نگاهی به «تقسیم عادلانه ثروت» در بحث چپ نوین/ملی

«عدالت»، یک مفهوم اسلامیست و معنای آن در باره «سیطره و حاکمیّت تمام عیار الله بر اجتماع»صحبت میکند. یعنی جامعه ای که تحت سیطره الله و اوامرش باشد، جامعه ایست طبق اعتقادات اسلامی، کاملا عادلانه. نمونه اینگونه جامعه ها همان جامعه ایران در تحت قیمومیّت ولی فقیه است که تجسِم تمام عیّار «عدالت» است و بس. آن بحثی که مارکس در باره «گرشتییشکایت/Gerechtigkeit»، مطرح میکند، ریشه ای عمیق در احساس و تجربه بشری دارد که در ابتدا به صورت «حقّ و ناحقّ» مطرح شد و سپس فیلسوفان و متفکبران و حقوقدانان نامدار تلاش کردند که احساس بسیار پیچیده بشری را در محاسبات مادّی تعریف و تثبیت کنند. بنابر این بین «حقوق اجتماعی و احساس گرشتیشکایت» تفاوتی بزرگ وجود دارد و انسانها همواره این حس غریب را دارند که در حقّ آنها، دادگزاری نشده است. به همین دلیل نیز در کشورهای غربی گفته میشود که انسان میتواند فقط به حقوقش برسد بر روی کره زمین، ولی «گرشتیشکایت» در دنیای دیگر. این مسئله را با قوانین قیراطی و سختگیرانه نمیتوان حلّ و فصل کرد. اساسا پروسه کار و تولید ثروت و مازاد سرمایه و غیره و ذالک، مباحثی هستند که از راه ایده گرشتیشکایت نمیتوان به چند و چون آنها پرداخت. خطای عظیم «مارکس» که باعث نکبتها و ذلالتها و خونریزیها و خفّتهای سرسام آور در یکی دو قرن اخیر شد، در این بود که «مسئله تفاوت گرشتیشکایت و حقوق اجتماعی» را نمیتوانست از یکدیگر تمییز و تشخیص دهد. به دلیل آنکه ذهنیّتی به شدّت تلمودی و رمانتیک و شاعرمنشانه داشت و حتّا شعرهای رمانتیک نیز میسرود و در رشته حقوق نیز درس خوانده بود و از عمق اعتقادات یهودی اش و ذهنیّت اشاتولوژیکی که داشت در پرداختن به مقولات اقتصادی، آمد تمام دم و دستگاه ارزشهای اخلاقی و حقوقی را به مفاهیم اقتصادی تزریق و تحمیل کرد و سناریوی فجایعی را تنظیم کرد که عواقبش هنوز گریبانگیر جوامع است؛ مخصوصا جامعه فلک زده ایرانی با این مومنان عقب مونده فکری اش و اسیر ضریح حضرت مارکس!.
مباحث اقتصادی را نمیتوان از چارچوب ایده آلها برانداز کرد؛ بلکه ایده آلها را میتوان به حیث معیارهایی در نظر گرفت که راه را برای اندیشیدن در باره چگونگی تقسیم ثروت عمومی و کار و غیره و ذالک به نفع رفاه رضایت بخش همه انسانها به کار بست. تبدیل جامعه به قطبهای جنگنده از محصول ذهنیّتهائیست که تفاوت ایده آلها را با واقعیّتها نمیدانند.
مشکل چپ ایدئولوژیکی ایرانی در این نهفته است که از دامنه ارزشها به دامنه واقعیّتها مینگرد و فقط حکمهای محکوماتی صادر میکند و نابود شوندگی؛ نه اینکه واقعیّتها را بفهمد و بگوارد و حسب ارزشها به تلطیف و تعدیل و بهینه سازی آنها همّت کند. ذهنیّت ایدئولوژیکی، جنگاوری زره پوش است برای نابود کردن؛ نه اندیشنده ای راهگشاینده برای ساختن و آباد کردن.
شاد زی و دیر زی!
فرامرز حیدریان