افزودن دیدگاه جدید

تئوری توطئه یا نظریهٔ توطئه، اصطلاحی است که در ابتدا، وصفی برای هر ادعای توطئه بود. با این وجود، امروزه، تئوری توطئه فقط در این معنا به کار می‌رود: تئوری‌ای که رویدادی کنونی یا تاریخی را نتیجهٔ نقشهٔ مخفیانهٔ گروهی دسیسه‌گر می‌داند.

در تعریفی دیگر، تئوری توطئه عبارت‌است از نداشتن اعتقاد یا باور نکردن شکل ظاهری و رسمی رویدادهای سیاسی، اجتماعی و اقتصادی.

تئوری توطئه در شکل حاد آن بیان‌گر این است که تمامی بدبختی‌های عالم در پی اعمال گروهی از افراد پرنفوذ و معمولاً پنهان است. در بیان این مفهوم گفته می‌شود گروه‌های کوچک و تیزهوشی دارای امکانات سیاسی، مالی، نظامی، روانی و علمی در پس تمام حوادث خوب و بد این جهان هستند. از دید صاحب‌نظران، این گروه‌ها برنامه‌های خود را به گونه‌ای جلو می‌برند که افکار عمومی جامعه درگیر مسائل دیگری باشد تا افراد توانایی تمرکز و اندیشه بر علل و دلایلی که نشان‌دهندهٔ وجود انواع برنامهٔ پیش‌برندهٔ جوامع به سوی اهداف گروه‌های تشکیل‌دهندهٔ این تئوری است را نداشته باشند.

در مقابل، پژوهش‌های انجام‌شده نشان می‌دهد که با توجه به بی‌بنیاد بودن بسیاری از مواردی که مطرح می‌شود، اعتقاد به تئوری‌های توطئه برآمده از ویژگی روانی و شخصیتی افراد است.در واقع، از آنجایی که سلسلهٔ علت و معلولی وقایع در عالم واقعیت بسیار پیچیده و شناخت مطلق آن برای انسان غیرممکن است، ذهن افرادی که به اطلاعات علمی دسترسی ندارند، با فرضِ یک علتِ خارجی، به شکل سنتی فراماسونری‌ها یا دیگر گروه‌ها، می‌تواند در یک ساده‌سازی روان‌شناختی یک پاسخ قطعی پیدا کند و به این حس برسد که علتِ واقعی و علمی یک رویداد را فهمیده و توجیه کرده‌است. در این روند، استفاده و تفسیر از نشانه‌ها، با معیارهای کاملاً مبهم، نقش باورپذیری تئوری‌های توطئه را برای عوام بازی می‌کند.

پژوهش‌ها همچنین نشان می‌دهد که اعتقاد به تئوری‌های توطئه می‌توانند از نظر روانی آسیب‌رسان باشند. و با خودشیفتگی، پارانویا، فرافکنی، ماکیاولیسم (روان‌شناسی) و اختلال شخصیت اسکیزوتایپال ارتباط زیادی دارد

از لحاظ تاریخی، تئوری‌های توطئه ارتباط نزدیکی با تعصب، پروپاگاندا، ساحره‌کشی، جنگ‌ها و نسل‌کشی دارند[۱۹] آن‌ها اغلب توسط عاملان حملات تروریستی به شدت باور می‌شوند و توسط تیموتی مک وی و آندرس برویک، و همچنین توسط دولت‌هایی مانند آلمان نازی، اتحاد جماهیر شوروی،[۱۷] و ترکیه به عنوان توجیه استفاده می‌شدند.[۲۰] انکار ایدز توسط دولت آفریقای جنوبی، با انگیزهٔ تئوری‌های توطئه، باعث مرگ حدود ۳۳۰۰۰۰ نفر بر اثر ایدز شد، کیوانان و انکار نتایج انتخابات ریاست جمهوری ۲۰۲۰ ایالات متحده منجر به حمله به کنگره در سال ۲۰۲۱شد، باور به تئوری‌های توطئه در مورد غذاهای اصلاح‌شدهٔ ژنتیکی باعث شد که دولت زامبیا کمک‌های غذایی را در طول قحطی رد کند، در زمانی که سه میلیون نفر در این کشور از گرسنگی رنج می‌بردند. تئوری‌های توطئه همچنین مانع مهمی برای بهبود سلامت عمومی هستند] تشویق به مخالفت با واکسیناسیون و افزودن فلوراید به آب آشامیدنی که با شیوع بیماری‌های قابل پیشگیری با واکسن مرتبط هستند.سایر اثرات تئوری‌های توطئه شامل کاهش اعتماد به روش علمی رادیکال شدن و تقویت ایدئولوژیک گروه‌های افراطی،و پیامدهای منفی برای اقتصاد است