از نقد دالان های قدرت ‌تا رهبری دوران گذار شاهزاده و پیشنهاد البرز سلیمی در گفتگو با کیانوش توکلی

نیم ساعت برنامه و اصرار شما، کیانوش عزیز، که «بالاخره چه باید کرد؟»، متأسفانه به نتیجه‌ای نرسید. چرا؟ چون «شاهزاده نباید اعلام رهبری می‌کرد؟» در نهایت معلوم شد که «۱۶ نفر به همراه آقای سلیمی از شاهزاده خواسته بودند که به نظراتشان توجه کند، ولی این اتفاق نیفتاد!» و ظاهراً این مسئله دلیل اصلی تمام این گلایه‌ها بود.

آقای سلیمی با «منشور مهسا» مخالف است، اما همچنان نسخه مشابهی را به شاهزاده پیشنهاد می‌دهد! اینکه چراغ‌قوه بردارد و دنبال کسانی بگردد که «ایران» مسئله اصلی آن‌هاست.

آیا آقای سلیمی نمی‌داند که بسیاری از این چهره‌ها، که او زمانی به آن‌ها تعلق ایدئولوژیک داشت، اساساً برانداز نیستند؟ مسئله اصلی آن‌ها نه ایران است و نه سرنگونی جمهوری اسلامی. اگر همین حالا از تک‌تک آن‌ها بپرسید که بین پهلوی و خامنه‌ای کدام را ترجیح می‌دهند، بدون شک دومی را انتخاب خواهند کرد. شک نکنید... این افراد نامه‌هایی می‌نویسند و برای «حسن نصرالله» عزاداری می‌کنند، هنیه را شهید می‌خوانند و در کنفرانس‌های سالانه‌شان کوچک‌ترین صحبتی از «اتحاد ملی» نیست. اگر هم باشد منظورشان همان «پدر و پسر چهارنفری که هستند هست» و حتی احتمال رهبری شاهزاده هم در دستور کارشان وجود ندارد!

آقای سلیمی می‌گوید: «اگر زمان برگردد، رهبری شاپور بختیار را می‌پذیرد!» اما فراموش کرده‌اند که مخالفان بختیار، حتی نزدیک‌ترین دوستانش، دقیقاً با همین منطق کنونی از پیوستن به او خودداری کردند. کریم سنجابی حتی بدون اطلاع جبهه ملی، مخفیانه با خمینی دیدار کرد و ارادت خود را نسبت به او و آرمان‌های انقلاب اسلامی اعلام نمود.

با نطراتت کیانوش که بحث رآل پولیتیک را مطرح کرد ، بسیار موافقم .‌با بخشهایی از انتقادات سلیمی همراهم، اما اینکه جبهه دموکراسی خواهی با نوعی همنشینی و یا همکاری بین جمهوری‌خواهان و مشروطه خواهان اتفاق بیفتد ، را غیر واقعی میدانم. البته مورد اشاره ام جمهوری‌خواهان به عنوان تشکل های پراکنده است نه فرد یا افراد جمهوری خواه، که قطعا حسن نیت دارند . مرکز ثقل جمهوری‌خواهان ایران، چپ های ضد پهلوی هستند ، جمهوری خواهی این گروهها در جهت سابوتاژ علیه رضا پهلوی و تضعیف گرایشات مشروطه خواهی معنی پیدا کرد. چه اقدامات عملی این جمهوری خواهان در رابطه با شخص رضا پهلوی برداشته اند ؟ آیا حاضرند با توجه به بستر میلیونی هواداران پادشاهی در داخل برای شاهزاده رضا پهلوی پیام رسمی بفرستند و از او بخواهند به عنوان نماینده یا سخنگوی مشترک مشترک جمهوری‌خواهان و مشروطه خواهان وارد عمل شود و دهها این گروههای جمهوری‌خواه زیر چنین بیانیه ای را امضا بزنند ‌. دادن چنین پیشنهادی به رضا پهلوی چه ایرادی دارد . شما که نیروی جدی ندارد ، یک نیرویی که هزار ها برابر شما پایگاه دارد ، چرا حاضر نیستید بخواهید که ائتلاف مشترک را هم نمایندگی کند ؟

تحولات اجتماعی بیشتر از آن که بر اساس اراده یا خواست افراد یا گروه‌های خاص پیش برود، تابع قوانین و شرایطی است که در بستر تاریخی، فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی یک جامعه شکل گرفته‌اند. این قوانین مانند نیرویی زیربنایی عمل می‌کنند که جهت و سرعت تحولات را مشخص می‌سازند.
این به معنای نفی تأثیرگذاری افراد و جریان‌های سیاسی نیست. بلکه این تأثیرگذاری نیز در چارچوب همین قوانین رخ می‌دهد. افراد و جریان‌ها می‌توانند به‌عنوان عوامل کاتالیزور عمل کرده و روند تحولات را تسریع یا کند کنند، یا حتی آن را در مسیری دیگر هدایت کنند، اما تنها در صورتی که هماهنگ با شرایط اجتماعی و نیازهای تاریخی جامعه عمل کنند.
به بیان دیگر، برای ایجاد تغییرات پایدار و معنادار، کنشگران سیاسی باید شناخت عمیقی از قوانین تحول و تکامل اجتماعی داشته باشند و اقداماتشان را با این قوانین منطبق کنند. در غیر این صورت، تلاش‌های آنان یا ناکام خواهد ماند یا به نتایجی نامطلوب منجر می‌شود.
نیروهای تأثیرگذار
طرفداران حکومت سابق و سازمان مجاهدین خلق، به عنوان دو نیروی تأثیرگذار در صحنه سیاسی و بین‌المللی، هر کدام به روش‌های خود در تلاش برای تغییر حکومت هستند.
یکی از چالش‌های اصلی اپوزیسیون ایران است. وجود گروه‌ها و جریان‌های کوچک که به دنبال جایگاهی در اتحادهای بزرگ‌تر هستند، در حالی که فاقد توان سازماندهی، نیروی مردمی، و برنامه مشخص هستند، باعث پیچیدگی بیشتر در فرآیند اتحاد اپوزیسیون شده است. این وضعیت چند جنبه قابل تأمل دارد:
1. اتحاد از بالا در مقابل اتحاد از پایین
جریان‌های کوچکی که توان و پایگاه مردمی ندارند، به جای تمرکز بر فعالیت در میان مردم و کف خیابان، بیشتر به دنبال «اتحاد از بالا» هستند؛ یعنی می‌خواهند با ورود به ائتلاف‌های سیاسی بزرگ‌تر، جایگاهی برای خود ایجاد کنند. این نوع اتحاد اغلب موقت و سطحی است، زیرا بر پایه نیازهای واقعی یا نقاط مشترک مستحکم بنا نشده است.
2. نگاه نیروهای بزرگ‌تر به این جریان‌ها
نیروهای تأثیرگذارتر مانند رضا پهلوی و مجاهدین خلق، که به هر حال از توانایی‌ها و حمایت‌هایی در داخل یا خارج از کشور برخوردارند، معمولاً این جریان‌های کوچک را جدی نمی‌گیرند. از دید آن‌ها، همکاری با این گروه‌ها بیشتر به اتلاف وقت شباهت دارد، زیرا این گروه‌ها نه پایگاه اجتماعی دارند و نه توانایی عملیاتی برای اثرگذاری در مبارزه.
3. مشکل اصلی: نبود برنامه و انسجام
یکی از دلایل عدم موفقیت جریان‌های کوچک، فقدان برنامه‌ای عملی و روشن برای مبارزه است. بسیاری از این گروه‌ها صرفاً بر پایه ایدئولوژی یا مخالفت با جمهوری اسلامی شکل گرفته‌اند، اما وقتی صحبت از راهکارهای عملی و نقشه‌راه می‌شود، چیزی برای ارائه ندارند. این موضوع باعث می‌شود که هم در میان مردم و هم در میان نیروهای بزرگ‌تر، جایگاهی پیدا نکنند.
4.چالش نمایندگی واقعی
یکی از انتقاداتی که به این گروه‌ها وارد است، ادعای نمایندگی بدون پشتوانه است. بسیاری از این جریان‌ها سعی می‌کنند خود را نماینده اقشار خاص، اقلیت‌ها، یا دیدگاه‌های خاص معرفی کنند، اما در عمل هیچ پایگاه یا نفوذی در میان این گروه‌ها ندارند. این ادعاهای بی‌پشتوانه، نه تنها اعتماد نیروهای بزرگ‌تر را جلب نمی‌کند، بلکه می‌تواند باعث بی‌اعتباری بیشتر آن‌ها شود.
5. راهکار برای جریان‌های کوچک
اگر این جریان‌ها می‌خواهند در معادلات سیاسی آینده نقش ایفا کنند، باید اقدامات زیر را در اولویت قرار دهند:
• تمرکز بر ساخت پایگاه اجتماعی: بدون حضور فعال در میان مردم و تلاش برای جلب حمایت عمومی، این گروه‌ها نمی‌توانند تأثیرگذار باشند. کف خیابان جایی است که مشروعیت و اعتبار سیاسی ساخته می‌شود.
• ایجاد برنامه عملیاتی: این جریان‌ها باید به جای صرفاً انتقاد یا تلاش برای اتحاد، راهکارهای مشخصی برای مبارزه ارائه دهند. برنامه‌های آن‌ها باید واقع‌بینانه و عملی باشد.
• همکاری بر اساس اصول مشترک: به جای تلاش برای ائتلاف از موضع ضعف، این گروه‌ها باید به دنبال تعریف اصول مشترکی باشند که بتوانند بر پایه آن‌ها با دیگر نیروها همکاری کنند.
• شفافیت و صداقت: پذیرش محدودیت‌ها و اعلام موضع‌گیری صریح درباره نقش و اهدافشان می‌تواند اعتماد بیشتری را جلب کند.