جرمی بوئن
سردبیر بین‌الملل، بی‌بی‌سی
بیشتر مردم لبنان در انتظار آتش‌بس لحظه‌شماری می‌کردند. یک تحلیلگر برجسته لبنانی در کنفرانسی درباره خاورمیانه در رم، که من هم در آن شرکت دارم، گفت با نزدیک شدن زمان مقرر آتش‌بس از شدت نگرانی و انتظار خوابش نبرده است.
گفت: «مثل شب کریسمس بود برای بچه‌ها. بیش از این نمی‌توانستم منتظر بمانم.»
روشن است که چرا همه در انتظار این لحظه بودند. بیش از ۳۵۰۰ نفر از شهروندان لبنان در حملات هوایی اسرائیل کشته شدهاند. آوارگان جنگ قبل از طلوع آفتاب در روز آتش‌بس، سوار خودروهای خود شدند تا به آنچه از خانه‌هایشان باقی مانده، بازگردند.
بیش از یک میلیون نفر به دلیل اقدامات نظامی اسرائیل مجبور به فرار شدهاند. هزاران نفر زخمی شدهاند و خانه‌های ده‌ها هزار نفر دیگر ویران شده است.
اما در اسرائیل، برخی معتقدند که با برقراری آتش‌بس فرصت وارد کردن آسیب بیشتر به حزب‌الله از دست رفته است.
بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، با مقام‌های محلی شهرهای شمالی دیدار کرد که به مناطقی خالی از سکنه تبدیل شدهاند. حدود ۶۰ هزار غیرنظامی از خانه‌هایشان در این مناطق خارج شدهاند و به سمت جنوب رفته‌اند.
وب‌سایت خبری «وای‌نت» گزارش داد که این جلسه به شدت پرتنش بوده و به مشاجره کشیده شده است. بعضی از مقام‌های محلی از این مسئله ناراحت بودند که اسرائیل فشار را روی دشمنانش در لبنان کاهش داده و برنامه‌ای فوری برای بازگشت غیرنظامیان به خانه‌هایشان ارائه نکرده است.
شهردار کریات شمونا، شهری نزدیک به مرز لبنان، در مقاله‌ای نوشت که نسبت به اجرای آتش‌بس تردید دارد و خواهان ایجاد یک منطقه حائل در جنوب لبنان شد.
نظرسنجی کانال ۱۲ اسرائیل نشان می‌دهد که مردم به دو دسته تقسیم شدهاند؛ نیمی حامی آتش‌بس هستند و نیمی مخالف آن.
نیمی از شرکت‌کنندگان در نظرسنجی معتقدند حزب‌الله شکست نخورده است و ۳۰ درصد فکر می‌کنند که آتش‌بس پایدار نخواهد بود.
در اواخر سپتامبر و در جریان مجمع عمومی سازمان ملل متحد در نیویورک، به نظر می‌رسید که رسیدن به یک توافق نزدیک باشد. در آن زمان دیپلمات‌های آمریکایی و بریتانیایی معتقد بودند که آتش‌بسی مشابه آنچه اکنون در حال اجراست، در شرف وقوع است.
همه طرف‌های درگیر جنگ، ظاهرا آمادگی خود را برای پذیرش یک آتش‌بس بر اساس قطعنامه ۱۷۰۱ شورای امنیت اعلام کرده بودند. این قطعنامه در سال ۲۰۰۶ برای پایان دادن به جنگ لبنان تصویب شد و شامل عقب‌نشینی حزب‌الله از مرز و جایگزینی آن با نیروهای صلح‌بان سازمان ملل و ارتش لبنان بود. با ورود این نیروها، ارتش اسرائیل نیز به تدریج از منطقه خارج می‌شد.
اما بنیامین نتانیاهو در سخنرانی خود در سازمان ملل با هرگونه توقف حملات اسرائیل به شدت مخالفت کرد.
عکس رسمی نتانیاهو در هتل محل اقامتش در نیویورک در حالی منتشر شد که دستور کشتن حسن نصرالله، رهبر حزب‌الله، و بسیاری از فرماندهان ارشد این گروه را صادر می‌کرد. دفتر نتانیاهو این تصاویر را منتشر کرد که نشانه‌ای دیگر از بی‌اعتنایی به تلاش‌های دیپلماتیک آمریکا بود.
کشتن نصرالله سطح درگیری را به شدت بالا برد و ضربه‌ای سنگین به حزب‌الله وارد کرد. در هفته‌های پس از آن هم، ارتش اسرائیل آسیب‌های گسترده‌ای به ساختار نظامی حزب‌الله وارد کرد. اگرچه حزب‌الله همچنان قادر است به سوی اسرائیل راکت شلیک کند و نیروهایش در برابر حملات اسرائیل مقاومت می‌کنند، اما دیگر به اندازه گذشته تهدیدی برای اسرائیل به حساب نمی‌آید.
نتانیاهو: زمان تجدید نیرو است
موفقیت نظامی یکی از دلایلی بود که بنیامین نتانیاهو را متقاعد کرد اکنون زمان مناسبی برای توقف درگیری‌ها است.
اهداف اسرائیل در لبنان محدودتر از غزه و سایر مناطق اشغالی فلسطین است. اسرائیل می‌خواهد حزب‌الله را از مرز شمالی عقب براند و شرایط بازگشت غیرنظامیان به شهرهای مرزی را فراهم کند.
اگر به نظر بیاید حزب‌الله آماده انجام یک حمله است، اسرائیل توافقی جانبی با آمریکایی‌ها دارد که به آن اجازه اقدام نظامی می‌دهد.
نتانیاهو هنگام اعلام تصمیم خود، در بیانیه‌ای ضبط شده دلایلش را برای پذیرش آتش‌بس شرح داد. او گفت که اسرائیل زمین را در بیروت به لرزه درآورده است، و افزود اکنون فرصتی است «تا به نیروهایمان استراحت دهیم و ذخایرمان را تقویت کنیم.»
اسرائیل همچنین ارتباط میان برقراری آتش‌بس در غزه و لبنان را شکست. وقتی یک روز بعد از حملات ۷ اکتبر سال گذشته حماس، حسن نصرالله در لبنان دستور حمله به مناطق شمالی اسرائیل را صادر کرد، گفت که این حملات تا زمان برقراری آتش‌بس در غزه ادامه خواهد داشت.
اکنون، نتانیاهو می‌گوید حماس در غزه تحت فشار بیشتری قرار خواهد گرفت. فلسطینی‌ها نگران هستند که حملات اسرائیل به غزه تشدید شود.
یک دلیل دیگر هم وجود داشت: تمرکز بر آن چه که نتانیاهو آن را «تهدید ایران» می‌خواند. تضعیف حزب‌الله به معنای تضعیف ایران است. حزب‌الله را ایران به وجود آورده بود تا به عنوان تهدیدی مستقیم در مرز اسرائیل عمل کند. این گروه به قوی‌ترین بخش «محور مقاومت» ایران تبدیل شد؛ نامی که ایران به شبکه متشکل از متحدان و نیروهای نیابتی‌اش در منطقه داده است.
چرا ایران می‌خواست آتش‌بس برقرار شود؟
رهبران ایران هم مانند رهبران باقی‌مانده حزب‌الله، خواهان برقراری یک آتش‌بس بودند. حزب‌الله برای بازیابی توان خود نیاز به یک وقفه داشت و ایران می‌خواست از تداوم آسیب‌های ژئوپلیتیکی جلوگیری کند.
محور مقاومت جمهوری اسلامی دیگر یک عامل بازدارنده نیست. حمله موشکی ایران به اسرائیل پس از کشتن نصرالله هم نتوانست آسیب‌های وارده را جبران کند.
دو نفر که اکنون هر دو کشته شدهاند، طی سال‌ها حزب‌الله را به گونه‌ای شکل داده بودند تا نه‌تنها اسرائیل را از حمله به لبنان، بلکه از حمله به ایران بازدارد. یکی از آنها قاسم سلیمانی، فرمانده نیروی قدس سپاه پاسداران ایران بود که در ژانویه ۲۰۲۰ در یک حمله پهپادی آمریکا در اطراف فرودگاه بغداد کشته شد. دستور این حمله را دونالد ترامپ در هفته‌های پایانی اولین دوره ریاست جمهوری خود صادر کرد. نفر دوم حسن نصرالله بود که در حمله هوایی اسرائیل در حومه جنوبی بیروت کشته شد.
استراتژی بازدارندگی حزب‌الله و ایران، در حدود دو دهه‌ای که از پایان جنگ ۲۰۰۶ لبنان می‌گذرد، با استراتژی بازدارندگی اسرائیل برابری می‌کرد. اما یکی از تغییرات عمده‌ای که حملات ۷ اکتبر ایجاد کرد، عزم اسرائیل برای کنار گذاشتن هرگونه محدودیت در جنگ‌هایی بود که در واکنش به حملات دیگران آغاز می‌کرد. آمریکا، مهم‌ترین متحد اسرائیل، هم تقریبا هیچ محدودیتی در تامین یا استفاده از تسلیحاتی که به اسرائیل ارائه می‌داد، اعمال نکرد.
نصرالله و ایران در ارزیابی این اتفاقات ناکام بودند و به درستی درک نکردند که چه تغییری در رفتار اسرائیل ایجاد شده است. آنها تلاش کردند جنگی فرسایشی را بر اسرائیل تحمیل کنند و به مدت حدود یک سال در این کار موفق بودند. اما در روز ۱۷ سپتامبر اسرائیل این وضعیت را با فعال کردن مواد منفجره جاسازی‌شده در شبکه پیجرهای حزب‌الله شکست.
با این حمله حزب‌الله از حالت تعادل خارج شد. پیش از آن که بتواند با قدرتمندترین تسلیحاتی که ایران در اختیارش قرار داده بود واکنش نشان دهد، اسرائیل نصرالله و اکثر فرماندهان کلیدی این گروه را کشت و هم‌زمان حملات گسترده‌ای برای نابود کردن انبارهای تسلیحاتی آن انجام داد. پس از آن اسرائیل با حمله به جنوب لبنان، روستاهای مرزی لبنان را ویران و شبکه تونل‌های حزب‌الله را نابود کرد.
ترامپ، غزه و آینده
آتش‌بس لبنان لزوما به معنای مقدمه‌ای برای برقراری آتش‌بس در غزه نیست. درگیری در غزه فقط به امنیت مرزها و گروگان‌های اسرائیلی مربوط نیست.
این موضوع همچنین به انتقام، بقای سیاسی بنیامین نتانیاهو و رد قاطعانه رویای فلسطینیان برای استقلال از سوی دولت او مربوط می‌شود.
آتش‌بس لبنان شکننده است و با دقت طراحی شده تا زمان بخرد. پس از پایان ۶۰ روزی که قرار است آتش‌بس اجرا شود، دونالد ترامپ به کاخ سفید برمی‌گردد. ترامپ اعلام کرده است که خواهان آتش‌بس در لبنان است، اما هنوز برنامه‌های دقیقی از سوی او اعلام نشده است.
خاورمیانه در انتظار اقدامات ترامپ و تاثیرات احتمالی ریاست جمهوری او بر منطقه است. بعضی خوش‌بینان امیدوارند که او اقدامی تاریخی شبیه سفر جنجالی نیکسون به چین در سال ۱۹۷۲ انجام دهد و به ایران نزدیک شود.
اما دیگران نگرانند که او حتی حمایت ظاهری آمریکا از ایجاد یک فلسطین مستقل در کنار اسرائیل – یا همان راه‌حل دو دولت – را هم کنار بگذارد. چنین کاری می‌تواند راه را برای الحاق بخش‌هایی از سرزمین‌های اشغالی فلسطین که اسرائیل خواهان آن است هموار کند، مانند بخش‌های بزرگی از کرانه غربی و شمال نوار غزه.
با این حال، آنچه قطعی است این است که خاورمیانه تا زمانی که به شکاف‌های بنیادین سیاسی خود نپردازد و آنها را حل نکند، هیچ شانسی برای رهایی نسل‌های بعدی از جنگ و مرگ‌های خشونت‌آمیز نخواهد داشت. بزرگ‌ترین این شکاف‌ها، درگیری میان اسرائیل و فلسطینی‌هاست.
بنیامین نتانیاهو و دولت او و همین طور اکثر اسرائیلی‌ها معتقدند که می‌توان با وارد کردن فشار از طریق پیروزی‌های نظامی، بر دشمنان غلبه کرد. نتانیاهو فعالانه و بدون ایجاد محدودیت از سوی آمریکا از قدرت نظامی استفاده می‌کند تا توازن قدرت را در خاورمیانه به نفع اسرائیل تغییر دهد.
در این درگیری‌ها که بیش از یک قرن ادامه داشته، اعراب و یهودیان بارها رویای دستیابی به صلح از طریق پیروزی نظامی را در سر پرورانده‌اند. تمام نسل‌ها این مسئله را آزموده‌اند و شکست خورده‌اند.
پیامدهای ویرانگر حملات حماس به اسرائیل در ۷ اکتبر ۲۰۲۳ هرگونه توهم مدیریت این درگیری را، در شرایطی که اسرائیل حقوق فلسطینیان برای خودمختاری را نادیده می‌گیرد، از بین برده است.
آتش‌بس در لبنان یک فرصت کوتاه است؛ اما راه‌حل نیست.
دیدگاه و نظرات ابراز شده در این مطلب، نظر نویسنده بوده و لزوما سیاست یا موضع ایرانگلوبال را منعکس نمی‌کند.
توجه داشته باشید کامنت‌هایی که مربوط به موضوع مطلب نباشند، منتشر نخواهند شد!
افزودن دیدگاه جدید