گمگشتگی در اقیانوس دروغهای بی ساحل

تاریخ نگارش:23.12.2024

گمگشتگی در اقیانوس دروغهای بی ساحل
[در ستایش و آفرینگویی بر بانوی مهربانیها «مریم طلایی» که قلبش و فهمش از تمام معادن طلای جهان، بسیار گرانبهاترین و نایابترین هستند]

(.... انسانهایی که به تعصّبات شدید مذهبی/ایدئولوژیکی آلوده اند، همواره در خدمت به آنانی که جنون قدرتپرستی دارند، چک سفید در اختیارشان میگذارند. تلاش برای فرزانگی و فرهیختگی نوپایه باید بتواند در صف آرایی به منظور سنجشگری تابوها بیش از هر چیز دیگری به تفکّر ریشه ای و عاقبت اندیشی بال و پر بدهد، در غیر این صورت، تمام تدابیر محاسبه ای در باره «خیر و شرّ» در وضعیّتهای «اکنون و اینجا» فقط خودفریبی یا بازی کودکانه با مفاهیم رایج خواهند بود».

[Die Rückkehr zur Weisheit – MILAN  MACHOVEC (1925 - 2003) – Kreuz Verlag – Stuttgart – 1988 – Seiten: 19/20]

چرا سقوط و فروپاشی ولایت مطلق فقیه به معنای زایش مناسبات فرهنگی و آیین کشورداری خردمندانه بر شالوده بُنمایه های فرهنگ مردم ایران نیست؟. چرا سقوط حکومتگران الهی؛ برغم نفرت و بیزاری که مخالفان آنها از کارگزاران و متصدّیان اداری و اجرایی اش دارند، هنوز به معنای واقعیّت پذیر شدن آرمانها و ایده آلها و آرزوها و انتظارات مردم ایران نیست؟. چرا تمام شعارها و حرفهایی که در طول تقریبا نیم قرن گذشته بر محور «اینها رفتنی هستند» تا امروز چرخیده و تکرار شده اند و همچنان مکرّر با آب و تاب، بازخوری میشوند، نتوانسته اند مخالفان سیستم سلسله خلفای الله را به حدّاقل «پرنسیپ باهمایی گرایشهای مختلف» ترغیب و تشویق و منسجم کنند؟. چرا؟. چرا اشخاص منفرد، شخصیّتها، آکادمیکرها، موسّسات، گرایشها، سازمانها، حزبها، تشکیلات و امثالهم که بحث از «سقوط و فروپاشی» حکومت اسلامی میکنند، هیچگونه «ایده و کانسپی» از خودشان که صنّار سی شاهی اعتبار و استخوان و مغزه داشته باشد، برای نه تنها ایجاد و انسجام همبستگیهای اجتماعی؛ بلکه همچنین برای آبادسازی میهن و خوشبختی مردم ندارند؟.  چرا  آنانی که مدام در تمام شبکه های اجتماعی، مصدّر «تجزیه و تحلیل رویدادها» هستند، هیچکدامشان توانمند و مستعد برای نزدیک کردن گرایشها به سوی همدیگر نیستند و آنقدر حقیر و ذلیل و بی مایه اند که حتّا نمیتوانند از میان گرایشهای مختلف،  «کنشگران میدان کشور آرایی» را برای «گردهمآیی از بهر همبستگی و باهماندیشی» معرفی و پشتیبانی کنند؟.  
چرا آنچه در حرف و ادّعا بر زبان تمام گرایشهای رنگارنگ، شبانه روز کلکل میشود، در واقعیّتهای زندگی، هیچ نشانه ای از خود ندارند؛ سوای شاخصهای تخریبی و حسادتی و خصومتی و کینه توزیهای هیستوریک و لیچاربافیهای لمپنی در حقّ همدیگر؟. چرا؟.  اینکه «حکومت فقاهتی»، هیچ حقّانیّتی به فرمانروایی بر ایران و مردم ایران ندارد، مسئله ایست که از همان آغاز «گریختن فرّ» از خمینی با ریختن «خون مردم ایران» رقم خورد و ناحقّ بودن سیستم حکومتی آنها را رسوا کرد. مسئله امّا در طول سپری شدن نیم قرن کشمکشهای تخریبی و خونریزیهای وحشتناک و اعدامها و تجاوزات و سرکوبها و تعرّضات و ویرانگریها و صدمات هرگز جبران ناپذیر مادّی و معنوی و انسانی که ناشی از اقتدار و قدرت حکومتگران فقاهتی بوده است و همچنان هست، در این نهفته که پس از فروپاشی سیستم الهی و عزل سلطان المطلقه  بودن «آخوند جماعت»، چه کسانی با چه نیّتها و مقاصد و اهدافی میخواهند بر ارگانهای کشوری مصدرّ اجرا باشند؟. فروپاشی سیستم فقاهتی – صرف نظر از چگونگی فروپاشی- هر چقدر مقبول و آرزویی باشد، اگر نتواند پیامدهای عزل  آنها به نتایج ارزشمند دست یابد، آنگاه میتوان به ضرس قاطع گفت که مخالفان حکومت فقاهتی به همان اندازه در جنایتها و تبهکاریها و غارتگریها و تجاوزات و شکنجه ها و سرکوب مردم ایران، سهیم و دخیل بوده اند که حاکمان فقاهتی و ارگانهای تابع آنها. 
پیش از آنکه در فکر سقوط و فروپاشی سیستم فقاهتی باشیم، باید از خود پرسید که هدف از فروپاشیدن برای چیست و چرا آنانی که مدام از فروپاشی سخن میگویند و نزدیک به نیم قرن است که هیچگونه نقش بی واسطه و تاثیر کلیدی در رویدادهای سیستم فقاهتی نداشته اند و ندارند، هنوز نمیتوانند برای یک روز تمام هم که شده باشد، در کنار همدیگر بنشینند و در باره برنامه های امروز و فردای خودشان در سمت و سوی خدمت و کمک به مردم میهن سخن بگویند؟. چرا؟. 
نباید اینقدر نحیف و ابله و خوشخیال بود و فریب شعارها و حرفهای عام و ظواهر پُرطمطراق و مواضع حقّ به جانبی را دلیل موثّق و قطعی و ضامن واقعیّت پذیر شدن آرمانها و ایده آلهایی منسوب کرد که ماهیّت رفتاری و کرداری مدّعیان و کنشگران نسبت به همدیگر هنوز که هنوز است نتوانسته اند خردلی از اینهمه ادّعاهای کائناتسوز و کهشانها متلاشی کن را در «میدان هماوردیها به دور میزگردی» به محک زده باشند. از فروپاشی حکومت فقاهتی نباید هیچگاه ترسید؛ بلکه از پیامدهای فروپاشی باید بیشتر وحشت داشت و در فکر محاسبات عمیق فکری و اجرایی و مقابله ای بود. ویران کردن، در یک چشم به هم زدن نیز شدنیست؛ امّا ساختن و آباد کردن و حفظ انسجام و همپایی و کنار مردم ایستادن بدون هیچ تبعیضی به ایده ها و افکار و گشوده فکریها و همبستگیها و کانسپتها و برنامه ها و بینشمندی بسیار فراخ دامنه و بیدارباشیها و هوشیاریها و گذشتها و مقاومتها و بیش از همه و مهمتر از همه، احترام بی چون و چرا به «ارجمندی انسان و نگاهبانی از جان و زندگی» تک تک انسانها منوط است بدون هیچ خصومت و خونریزی و تمایزی.  شعار «فروپاشی و اینها رفتنی هستند» را از عواقب آتی و پیامدهای احتمالی باید ارزیابی و سنجشگری کرد؛ نه از شدّت غلیانهای تغار و دیگ بسیار جوشان و مملوّ از نفرتها و رقابتهای سخیف و حقیر سیاسی؛ خواه از طرف مردم باشند، خواه از طرف مخالفان حکومت فقاهتی به طور کلّی در وسعت میهنی و منطقه ای و جهانی.
آنقدر که مدّعیان مخالفت با حکومت فقاهتی بر رجزخوانیهای خود بدون هیچ ایده ای و فکری و برنامه ای مُصر بوده اند و همچنان فعّال مایشاء هستند، یک هزارم اینهمه رجزخوانیها در راه «همبستگی و میهن دوستی و مردمدوستی» صرف نشده اند. برای تمام گرایشها حسب آنچه تا امروز از خود در گفتارها و رفتارها و ادّعاها و کنشها و واکنشهایشان بروز داده اند، فقط یک چیز همواره عیان بوده و رسوا؛ آنهم اقتدارگرایی و حقّ به جانبی مطلق تک تک گرایشها بدون تقبّل هیچ مسئولیّتی؛ پنداری که ایران و مردمش، ملک طلق و ارثیه آبا و اجدادی گرایشهای مدعوست و جنگ بین برادران و خواهران ارثیه خواه. کسانی که بعد از تقریبا نیم قرن، حاکم بودن گیوتین خونریز الهی بر سرنوشت ایران و مردمش نیاموخته اند که باید و میتوانند «میهندوستی و مردمدوستی و ارجگزاری و وفاداری به پرنسیپهای فرهنگ مردم خود» را سرلوحه اقدامها و برنامه های خود قلمداد کنند، چنان مدّعیانی بی کم و کاست طبق رفتارها و کنشها و واکنشهایشان از دیروز تا امروز ثابت کرده اند که در هر فرصت مغتنم، ترجیح میدهند که بر وزنه اقتدارگرایی و قدرت خودشان بیفزایند و بیشتر به شمشیر کشی و خود شیفتگی متمایل هستند تا «آزادی و شادخواری و بالندگی و سرفرازی میهن و مردم خود». 
به دلیل تاریکی آغشته به تحوّلات و رویدادها و احتمال بروز هر گونه مصیبتهای خواسته و ناخواسته که میتوانند از فروپاشی و عزل سیستم خلفای الله ایجاد شوند، باید ششدانگ حواس خود را از همین امروز و فردا و فرداهای دیگر با شدّت تمام جمع و جور کرد و هوشیار ماند. باید در نظر داشت که تنها معیاری که می توان آن را برای سنجشگری مواضع و کنشها و واکنشهای مدّعیان رنگارنگ کشور آرایی محسوب کرد، همانا «پرنسیپها و بُنمایه های فرهنگ ایرانیان [= نگاهبانی از جان و زندگی، مهرورزی، دادورزی، راستمنشی]» هستند. هر گرایشی که بخواهد در مصاف با حکومت فقاهتی بر آید، تنها با وفاداری و پایداری و تلاش برای واقعیّت پذیری و نگاهبانی از پرنسیپهای فرهنگ باهمستان ایرانیان است که میتواند حقّانیّت اقدامها و مواضع خودش را در واقعیّت هماوردیها به محک بزند، در غیر این صورت، هیچ «فرّی» ندارند و سگ زرد، برادر شغال است؛ ولو شبانه روز، منکر چنین همسنخی باشند.  

1-    کشف اصالت خود بودن در گستره فریبها و سرخوردگیها
  
چرا انسانها فریب میخورند؟. چرا انسانها سرخورده میشوند؟. «فریب و سرخوردگی» فقط از پیامدهای خطابینی و کژفهمی و محاسبات غلط نشات نمیگیرند؛ بلکه از پیامدهای تصوّرات و ذهنیّات و خواسته ها و برداشتها و آرزوها و امیدها و انتظارات آدمی نیز ریشه میگیرند؛ مخصوصا از بطن تجربیات بیواسطه و سر راست ما از پدیده ها و همنوعان و ارگانها و سیستمها و اداره ها و غیره و ذالک که ردّپای خود را بر ذهنیّت ما میگذارند و رفتارهایمان را شکل میدهند. وقتی که ما برآورده شدن آرمانهای خود را به گیس دیگران پیوند میزنیم، حواسمان نیست که گیسهای دیگران ممکن است که کلاه گیس باشند و هنوز دچار «طوفان قدرت و اقتدار» نشده اند تا ماهیّت حقیقی آنها آشکار و رسوا شوند. معمولا پیامدهای فریب و سرخوردگی به نفرت و گریز از پدیده ها و انسانها می انجامند؛ ولی خیلی به نُذرت و کم اتّفاق می افتد که انسانی بعد از «فریب خوردن و سرخوردگی»، بلافاصله متوجّه وجود خودش بشود و از خویشتن بپرسد که در وجود من، کدامین علایق و تمایلات و خواهشها و انتظارات و آرزوها و آرمانها و خوش خیالیها وجود داشتند که باعث شدند من در رویکرد به واقعیّتهای زیستی در دامنه زندگی خصوصی و گستره اجتماع همنوعانم به «فریب و سرخوردگی» مبتلا و دست به گریبان شوم. 
«فریب و سرخوردگی» را هرگز نمیتوان از مناسبات بشری و سیستمهای کشورداری حذف و سربه نیست کرد و در جستجوی مناسبات و سیستمهایی بود که کوچکترین نشانه ای از «فریب و سرخوردگی در چفت و بست آنها»، نه تنها وجود نداشته باشد؛ بلکه امکانهای به وجود آمدنشان نیز مسدود و نامحتمل باشد. همچنین مسئله فریب و سرخوردگی را نمیتوان با ایمان آوردن و گردن نهادن به نصوص عقاید و ادیان کتابی و مذاهب و نظریّه ها و ایدئولوژیهای پُر هیاهو و چیزهایی برگزیده و دستچین کردنهای دلبخواهی از مناسبات بشری سر به نیست کرد. چیزی که هر انسانی از «فریب و سرخوردگی» میتواند بیاموزد، اینست که بالفور پس از «فریب و سرخوردگی» به خودش آید و بیدار شود و به اندیشیدن در باره «سوائق و غرائز و تمایلات شخصی/گروهی/فرقه ای/سازمانی/حزبی/ قومی و غیره و ذالک» بیندیشد و مدام از خود بپرسد که چگونه میتوان بر آنچه در وجود من به حیث «فردیّت» شکل میگیرد، فرمانفرما و شاهنشاه استوار بمانم؛ طوری که هیچکدام از غرایز و سوائق و تمایلاتم نتوانند موجب «فریب دادن و سرخوردگی ام» شوند. در جامعه ای که آحادّش در باره پیامدهای «فریب خوردن و سرخوردگی» نمی اندیشند و از عواقب غفلتها، متوجّه وجود خودشان نمیشوند، چنان جامعه ای افرادش، هیچ فردیّت مستقلی ندارند. به همین دلیل نیز، مدام در تحوّلات اجتماعی و کشوری از جوانب مختلف و گرایشها و تشکیلات خوش رنگ و لعاب، فریب میخورند و سرخورده میشوند و دست آخر نیز خاصم بانیان فریب و سرخوردگی از آب در می آیند.      

2-    فروپاشی ارزشهای فرهنگی و صعود ریاکاریها

«از آن به میکده برگشتم از حَرَم، کانجا ...... کسی کرشمه زرق و ریا نمی آرد [دیوان عرفی شیرازی]».

ارزشهای فرهنگی ایرانیان با قدرتگیری و حاکم شدن سلسله خلفای الله به قعر فروپاشی و صدمات به شدّت هولناک و اسف انگیزی درغلتانده شده اند. خیلی سخت و به دشواری میتوان در گوشه ای از آب و خاک  سرزمین ایران، انسانهایی را پیدا کرد که برغم مصیبتهای دلخراش و فرساینده، هنوز بر شالوده پرنسیپها و ارزشهای فرهنگی به گفتار و رفتار و کردارهای شخصی وفادار بمانند و اصالت فردی و ایرانی خود را بزییند. ارزشهای فرهنگی، «اصول و پرنسیپهایی» هستند که از دامنه فروزه های فردی به پیرامونیان افشانده میشوند و باعث شادمانی و خوشزیستی همنوعانند و با آفرینگویی مردم و ارجگزاری به انسان فرزانه که مصدر «کار نیک» است، در پروسه مراودات و افت و خیزهای اجتماعی به «ارزش همگانشمول» واگردانده و ستودنی و محترم و الگویی رفتاری برای دیگران شمرده میشوند. 
جامعه ای که حاکمان و ارگانهای تابع آنها به دلایل عقیدتی/ایدئولوژیکی بخواهند در ارزشهای بهمنشی و فرزانگیهای ستودنی انسانها دخالت مستقیم کنند، زمینه های ازهمگسیختگی و متلاشی شدن و پوسیدگی شیرازه باهمستان اجتماع را سرعت سرسام آور خواهند داد که پیامدش به فروپاشی مقتدرین و نابود شدن دم و دستگاه اقتدار و قدرتگرایی آنها مختوم خواهد شد. هیچکس نمیتواند در هیچ نقطه ای از جهان به انسانها، «اخلاق» را تحمیل و تلقین و اجبار کند. هر گونه تلاش جبری و تحکّمی و امریّه ای برای اخلاقی بار آوردن انسانها به «بی اخلاقی و اغتشاش مناسبات اجتماعی و ریاکاری و تظاهر کردن انسانها با ایجاد کمپلکسهای روحی و روانی خطرناک» می انجامد و فرهنگ باهمزیستی را به منجلابی و باتلاقی از کنشها و واکنشهای مصیبت بار و ذلالت آور آغشته خواهد کرد.
قدرتگیری و سلطه و دوام حکومت فقاهتی در طول تقریبا نیم قرن آزگار توانست فقط در «فروپاشی ارزشهای فرهنگ کهنسال ایرانیان» نقشی به غایت تخریبی ایجاد کند و به جای ارزشهای فرهنگی فقط افسارگسیختگی سوائق و غرائز بشری را بدون هیچ موانعی مهیّا و تبلیّغ و ترویج و تحسین و به حیث سیر و سلوک احسن تثبیت کند. در جامعه ای که ارزشهای فرهنگی و کلیدی و استخواندارش صدمه ببینند و فرسوده و آلوده شوند، هیچکس نمیتواند تضمین کند که با خلع و عزل حکومتگران وقت و قدرتگیری دیگرانی که «مجهولند» خواهد توانست انسانها را از امروز به فردا به موجوداتی «فرهنگیده و فرزانه» دگردیسه کند. مسئله «ارزشها»، موضوع «اخلاقیّات نظری» نیست که با مواعظ و نصایح و قید و بندها و قوانین سختگیر بتوان کارکردشان را در مناسبات اجتماعی و کشورداری نهادینه کرد. «ارزشها» از پیامدهای «فرزانگی و فروزه های بهمنشی-پیدایشی» تک تک انسانها هستند که در آمیختن با همدیگر میتوانند همچون شاهرگها و مویرگهای پیکر آدمی در سراسر چفت و بست جامعه، پخش و جریان داشته باشند تا بتوان بر شالوده آنها به استحکام و دوام شیرازه جامعه امیدوار بود و هنر کشورداری را رقم زد. جامعه ای که فاقد «ارزشهای فرزانه وار انسانی» باشد، هیچگاه رنگ و روی آرامش و آسایش و تحوّلات شایان ستودنی و مهمتر از همه، «شادخواری و خوشزیستی» را تجربه نخواهد کرد.  

3-    فاصله نجومی در مناسبات انسانها

من همان اندازه به خودم نزدیک هستم که سایه ام به من. امّا من به همان اندازه از دیگران دورم که زمین از سیّاره نپتون. دیگران هر چقدر از من دورتر باشند، من میکوشم که به خودم نزدیکتر شوم. در فاصله نزدیکی به خویشتن و دور بودن از دیگران، من خودم را «جستجو» میکنم؛ نه تنها برای پیدا کردن خودم بدانسان که هستم؛ بلکه همچنین برای شناختن دیگران بدانسان که پدیدار میشوند. هر چقدر من، انسانی جوینده و پرسنده و سنجنده و اندیشنده باشم، میزان اصالت فردیّت من، قویمایه تر و درهمسرشته تر میشود برای استقلال فکر و قائم به ذات بودن. تنشهای اجتماعی و کشوری از زمانی آغاز میشوند که فردیّتها و شخصیّتهای اصیل در مدار «دیگرانی» قرار میگیرند که هیچ اصالتی ندارند. به همین سبب، تلاطمهای ناشی از رفتار و گفتار شخصیّتهای اصیل و واکنش دیگرانی که از آنها دورند؛ ولی بر محور بی اصالتی میچرخند به مُعضلات و مسائل بغرنجزا در عرصه های مختلف می انجامند. 
آنانی که میخواهند در سرنوشت اجتماع و کشورداری، سهیم و دخیل باشند، باید قبل از هر اقدامی با خودشان صادق باشند و از خویشتن بپرسند که من بر کدام «مدارها» سیر و سیاحت میکنم، بر مدار اصالت فردیّت و شخصیّت خودم یا بر مدار «دیگرانی که دور» از من هستند و فقط در مناسبات اجتماعی و کشوری پدیدار میشوند بدون هیچ اصالت فردی و شخصیّت فکور و قائم به ذات. مناسبات جامعه ایرانیان را – در هر زمینه ای که میخواهد باشد - زمانی میتوان به زیبایی آراست و به سوی سرفرازیها بالانید که هر ایرانی بیاموزد چگونه میتوان «اصالت فردیّـت» خود را جستجو و استوار کرد تا با تلاشهای فکورانه و گشوده فکریها و سنجشگریها و آزمونها بتوان آنانی را که دور از مدار اصالتهای فردی غوطه ورند به فاصله همبستگی و سایه ای پیوسته؛ نه مجزّا از ما تبدیل کرد بدون آنکه اصالت فردیّت همدیگر را مضمحل و صدمه و لت و پار کنیم. شکست تمام جنبشها و خیزشها و قیامها و انقلابها و اعتراضها و کشمشکهای مردم ایران در طول تاریخ از پیامدهای گلاویزی و کشمکش مدار شخصیّتهای قائم به ذات و رجال میهن آرا با مدارهای کنشها و واکنشهای دیگرانی شکل گرفته اند و هنوزم شکل میگیرند که هیچ اصالت و شخصیّتی نداشته اند و جنبش اقدامهایشان به تفرقه اندازی و گسلاندن مهر و شکستن دلبستگی اجتماعی و صدمه زدن به روح و روان انسانها تمایل داشته است و همچنان متمایل است. آنچه بر جامعه ایرانیان، حکومت استبدادی دارد، «وجود فاصله های نجومی انسانها از همدیگر» است که هیچکس تا امروز در تار و پود خودش به وجود و نشانه ای از آن پی نبرده است. به همین دلیل است که حکومتگران قدرتگرا و چپاولگر و خونریز، همواره در «فاصله ها» است که میتوانند اهرام قدرت و اقتدار خود را استحکام دهند. 
     
4-    معیارهای بی عیار

هیچکس تا امروز در سنجشگری تاریخ و فرهنگ ایرانیان و همچنین مواضع گرایشهای عقیدتی/مذهبی/آکادمیکی/ایدئولوژیکی تا کنون از خودش نپرسیده است که «عیار» نظرات و سخنهایش را از کجا آورده است؛ طوری که مبانی و نصوص عقیدتی خودش را «معیاری خدشه ناپذیر» برای سنجشگری پدیده ها و چیزها و رفتارهای بشری میداند؟. کمتر ایرانی را میتوان در رفتارها و گفتارها و کردارهایش شناخت یا سراغ داشت که از راه «رمل و اسطراب معیارهایش» بخواهد یا توانسته باشد در باره «عیار» دیدگاهها و حرفهای خودش یا دیگران، حرفی برای گفتن داشته باشد. من میپرسم که چگونه میتوان در باره «تاریخ و فرهنگ و مردم میهن» به قضاوت و سنجشگری بی محابا و بدون تامّلات فکورانه اقدام کرد، وقتی که مدّعی به هیچ «عیاری» هنوز دسترسی ندارد و فقط اعتقادات رسوبی و ذهنیّت شابلونی و آگاهیهای جسته گریخته ای سرند ناشده را «معیاری» برای بررسی و انتقاد از هر چیزی و اشخاصی و رویدادهایی و پدیده هایی میداند؟. چطور ممکن است که بوی چندش آور و مشمئز کننده چنین خبط و خطای آشکاری به مشام هیچکس از مدّعیان خطور نکند؟. وقتی که ما هیچ «عیار واحدی» نداریم، از کجا میدانیم که معیارهای سنجشی ما، صحیح هستند و خدشه ناپذیر و مُبرّا از هر گونه انتقاد و بازسنجی؟. آیا آنانی که تا امروز با قیافه های حقّ به جانب و مواضعی به شدّت خشکمغزانه در باره «تاریخ و فرهنگ و مردم ایران»، قلمسوزی کرده اند و رجزخوانیهای بس بسیار نفسگیر، تا کنون از خود پرسیده اند که «عیار» اینهمه «معیارهای حق به جانبی» کجاست و ما به چه دلیل موجّهی به خودمان از سر بلاهت یا تکبّر تلقینی، حقّ میدهیم در باره چیزهایی، حکمهای قطعی صادر کنیم که هیچگونه «عیاری» برای صحت و سقم آنها نداریم؟. چرا هیچکس از میان اینهمه کنشگران و تحصیل کردگان مدّعو تا امروز به مطرح کردن چنین «پرسشی» در باره «معیارهای خود» متوجّه نشده است و تلاش نمیکند؟. چرا؟. 
  
5-    هنگامهای گریزپا و غفلتهای تکراری

زندگی، پدیده ای پویاست و جاری و سرشار از حوادث. انسانهایی که ارزنی از شیره زندگی را چشیده و فهمیده و گواریده باشند، میدانند که هر لحظه ای و آناتی، «گریزپایند و هرگز نامکرّر شونده». چه بسا لحظه ها و دورانها و موقعیّتها و امکانهایی که بر رودخانه جاری زندگی در دسترس ما گذاشته میشوند، ولی ما به دلیل ذهنیّتهای مسموم از دیدن و به چنگ گرفتن آنها رو برگردانده و هیچ اعتنایی به وجودشان نکرده ایم یا نمیخواهیم که نظری به آنها بیندازیم؛ آنهم برغم اینکه تمام لحظه های خود را برای کسب و صید لحظه ها، ثانیه به ثانیه تلف میکنیم و در خیالاتی فریبنده سنگر گرفته ایم. رویدادهای ایران معاصر از عصر مشروطه تا امروز در برابر آنانی که میخواستند کاری کارستان را برای میهن و مردمش اجرا کنند، بارها و به مراتب در فرصتهای گوناگون، موقعیّتهای بسیار عالی را مهیّا و در اختیار کنشگران و تحصیلکردگان و فعّالان عرصه های مختلف گذاشتند. امّا از یک طرف، فقر فکری و ذهنیّتهای به شدّت آلوده به اعتقادات پوسیده و شابلونی و تقلیدی و کپیه ای و اقتباسی و بی مغز و پایه و از طرف دیگر، رقابتهای آمیخته به حسادت و رشک و خوارمایگی و خصومتهای پدرکشتگی باعث شدند که تمام فرصتهای طلایی و بسیار مایه دار تحوّلات اجتماعی در مرداب تاریک و فرصت سوزیها غرق و ناپدید شوند. امروزه روز برغم اینهمه امکانهای دم دست، هنوز آنانی که در چنبره «غفلتهای خودخواسته»، رختخواب ناصرالدّین شاهی پهن کرده اند و در انتظار شکارهایی دلبخواهی سنگر گرفته اند، متوجّه نشده و نمیدانند یا شاید هم با قصد و هدفمند نمیخواهند که بدانند، ذهنیّتهای کلیشه ای و اعتقادات منجمد با رودخانه جاری و ساری واقعیّتهای زندگی، هیچ سنخیّتی ندارند. من میپرسم که آیا نباید ریشه های دوام حکومت فقاهتی را محصول کنشها و واکنشهایی آنانی دانست که فرق بین «جاری و پویا بودن زندگی را با آلبوم عکسهای ثابت» هنوز نمیدانند؟.