آقای رضا پهلوی که آخرین ولیعهد نظام سلطنت پهلوی است در مصاحبه های خارجی به صراحت از عملکرد نظام سلطنتی گذشته دفاع می کند. وی  در آخرین مورد در برنامه ای با موضوع روابط ایران و غرب که در آن برنار کوشنر  وزیر سابق امور خارجه فرانسه هم حضور داشت در کانال تلویزیونی فرانسوی ال سی پی در بیست و هشتم اکتبر ۲۰۱۲ باز تصریح کرد که با وقوع انقلاب ۵۷  نظام اصلاح پذیر پهلوی  با نظام اصلاح ناپذیر فعلی تعویض شد.

این جمله دو خطای عمده دارد. اولا مدعی است که انقلاب کار غرب بود که ترجمان همان نظریه توطئه است که بحث درازدامنی است. اما مختصر اینکه انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۷ هجری شمسی ریشه های عمیق مردمی و درونی داشت و از شرایط خارجی هم استفاده کرد. اما اینکه حاکمیت انقلاب به دست که افتاد و به کجا رفت خود مطلب دیگری است. فراموش نکنیم که احتمال وقوع حادثه یا اتفاق هیچگاه عزم انسان را از تغییر شرایط نامناسب تغییر نمی دهد.

اما خطای دوم این ادعا آن است که نظام پهلوی اصلاح پذیر بود. در این مورد مثنوی هزار من کاغذ می شود. مثنوی سلسله پهلوی را زمانی مدون می کنند اما برگ های گوناگون و پراکنده این مثنوی آنقدر هست که گواهی دهد شاه جوان بخت دهه ۱۳۲۰ شمسی به مرور زمان به خودکامه ای بدل شد که می توان در خاطرات نزدیکترین افراد به وی این ویژگی خودکامگی را مشاهده کرد. نمونه اش خاطرات علم وزیر دربار پهلوی. خودکامگی پهلوی اول و دوم را همگان می گویند. این خودکامگی اگر اصلاح پذیر بود با دکتر مصدق که خواستار اجرای قانون اساسی مشروطه بود کنار می آمد. یا با علی امینی نخست وزیر بسیار نرم خو یا با جبهه ملی دوم سازگاری می نمود. پهلوی دوم حتی زمانی که صدای ملت ایران را شنید باز حکومت نظامی اعلام کرد. شاهپور بختیار در ۳۷ روز آخر حکومت خود چه می توانست بکند؟ فراموش نکنیم سخن مرحوم دریادار مدنی را که به بختیار گفت آیا تو می توانی مرا به وزارت کشور وارد کنی تا مقام وزارت کشور را قبول کنم؛ زمانی که کل وزارتخانه اختیارش از دست حکومت خارج شده است؟

از یاد نبریم سخنان رزم آرا از وزرای کابینه شاپور بختیار را در برنامه مستندی که در ۲۲ بهمن ۱۳۸۸ از بی بی سی پخش شد. او گفت هیچ تضمینی وجود نداشت که اگر بحران را از سر می گذراندیم شاه باز به قدرت مطلقه باز نمی گشت. فراموش نکنیم شعار خدا, شاه, میهن تبدیل به شعار انقلاب شاه و ملت؛ نظام ۲۵۰۰ شاهنشاهی شد. چیزی که دیگر قانون اساسی مشروطیت در میان این دوشعار گم شده بود.

قانون اساسی مفهوم مدرنی بود. رضا شاه و محمدرضا شاه پهلوی قانون را لوث کردند و این سنت را به حاکمان بعدی ایرانی انتقال دادند. ولیعهد آن سالها مشغول درس و بازی فوتبال بود. شاید آن روزها را به یاد ندارد. اما بسیاری می دانند هر سال که ایشان به مرحله ای از تحصیل وارد می شد نظام آموزشی تغییر می کرد. بسیاری از اعمال مثبت و درست برخی از وزرا و مقامات به واسطه خودکامگی حاکمان چه قبل و چه بعد از انقلاب به چشم نیامده است. که نمونه اش همان نظام آموزشی مدرن بود که به دلیل استبداد و خود کامه گی نتیجه نداد.

ما شاهد بودیم مربی تیم ملی ناچار بود مربی تیم دبیرستان شاهزاده رضا پهلوی شود. همان گونه که محمد پنجعلی با برخی از مقامات دادستانی در حیاط زندان اوین فوتبال بازی می کرد. ولیعهد آن سالها سانت فوروارد تیمش بود. ایشان گل می زدند و تیمشان برنده می شد و تلویزیون هم ناچار به پوشش برخی از این مسابقات بود. شاید به یاد ندارند که پدرشان گفت هر کس عضو حزب رستاخیز نمی شود می تواند از کشور خارج شود.

ولیعهد آن سالها شاید نمی داند که عباس هویدا و جمشید آموزگار که قصد آن داشتند که اندکی نرمش در رفتار خود داشته باشند با فشار دربار پهلوی یا مانند هویدا منفعل یا مانند جمشید آموزگار مچاله شدند.

داستان اصلاح پذیر بودن حکومت پهلوی ادعایی است که نقد فراوانی بر آن وارد است. اگر حکومت پهلوی اصلاح پذیر بود چرا با دکتر مصدق که اجرای قانون اساسی مشروطه را می خواست کنار نیامد؟

شاه در آخرین مصاحبه هایش هم تصریح می کند که مصدق انگلیسی بود. مبنای اصلاح پذیربودن حکومت پهلوی می باید رعایت قانون اساسی مشروطه باشد نه مقایسه اش با نظام فعلی. چرا که اگر قانون اساسی مشروطه اجرا می شد نظام سلطنتی باقی می ماند اما فراموش نکنیم که مستوفی الممالک خوشنام، سیاست را زمانی کنار گذاشت که از تحقیر رضاشاه خسته شده بود و باز از یاد نبریم که علم از قدرت مطلقه پهلوی دوم می گفت.او با وجود این که مفهوم رشد ناخالص ملی را نمی دانست در مورد مسائل پیچیده اقتصادی نظر می داد. شاه خودکامه آن سان مغرور شده بود که در رامسر و در حضور متخصصان برنامه پنجم وقتی که به بلندپروازی برنامه ایراد داشتند، انگشت در جلیقه دستور اجرای برنامه ای را داد که به قول صفویان یکی از کارشناسان برنامه آن زمان بوی خون می داد. همچنان که داد. یکی از قربانیان آن خود پهلوی دوم بود و هزاران هزار نفر قربانی دیگر.

باید توجه داشت که ولیعهد جوان آن سال ها چرا با معیار دوگانه از نظام گذشته دفاع می کند. ایشان باید پاسخ دهد که هر سنجشی از سلطنت پهلوی باید مطابق با قانون اساسی و قوانین مدنی آن نظام باشد که عملا زیر پای پدربزرگ و پدر ایشان لگدمال شد. تحقیر روشنفکران و ترساندن مردم عاقبت مبارکی ندارد. همان کاری که حاکمان امروزی هم با مردم و روشنفکران می کنند. اما انصاف آن است که برای سنجش سلطنت پهلوی معیار و عیار مناسب به کار گیریم. در این سنجش، نظامی که مدرنیسم را از بالا تحمیل کرد اما نهادهای مدنی سیاسی مدرن را تحمل نکرد نمی تواند قابل دفاع باشد.

فراموش نکنیم لگدمال کردن قانون وتمایل به قدرت مطلقه شدن را احمدشاه قاجار شروع نکرد، پهلوی اول شروع کرد و پهلوی دوم آن را ادامه داد. این سنت ساختاری بعد از انقلاب هم باقی ماند. هر کس را باید با گفتار و عملش شناخت. آقای رضا پهلوی نباید سلطنت پهلوی را بارفتار حکومت فعلی نقد کند این نوع برخورد عوامانه است. این خطر را ایجاد می کند که هرمستبدی خود را با نقد مستبد دیگری توجیه کند.دفتر این حدیث تکراری را باید برای همیشه بست. چرا که دموکراسی خواهی معیارمستقلی دارد و عملکردها با آن سنجیده می شود. با این توضیحات آیا می توان گفت حکومت پهلوی اصلاح پذیر بود؟ برای پاسخ به این سوال فرار به جلو کردن چاره کار نیست.