی و هارمونی موسیقایی با خویشتن و همنوعان و جهان و کیهان و گیاهان و جانوران و دیگر پدیده ها باشد. سیستمهای کشورداری، زمانی کامیاب و شایان آفرینها و لایق حمایت شدن و پشتیبانی هستند که زمامداران و گردانندگان ارگانهای کشوری بتوانند خودشان را با گوهر موسیقایی انسانها همپا و همسو کنند؛ نه اینکه در تضاد و تنش و سرکوب گوهر رقصنده و رامشگر انسانها بر آیند.  آنچه که گوهر موسیقایی انسانها را از گستره رقص جهانی – کیهانی ممانعت و ناکامیاب میکند، اعتقاداتی هستند که همچون زنگزدگی و آهک به تارهای وجودی آدمیان میچسبند و آنها را از هر گونه حرکت رامشگرانه ناموفقّ و چه بسا فلج میکنند. پدیده ای به نام سیاست در مناسبات بشری، گونه ای «رقص» است که رامشگران خاصّ خودش را طالب است و جویا. پرسش کلیدی و اساسی در نگریستن سنجشگرانه به تاریخ «کنشها و واکنشهای سیاسی» در تاریخ ایران؛ بویژه از دوران مشروطیّت تا امروز میتواند موضوع بحثی راهگشا باشد برای فهمیدن و پی بردن به آنچه که مغزه سیاست را پی میریزد و نقش آن را در مناسبات اجتماعی و میهنی و منطقه ای و جهانی رقم میزند. 
میتوان و باید در این باره اندیشید که چرا هیچکس از خودش نمیپرسد که چه چیزهایی به دامنه «سیاست/کشورآرایی/رامیاری» تعلّق ندارند و در تضاد شدید با آن هستند؟. چرا هیچکس در باره «اصل سیاست» نمیاندیشد و در پی پاسخگویی و پژوهیدن در باره تار و پود «سیاست» نیست؟. چرا هر کسی به زیر چادر شعار نخ نما شده و مسئولیّت گریز «سیاست، پدر و مادر ندارد» میگریزد و خودش را «عقل کلّ» میپندارد؟. چه کسانی تا امروز از شعار بی مایه و سخیف و خطرناک «سیاست، پدر و مادر ندارد»، سودهای نجومی و بهره برداریهای کلان برده اند؟. چرا آنچه که «پدر و مادر» نداشته باشد، هیچگاه پاسخگوی معضلات و مسائل باهمستان انسانها نخواهد بود؛ زیرا «اصل و نسب» ندارد؟. چرا آنانی که سیاست را «بی پدر و مادر میشمارند» برای اعمال هر گونه حرکت و رفتار و گفتار سیاسی، به حیله آمیزترین و شنیع ترین رفتارها و روشهای مذموم اقدام میکنند؟.  چرا سیاستی که بی پدر و مادر است، مجریان و مدّعیانش، شبانه روز میخواهند برای مردم و اجتماع، «نقش پدر و مادر» را ایفا کنند و مُجری آمریّتهای حکومتی و حاکم کننده سوائق و غرائز و اعتقادات خشک و زمخت و بی مایه خودشان باشند؟.
چرا هیچکس در فکر این نیست که در تقابل با «ذهنیّت مسموم و منفعل» انسانهایی صف آرایی فکری کند که «سیاست» را آلوده و مرکز بدترین امراض و پلشتیهای کارکتری و ذلالتهای سرکوبی و جنایت آمیز کرده اند تا بتوان روشهای خردمندانه و معقول را در سنجشگری و لایروبی سیاست بدنام شده اجرا کرد؟. چرا هیچکس نمیخواهد مقرّ بیاید که تصمیمهای کنشگران سیاسی به حیث امکانها و راههای آزمایشی در مقابل با مسائل سیاست روز محسوب میشوند و کنشگران، حقّ ندارند و مُجاز نیستند که به حیث معلّم اخلاق مردم، واعظان بی متّعز شوند؟. چرا برغم تاریخ خونبار و هولناک و فاجعه بار معاصر؛ بویژه از زمان اقتدار و قدرت سلسله خلفای الله تا امروز، هیچکدام از گردانندگان و اعضاء گرایشها و تشکیلات و سازمانها و احزاب و گروههای مدّعی «سیاست»، نتوانسته اند به دلایل ناکامیابی و شکستهای ممتد و بی اعتباری و ناکارآ بودن خودشان پی ببرند؟. چرا هر گرایشی تصوّر میکند که «سیاست» به معنای ربایش قدرت و اقتدار و سپس حاکم کردن اراده و ایدئولوژی خودش و همعقیدگانش است؟. چرا هر گرایشی تصوّر و به خود تحمیل و تلقین میکند که «سیاست»؛ یعنی حذف و بدنام و لجنمال کردن رقیبان خود؟. چرا  کنشگران و اعضاء و هواخواهان گرایشها و تشکیلات و سازمانها و حزبها از لحاظ نظری و گفتاری و حرف و سخن و ادّعا به «آرمانها و آرزوها و پرنسیپها و اصول ایده آلی و همگانشمول - چه میهنی، چه جهانی-» چنگ می آویزند؛ ولی در واقعیّت پراکتیکی و اجرایی با تمام نیروها و امکانهایی که در اختیار دارند، علیه «پرنسیپها و اصول» میجنگند و در صدد نابودی و لت و پار کردن آنها بر می آیند و ید طولایی نیز برای حرّافیها و ادلّه تراشیهای بی مغز و پایه و توجیه و تبرئه و بی تقصیر قلمداد کردن رفتارها و گفتارهای خودشان دارند؟.
چرا فعالان گرایشهای سیاسی تا کنون درنیافته اند که «سیاست» فقط «حرف و شعار و مقوله تئوریک» نیست؛ بلکه «هنر زیبا آرایی منش و تصمیمگیری فرزانه وار و کاردانی مسئولیّت پذیر و تبحر آفریننده و تجربه و ژرفاندیشی در باره مسائل و معضلات باهمستان» است؟. چرا فعّالان گرایشها و تشکیلات و سازمانها و گروهها و حزبهای سیاسی هنوز نمیخواهند بپذیرند و تصدیق کنند که مردم ایران در جامعیّت وجودی از صغیر و کبیر نمیخواهند و نمیپسندند و هرگز نیز قصد و نیّت آن را ندارند که به رنگ و شکل و شمایل اعتقادات «گرایشهای سیاسی» در آیند؛ بلکه مردم همواره آرزو کرده اند و همچنان آرزومندند که گرایشهای سیاسی با هر نوع عقیده و ایدئولوژی و جهاننگری و مرام و مسلکی که هستند، تابع و  ارجگزار و ضامن و مسئول و بیدارفهم و هوشیار بی چون و چرای بُنمایه های فرهنگ اجتماع بمانند و در خدمت آحادّ ملّت بدون هیچ تمایز و تبعیضی تلاش کنند؟. چرا گرایشهای سیاسی تصوّر میکنند که «دارنده و مالک شاهکلید سعادت و آزادی مردم ایران» هستند و بقیه رقیبان فقط «خاصم و زندانبان و غارتگر و سرکوبگر مردم»؟. چرا؟. چرا هیچ گرایش سیاسی، ظرفیّت سر سوزنی برای انتقادپذیری در خصوص تاریخچه شکلگیری سازمانی و رفتارها و گفتارهایش را ندارد؛ ول به خودش حقّ میدهد که «میزان و معیار و ترازوی خیر و شرّ مردم ایران» باشد و تاریخ نویس و قاضی القضات و مدّعی العموم مردم؟ 
جرا آنانی که مدام خود را «ناقد» مواضع و گفتارها و سخنان دیگران میدانند، هیچگاه و هرگز حاضر نیستند کوچکترین «انتقادی» را در خصوص رفتارها و گفتارهای خودشان بپذیرند و در صدد بازنگری ذهنیّت و کنترل و ترمیم و بهبود رفتارهای ناهنجار خود برآیند؟. چرا؟. چرا برغم اینکه کنشگران تشکیلات و گروهها و سازمانها و احزاب سیاسی نزدیک به نیم قرن تمام در اکثر «کشورهای آزاد» ساکن هستند؛ یعنی کشورهایی که سنّت چندصدایی را و همبستگیها و همکاریها و همعزمیها و باهماندیشی احزاب نامتجانس و ناهمگون را با گرایشهای عقیدتی مختلف دارند، واقعیّت تجربه چندصدایی احزاب و گرایشهای بیگانگان بر ذهنیّت و نگرش مدّعیان سیاست در عرصه کارزارهای میهنی، کوچکترین درس آموزشی نیاموخته و تاثیر انگیزشی نداشته اند؟. چرا و به کدامین دلایل ناپرسیده و ناپژوهیده؟. چگونه میتوان شبانه روز با سر دادن انواع و اقسام شعارهای مردم پسند، انرژی تلف کرد؛ ولی در واقعیّت زیستی و رفتاری به آنچنان «استبداد ذهنی و خودشیفتگی و حماقت توصیف ناپذیر رفتاری و گفتاری» مبتلا بود و درمان ناپذیر که توصیفش ناممکن باشد، چه رسد به درمانش؟. چرا؟. چه چیزهایی باعث میشوند که هر گرایش سیاسی، خودش و عقایدش را با مردم ایران به طور کلّی «اینهمانی» بدهد و در حقّ آنها مستبدی خونریز و شمشیر کش و زورگو و شکنجه گر و غارتگر و متجاوز از آب در آید؟.  
آیا اگر آنانی که خودشان را مخالف سیستم فقاهتی میدانند و مدام از بام تا شام در شیپور «سیاست» میدمند، ارزنی از «فلسفه سیاست»، آگاهی درخور و شایان ستودنی داشتند، ممکن بود که سلسله خلفای الله نزدیک به نیم قرن تمام حاکم و مُجری بلامنازع گیوتین اقتلویی و ترمیناتور تخریب و نابودی و ویرانی و برهوت زایی ایران بماند و در کمال بی شرمی به جنایتهای خودش در حقّ مردم، روز به روز حریص تر و روانی تر شود؟.  
چه چیزی را مخالفان حکومت فقاهتی تا امروز از «سیاست» نفهمیده اند و تلاش برای فهم آن نمیکنند تا بتوانند راهی به سوی برونرفت از فاجعه تاریخ هزاره ای ایران پیدا کنند؟. اندیشیدن در باره این معضل کلیدی، شاید بتواند مغزهایی را به یافتن پاسخهایی ترغیب کند که راهگشای چیره شدن بر بن بست هولناک و هلاکت آور حکومت فقاهتی باشد. شاید!.   

1-    دمکراسی و سیستم
  
وقتی که میگوییم هوای امروز بارانیست، منظورمان این است که ابرهایی سیاه، دست به دست هم داده اند و سراسر آسمان را تسخیر کرده اند و بر زمین میبارند. همینطور وقتی که میگوییم امروز، هوای آسمان، آبی و آفتابیست، منظورمان این است که سراسر آسمان، خالی از ابرهاست و خورشید میدرخشد. مسئله «هوا»، موضوع «وضعیّت متغیّر حالاتی» است که تحوّلات و تغییرات آن به شرایط جوّی بازبسته اند. به این معنا که هر گاه، شرایط و امکانهای ملزوم وجود داشته باشند، وضعیّت هوا نیز طبق شرایط حاکم، تغییر پیدا خواهد کرد. بنابر این در جایی میتوان از «وضعیّت هوا» سخن گفت که شرایط جوّی بر آن حاکم و مستولی باشند.
بحث از «دمکراسی» نیز همچون وضعیّت هواست. خلاف کژفهمیهای فاجعه بار و رایج و جا افتاده در اذهان بیشینه شمار کنشگران و تحصیل کردگان و فعّالان دامنه سیاست و دیگر دامنه های ذیربط که تصوّر میکنند، «دمکراسی»، نوعی سیستم است!!؟؟، باید تاکید مکرّر و چندین بار گفته شده را همچنان تاکید و تکرار کنم که «دمکراسی»، هرگز سیستم نیست؛ بلکه فقط «نوعی وضعیّت در شرایط ملزوم» است همچون وضعیّت آب و هوا. سیستمهای کشورداری در تمام کشورهای دنیا، تقریبا شبیه همدیگر هستند و هر کدام دارای ارگانها، سازمانها، موسسات، تشکیلات، اتّحادیه ها، دفاتر، مجالس و امثالهم هستند فقط نوع وضعیّتی که حاکم بر سیستمهای کشورداری است، خبر از «دمکراسی/دیکتاتوری/توتالیتری/استبدادی و امثالهم» میدهند. «دمکراسی» از پیامدهای سیستمها نیست. همینطور از پیامد نظریّه های تئوریک نیست. حتّا از پیامدهای قوانین و مقرّرات و لوایح سختگیر نیز نیست؛ بلکه «آتمسفر و فضایی» است که از «ژرفای خاک فرهنگیده و آگاهی فرزانه وار و مسئولیّت پذیر آحاد نقشگزار در مناسبات کشوری» ایجاد میشود و دوام و تاثیر و اعتبار و ارزش آن با « تلاش و مایه گذاری برای رشد و بالندگی آموزش و سطح  ارتقا دادن بینش و دانش و هوشیاری مردم مملکت»، نسبت معکوس دارد. به همین دلیل در اکثر کشورهای اروپایی که با مشکلات گوناگون مهاجرتی و تنشهای بین المللی روبرو میشوند، مدام از «خطر برای دمکراسی» صحبت میشود؛ زیرا دمکراسی، وضعیّتی همچون وضعیّت متغیّر شونده آب و هوایی است که شرایط آن میتوانند تغییر کنند و سیستمهای کشورداری را به هولناکترین ابزارهای سرکوب و تخریب استحاله دهند. «نازیستها و استالینیستها و فاشیستها» و در میهن خودمان، «اسلامیون» به سیستم کشورداری مجهز هستند و با کاربست ارگانهای سیستم کشورداری در عمل به متلاشی کردن هر چیزی توانمند و ساعی و فعّال بوده اند و همچنان هستند که با ایدئولوژی و اعتقادات ذهنی و قلبی کنشگران و متصدّیان و زمامداران شاغل و فعّال در سیستم، همتراز و همسو بوده است. بنابر این، «دمکراسی» را زمانی میتوان ایجاد و دوامش را تضمین و تامین کرد که سیستمها نتوانند بر مناسبات انسانی، چیره و حاکم شوند؛ بلکه انسانها آنقدر فرزانه و فرهنگیده و با آگاهی و شعور و دانایی نسبت به همدیگر رفتار کنند که هیچ گرایش و تشکیلاتی نتواند آنها را در سمت و سوی قبضه کردن سیستم کشورداری از بهر حاکم کردن ایدئولوژی و مقاصد و اهداف تشکیلاتی /فرقه ای/عقیدتی خودشان به کار بندد. مقاومت و بیداری و هوشیاری مردم جامعه را در ابعاد مختلف فونکسیونرهای اجتماعی میتوان دقیقا به حیث «شرایط جوّی» محسوب کرد که زایش و دوام «دمکراسی» را واقعیّت و امکانپذیر میکنند.  «ایده دمکراسی»، هرگز سیستم نیست تا قطعات آن را بتوان از جایی وارد کرد و به مونتاژ کردن آن به منظور کشورداری برای جامعه خود به همدیگر پیچ و مهره کرد و به نتایج مطلوب رسید.
مسئله دمکراسی، مسئله میزان تشخیص و فهمیدن صفات استبدادی و توتالیترخواهی در وجود خویشتن و همعقیدگان و رقیبان خود و سپس سنجشگری بی محابای آنها برای گشوده فکر شدن و آزاداندیشی است. «مناسبات دمکراتیک» از برآیندهای گستره «فرهنگ جامعه» است که در رفتار و گفتار انسانها بازتاب پیدا میکند. جامعه ای که کنشگران متعدّدش با تمام ادّعاهای خیرخواهی برای مردم و میهن نتوانند «صفات استبدادی و بسته بودن ذهنیّت نافرهیخته و سنجش ناپذیری» خود را تمییز و تشخیص دهند، هرگز رنگ و روی «دمکراسی» را در هیچ گوشه ای از سرزمین و مناسبات مردم خود نخواهند تجربه کرد.  

2-    دردهای نهفته و طبیبان مدّعی

«دردم نهفته، به زطبیبان مدّعی/////// باشد که از خزانه غیبم دوا کنند [حافظ]»

سالهاست که عصر امکانهای دیجیتالی و اینترنتی به فضایی برای انواع و اقسام طبیبان مدّعی تبدیل شده است. یکی در فکر سلامتی ماست و صدها نوع نسخه عجیب و غریب میپیچد . یکی در فکر امور کشوری و سیاسی ماست و به صدها تجزیه و تحلیل و تاویل و تفسیر رویدادها آویزون میشود و نتایج دلخواه خودش را میگیرد. یکی در فکر سرنگونی حکومتها و حاکم کردن حکومتگران مقبول خودش است. یکی در فکر خرید و فروش و تبلیغ کردن متاع بنجل و اعلا و متوسط است و دنبال مشتریهای پر و پا قرص میگردد.  یکی در فکر آرامش روانی و روحی ماست و صدها نصیحت باید و نباید مقرّر میکند. یکی در فکر، ثروتمند شدن ماست و پیشنهادهای پولساز میکند. یکی در فکر غرایز جسمی و جنسی ماست و روشهای فوق العاده اروتیکی تجویز میکند. یکی در فکر اندام ماست و تمرینهای مختلف بدنسازی و خوشهیکل شدن را جار میزند. یکی در فکر شکم گشنه و وامونده ماست و دهها نوع طبخ بی همتا را با آب و تاب توصیه میکند. آنهم با ادا و اطوارهای سینمایی و افه ای.  یکی در فکر تنهایی ماست و مدام راههای نفوذ به قلب دیگران و هنر کسب جلب توجّه آنها را تعلیم میدهد. یکی در فکر مناسبات ما با دیگران است و متدهای بدیع و هرگز شکست ناپذیر را تقریر میکند. یکی برای گریاندن و خنداندن ما به هر کاری متوسّل میشود تا ما لحظه های سرشار از خوشی و لذّت داشته باشیم. یکی از دید و بازدیدهای خانوادگی و میهمانی دوره کردن گزارشهای غرّا تهیه میکند و نمایش میدهد. در معرکه های رنگارنگی که صغیر و کبیر و سالمند و علیل و  خودی و بیگانه و فامیل و بستگان و خویشان و دوستان و دیگران، نقش ایفا میکنند و قصّه ها میبافند، هیچکس اصالت خودش را نمیزیید؛ بلکه چیزهایی را نمایش میدهد که تصنّعی بودن آنها به دوام و توسعه ابتذال شدّت میدهند و به همشکلی و امتّگونه شدن در البسه دیگر  می انجامند. زبانزدها و شعارها و رفتارهای همه طبیبان مدّعی نیز مشابه یکدیگر هستند و کپی برابر با اصل محسوب میشوند. 
«مجرّدی یا متاهلی یا توی رابطه ای!!؟. ما یه چالش داریم، زنگ بزن به ....». «بیا تا بهت نشون بدهم که چه جوری میتونی با سه سوت ....». «هر چی را که تا حالا در باره .... یاد گرفته ای بریز دور و بیا ور دل خودم تا ...». «یه بار یه نفر میره ...». «به یکی گفتن.....». «ببینم در روز چند بار رل میزنی با کراشات ....».  «یه جایی خوندم که نوشته بود ...». «سلاااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااام. دوستای گُلم. خیلی دووووووووووووووستون دارم. عاشقتونم. معرکه اید به ابوالفضل. بزن زنگا!. جوووووووووووووون! به کانال خودتون خوووووووووووش اومدین. امروز میخوایم با همدیگه بریم یه چالشی ....». «سابسسکرایت یادتون نره دوستای خوبم. زنگوله را هم بزنید تا شما اولین نفری باشید که با تازه های کانال خودتون محشور میشید.....». 
بُن بستهای زندگی آدمیان، تراژیک و غم فزا هستند. غم انگیزند؛ زیرا عجز و ضعف و بیچارگی انسان را در موقعیّتهای دشوار به شکلی رقّت آمیز آشکار میکنند و نمایش میدهند. تراژیک هستند؛ زیرا محصول رفتارها و گفتارها و کردارهای خود آدمیان هستند. وقتی که انسانها از شدّت عجز و ناتوانی در حلّ و فصل مسائل و معضلات باهمزیستی خسته و آزرده و ناامید شوند، آنگاه، باتلاقهای صحرای شن ریزه ای ابتذال اجتماعی در سراسر جامعه ایجاد میشوند و افراد را یکی یکی و گروه گروه به قعر خود فرومیبلعند.  اینکه «درد» در معنای عمیق  انسانی و گیتایی و کیهانی اش تا کدام کرانه های درونی و بیرونی را در برمیگیرد و تکاندهنده وجود آدمی میشود، معضلیست که اندیشیدن در باره آن به این منوط است که آدمی به اندازه ای از خنجر «درد» به زخمی عذاب آور گرفتار شده باشد که برای آزاد شدن و درمان از فشار «عذاب دیوانه کننده» به تمرکز تمام قوای فکری و استدلالی و آفرینشی خودش انگیخته شود و استوار بایستد تا بتواند درمانراهی از بهر تندرستی و شفای خودش و احتمالا دیگران پیدا کند. 
هنوز بعد از سپری شدن تقریبا نیم قرن از استیلای حکومت خلفای الله با کاربست شمشیر خونریزشان، «زخم عمیقی» را که در وجود تاریخ و فرهنگ و زندگی مردم ایران ایجاد کردند، «درد» ناشی از آن نتوانسته است آستانه «صبر و تحمّل ما را» متزلزل کند؛ طوری که فریادها و طغیانها و خیزشها و سرکشیها و مقاومتهای ما بتوانند حدّاقل واکنشی باشند به سوی «همبستگی و همگرایی و همرزمی و همآوازی و باهماندیشی و همکاری» در برابر آنانی که «شمشیر و گیوتین خونریزی» را مرام و اعتقاد و مذهب و الاه و شغل شریف خود قلمداد میکنند. تاثیر و نفوذ و گسترش و عادی شدن ابتذال شبکه های اجتماعی به آنچنان هزارتوی عنکبوتی تبدیل شده اند که بیرون آمدن از قفس تباه کننده آنها به بینش فردی و دلاوری و بیداری و فهم فرهیخته منوط است.    

3-    نوار متحرّک رویدادها

زندگی در هیچ نقطه ای توقّف نمیکند. مدام در حال دگرگشت و فراز و نشیب و تحوّلات رنگارنگ است که پیامدهایش «رویداد به دنبال رویدادها» هستند در زمانها و مکانهایی که مکرّر نمیشوند هر چند در نظر و تجربه ما انسانها، اینهمانی و تکرار مکرّرات جلوه کنند. زندگی همچون «نوار متحرک» است که رویدادها بر بستر آن جاری میشوند. اینکه انسانها با رویدادها چگونه روبرو میشوند به این منوط است که آدمیان بدانند به دنبال چه چیزهایی هستند؟. وقتی که ما به دنبال و در جستجوی «آزادی و سرفرازی و ارجمندی و دوستی و مهرورزی و فرزانگی و آموزش استدلالی» نباشیم، خود به خود هر نوع رویدادی را نمیتوانیم در سمت و سوی چیزهایی برنامه ریزی کنیم که ایده آل و مطلوب ما هستند؛ بلکه ناشیانه و گاه از سر بلاهت و اهمیّت ندادن و توهّم تکرار به از دست دادن «پتانسیل ارزشمند رویدادها» محکوم میشویم و حتّا هیچ درسی و عبرتی از تلف کردن آنها نمیگیریم تا در مقابله با «رویدادهای نو به نو»، هوشیار و بیدار و آماده باش رفتار کنیم. 
تاریخ معاصر ایران، سرگذشت کنشگران و تحصیل کردگانی است که تا امروز با از دست دادن «رویدادها» بر روی نوار متحرک زندگی نتوانسته اند رمز و راز ناکامیها و شکستها و واماندگیها و آچمز شدنها و بی بو و خاصیّت بودنهای خود را برای جامعه میهنی و جهانی، کشف و سنجشگری کنند و از محصول سنجشهای دقیق و مایه دار خودشان به گستره ای گام گذارند که «رویدادها» را به حیث «فرصتهای آزادی» بشناسند و با گشوده فکری به استقبال از آنها بروند. تاریخ معاصر ایران به همّت و سعی بلیغ تحصیل کردگان و کنشگران تاق و جفتش، تاریخ رویدادهای مصیبت بار بر روی نوار متحرک زندگی در سمت و سوی مقاصد ویرانی و برهوت واپسماندگی بوده است و هنوزم هست.   

4-    سهم خطاها و حماقتهای فردی در حجم بلاهتهای جمعی

هر انسانی در زندگی فردی، کم و بیش، مرتکب خطا میشود. اینکه خطاهای فردی تا چه میزانی در زندگی خصوصی انسانها موثر هستند و فرد انسان در گلاویز شدن با نتایج و عواقب خطاهایش تا کدام کرانه ها مسئولیّت پذیر و تلاشگر است، مبحثیست که به تک تک انسانها و بینش و اهداف و ذهنیّـت آنها بازمیگردد. امّا اینکه خطاهای فردی تا چه اندازه ای در بلاهتهای جمعی میتوانند نقش داشته باشند و دوام و قیرگونه کردن «بلاهتهای جمعی» را تضمین کنند، میتوان مقدارش را از درجه واکنش جمعی انسانها در مقابل رویدادهای ابلهانه و دلخراش و شوکه کننده برآورد کرد. هر چقدر آحاد جامعه در مقابل رویدادهای ابلهانه و شوکه کننده و به شدّت دلخراش که هر روز در مقابل چشمان آنها در کوچه و خیابان اتّفاق میافتند، واکنش منفعل نشان دهند به همان میزان میتوان نقش تاثیری خطاها و اشتباهات فردی را در «کندوی بلاهت جمعی» ردیابی کرد و نشانه های آن را تمییز و تشخیص داد. 
حجم بلاهتهای جمعی در جامعه ایرانی از زمان سیطره یافتن سلسله خلفای الله تا امروز رو به فزونی بوده است؛ زیرا خطاها و اشتباهات و حماقتهای فردی از دامنه «مسئولیّتهای فردی و سنجشگری و ترمیم و جبران و بهبود آنها» به دامنه اجتماع فرا افکنده و میخکوب شده اند. جامعه ای که حجم دریای بلاهتهایش از ظرفیّت کوزه وار افرادش وسیع تر شود، هر روز در قعر مشکلات و مصایب و ذلالتها و بدبختیهای مکرّر، اسیر و خوار و زار خواهد ماند. قبل از آنکه در فکر طوفانی برای درو کردن «حجم بلاهتهای جمعی» باشیم، نیک است در باره سهم خطاها و حماقتهای فردی بیندیشیم شاید از این طریق بتوانیم در بالون حجیم شده بلاهتها با ایجاد سوراخهای ریز از انفجار حجم بلاهتها بکاهیم و بر داناییهای خود بیفزاییم؛ طوری که در پایان سوراخهای ریز «خودسنجشی رفتار و گفتار و بینش خود»، بالون بلاهتها همچون حبابی بی بو و خاصیت از سیطره داشتن بر مناسبات اجتماعی ناپدید شود.  

5-    ضوابط شعاری و روابط منفعتی

مناسبات انسانها در زمینه های گوناگون به اجرای کارهای متقابل منوط هستند و برای آنکه بتوان کارها را نظم و ترتیب داد و اجرایشان را تضمین کرد، ضروریست که «ضوابطی و قواعدی و مقرّراتی» را تثبیت و اجرایشان را امکانپذیر کنیم. هر گاه به هر دلیلی که میخواهد باشد، «مناسبات انسانی» از دوستیها گرفته تا پیوندهای خانوادگی باعث شوند که «ضوابط» به حاشیه رانده و سپس پایمال و نادیده گرفته شوند، آنگاه آنچه که در مراودات و معاشرات انسانها با یکدیگر کاربرد دارد، «ضوابط و مقرّرات و قواعد» نیستند؛ بلکه میزان دوری و نزدیکی «روابط» هستند که تعیین کننده مناسبات انسانها خواهند بود. در تحت اینگونه شرایط و وضعیّتها، هر وقت نیز بحث از «ضوابط» شود، فقط جنبه تزئینی و شعاری خواهد داشت که حتّا به اندازه پوسته نازک پیاز بر گرداگرد «روابط» پخش نخواهند بود که بخواهند ارجی داشته باشند. جایی که تامین «منافع فردی» از راه روابط بدون رعایت ضوابط و در نظر گرفتن منافع جمعی بتواند کارساز باشد، همانجا نیز «روابط منفعتی متقابل»، ایجاد و نم نم در رفتار و گفتار آدمیان ریشه میدواند و «شالوده های ضوابط» را همچون موریانه از درون میخورد و سر به نیست میکند. در جامعه ای که به «روابط منفعتهای شخصی» مبتلا شده باشد، بحث از بی اعتبار شدن «ضوابط» به معنای این نیست که با دامنه زدن به بحثها میتوان بر ناهنجاریهای اجتماعی و مناسبات تخریبی ارگانها در رفتار با مردم چیره شد؛ بلکه بحث از «فروپاشی منش فردی و صدمات فرهنگ اجتماعی» است که به فلسفه دگردیسی بینش تک تک انسانها نسبت به زندگی و در کنار یکدیگر باهمزیستی محتاج و ملزوم است.  

6-    امنیّت اجتماعی و خیرخواهانی که مسبّب شرارتها هستند.

در جامعه ایرانی از حدود نیم قرن پیش تا امروز، هیچ ردّپایی از «امنیّـتهای فردی و اجتماعی و اقتصادی و تندرستی و روحی و روانی و به طور کلّی انسانی» نمیتوان پیدا کرد. وحشت در هر گوشه ای که تصوّر پذیر باشد، حاکم و غالب و مُجری است. وحشت در خواب و بیداری. در کار و منزل. در رویاها و خیالات. در کوچه و بازار. در روز روشن و شب تاریک. در خیابان و بیابان. در فصل فصل سال. در ثانیه ها و دقیقه ها و ساعتها. در هفته ها و ماهها و سالها. وحشت همچون بو و سایه وجودی آدمی در همه جا با ماست و ما را تعقیب میکند. وحشت به انواع و اقسام سلاحها مُجهّز شده است و مدام به دنبال شکار ماست در هر بزنگاهی و لحظه ای و مکانی. 
حکومت فقاهتی، حکومت وحشتگستری و وحشت حاکمی و وحشت اجرایی است. حکومتیست که تمام نشانه ها و چفت و بست آن از «وحشت و انذار» پی ریزی شده است؛ زیرا دوام حکومت فقاهتی از «باتلاق وحشت»، آبشخور خود را دارد. جامعه ای که در هر گوشه اش، وحشت با تکیه و از راه و طریقه «امنیّت گیوتین حکومتی»، حاکم و غالب باشد، متعاقبش تمام «امنیّتهای فردی و اقتصادی و شغلی و جانی و فرهنگی و جسمی و روحی و روانی و مالی و غیره و ذالک» رخت برمیبندند و ناپدید میشوند. محال است بتوان گوشه ای از خاک ایران را سراغ داشت که آلوده به «وحشت» نباشد و متصدّیان حکومت فقاهتی، قراول و مُجری و ضامن بلامنازع ایجاد وحشت نشده باشند. وحشت در ایران از پیامدهای حکومت الهی است که مجریانش در نقاب «خیرخواهان اخلاقی» انگلوار از جیب مردم، تغذیه کردند و از قِبَلِ مفتخوریها و سهمبریها در طول قرنهای قرن به فریب دادن و تحمیق مردم ایران تلاشها کردند و تبلیغات سرسام آور. آنانی که تمام عمر خود را بر سر منابر و معابد در راه  وعظ و تبلیغ و ترویج «اخلاق حسنه» تلف کردند، توانستند فقط میدان را برای «شرارتهای فاجعه بار اجتماعی»، حاضر و مهیّا کنند و ایران را به «وحشتگاه خاور میانه» تبدیل کنند؛ طوری که حتّا زمامداران و متصدّیان حکومت وحشت الهی از سایه خود نیز وحشت دارند.  جامعه ای که تار و پودش به وحشت آلوده شده باشد، هیچگاه در هیچ زمینه ای پیشرفت نخواهد داشت؛ سوای هیزم آوری نفرت و خشم و جنگ و جدال برای شعله ور نگه داشتن آتش وحشت و دلهره. قهقرایی ایران از پیامد عملکردهای زمامداران حکومت وحشتگستر الهیست که تنها با خنثا و بی اثر کردن خطوط تاثیری آنها و خلع و عزل زمامدارانش میتوان به آسایش و آرامش روحی و روانی و زندگی ساده و توام با شادخواری دست یافت.