رفتن به محتوای اصلی

اتلاف سالانه سه میلیارد مترمکعب آب در حوضه آبخیز ارومیه
17.01.2013 - 13:45

 دکتر برهان ریاضی پژوهشگر ‏تالاب‌ها می‌گوید: «یکی از ‏راهکارهای اساسی برای نجات ‏دریاچه ارومیه تغییر شیوه الگوی ‏کشت و تبدیل شیوه آبیاری سنتی ‏به آبیاری مدرن در حوضه آبخیز ارومیه ‏است.»

 به گفته وی «در حال حاضر ‏‏87درصد آب حوضه آبخیز ارومیه صرف ‏کشاورزی می‌شود این درحالی است ‏که راندمان آبیاری در این محدوده ‏‏30تا 35درصد است درحالی‌که با ‏تبدیل آبیاری سنتی به مدرن ‏می‌توان این رقم را به 50درصد ‏افزایش داد که نتیجه آن جلوگیری ‏از هدررفت سه میلیارد مترمکعب ‏آب در حوضه آبخیز ارومیه است.» ‏‏(دریاچه ارومیه سالانه به ‏‏3/1میلیارد مترمکعب آب نیاز ‏دارد).

‏ حقابه‌های تالاب‌ها صرف کشاورزی ‏می‌شود

این استاد دانشگاه در گفت‌وگو با ‏همشهری افزود: طی سال‌های ‏‏1355 تا 1389 جمعیت آذربایجان‌‏غربی دو برابر شده است. افزایش ‏جمعیت و توسعه بی‌رویه کشاورزی، ‏باعث احداث سدهای متعدد برای ‏تأمین نیازهای آبی شد اما 40سد ‏احداث شده در حوضه آبخیز ارومیه ‏هم نیازهای آبی را تأمین نکرد به ‏همین دلیل کشاورزان برای تأمین ‏آب مورد نیاز خود اقدام به حفر ‏چاه‌های عمیق و نیمه‌عمیق کردند ‏و شمار چاه‌ها به بیش از 60هزار ‏حلقه در منطقه رسید که نیمی از ‏آنها به‌صورت غیرمجاز حفر شده ‏است. به گفته وی پلمب چاه‌های ‏غیرمجاز در کنار تغییر الگوی ‏کشت و تبدیل شیوه آبیاری سنتی ‏به مدرن از دیگر راهکارهای مؤثر ‏برای نجات دریاچه است که باید ‏در اولویت راهکارها قرار بگیرد.‏

ریاضی با اشاره به اینکه سطح ‏زیرکشت آبی در حوضه آبخیز ‏دریاچه ارومیه طی سه دهه، دوو‏نیم‌برابر افزایش یافته است، تصریح ‏کرد: در سال 1358 سطح زیرکشت ‏آبی 150هزار هکتار بوده اما این ‏میزان در سال 1385 به 400هزار ‏هکتار رسیده و در کنار آن، کشت ‏دیمی در حوضه آبخیز ارومیه به‌شدت ‏افزایش یافته، این در حالی ‏است که اراضی زیرکشت دیمی ‏عمدتا کوهستانی است. نکته‌ای که ‏وجود دارد اینکه دیم‌زارها بسیار ‏کم‌بازده و کمتر از یک تن است ‏حال آنکه راندمان تولید گندم در ‏هر هکتار از اراضی کشت آبی در ‏کشور ما در بهترین شرایط 10تن ‏در هکتار است. براین اساس، تبدیل ‏اراضی کوهستانی در بالادست ‏حوضه آبخیز دریاچه ارومیه به دیم‌‏زار، ثمری جز تلف کردن آب و خا‏ک ندارد اما این مسئله اغلب از ‏دید مسئولان پنهان می‌ماند.‏

‏ ‏این پژوهشگر تالاب‌ها با تأکید ‏برآنکه حقابه زیست‌محیطی ‏دریاچه ارومیه سال‌هاست صرف ‏کشاورزی سنتی می‌شود، چرای ‏بیش از حد مجاز دام در حوضه ‏بالادست ارومیه را از دیگر معضلات ‏این حوضه معرفی کرد و گفت: در ‏حال حاضر 10برابر بیش از ظرفیت ‏مجاز، دام در این حوضه وجود دارد. ‏طبیعی است وقتی پوشش گیاهی ‏براثر چرای دام نابود شود نزولات ‏جوی به جای نفوذ در زمین و ‏تغذیه سفره‌های زیرزمینی، ‏به‌صورت رواناب جاری و باعث ‏تخریب و فرسایش خاک می‌شود.‏

ریاضی ضمن انتقاد از کسانی که از ‏خشکسالی به‌عنوان عامل اصلی ‏خشک شدن دریاچه ارومیه نام ‏می‌برند، گفت: بنا به شواهد و ‏مستندات موجود، خشکسالی ‏هیچ‌گاه عامل اصلی اضمحلال ‏ارومیه و دیگر تالاب‌ها نبوده است. ‏طی نیم قرن گذشته ‏خشکسالی‌های بسیار شدیدی را در ‏بخش‌های مختلف کشور شاهد ‏بوده‌ایم اما این خشکسالی‌ها ‏هیچ‌گاه باعث خشک شدن تالاب ‏گاوخونی یا پریشان نشده ‏درحالی‌که خشکسالی‌هایی که ‏پیش از این اتفاق افتاده به‌مراتب ‏شدیدتر از خشکسالی‌های اخیر بوده ‏است.‏

به اعتقاد این مدرس محیط‌زیست ‏آنچه باعث خشک شدن تالاب‌ها و ‏افت سفره‌های زیرمینی در ‏دشت‌های کشور شده، مدیریت ‏غلط منابع آبی و هرج ومرج در ‏مدیریت آب کشور بوده است ‏که پیامدهای بی‌تدبیری و ناکارآمدی ‏این سوءمدیریت روزبه‌روز آشکارتر ‏می‌شود. علت این هرج ومرج و سوء‌‏مدیریت هم آن است که ما نگرش ‏جامع در مدیریت حوضه‌های آبریز ‏بالادست نداشته و نداریم با همین ‏رویکرد است که وزارت نیرو از یک‌‏سو، سد احداث می‌کند و از سوی ‏دیگر، وزارت جهادکشاورزی اراضی ‏زیرکشت را افزایش می‌دهد.‏

هرج‌ومرج در مدیریت آبی ‏

ریاضی از دیگر معضلات مدیریتی ‏را اشراف وزارت جهادکشاورزی بر ‏سازمان جنگل‌ها و مراتع کشور ‏عنوان کرد و افزود: متأسفانه ‏سازمان جنگل‌ها و مراتع کشور که ‏ماهیت حفاظت و صیانت از ‏رویشگاه‌ها، مراتع و به‌طورکلی ‏عرصه‌های طبیعی کشور را برعهده ‏دارد تحت مدیریت وزارت ‏جهادکشاورزی قرار دارد که ماهیت ‏تولید دارد با همین نگاه است که ‏حقابه زیست‌محیطی زاینده‌رود و ‏گاوخونی صرف کشت برنج در چهار‌‌محال‌وبختیاری می‌شود بعد ‏می‌گویند چرا زاینده‌رود و ‏گاوخونی خشک شده است؟

وی که یکی از سخنرانان اصلی ‏همایش بین‌المللی چالش‌ها ‏و راهکارهای نجات دریاچه ارومیه ‏بوده است در پایان گفت: دریاچه ‏وان در ترکیه و دریاچه ارومیه در ‏ایران روی یک عرض جغرافیایی ‏واقع شده‌اند و هر دو دریاچه هم ‏از اقلیم مشابه برخوردارند اما ‏به‌دلیل مدیریت درست و کارآمد ‏علمی، دریاچه وان از وضعیت بسیار ‏مطلوبی برخوردار است درحالی‌که ‏دریاچه ارومیه تا آستانه بروز یک ‏فاجعه زیست‌محیطی پیش رفته ‏است و اینها نشان می‌دهد که مشکل ‏اصلی مدیریت نادرست منابع آبی ‏است.‏

دیدگاه‌ و نظرات ابراز شده در این مطلب، نظر نویسنده بوده و لزوما سیاست یا موضع ایرانگلوبال را منعکس نمی‌کند.

ایران گلوبال
همشهری

فیسبوک - تلگرامفیسبوک - تلگرامصفحه شما

توجه داشته باشید کامنت‌هایی که مربوط به موضوع مطلب نباشند، منتشر نخواهند شد! 

افزودن دیدگاه جدید

لطفا در صورتیکه درباره مقاله‌ای نظر می‌دهید، عنوان مقاله را در اینجا تایپ کنید

متن ساده

  • تگ‌های HTML مجاز نیستند.
  • خطوط و پاراگراف‌ها بطور خودکار اعمال می‌شوند.
  • Web page addresses and email addresses turn into links automatically.

لطفا نظر خودتان را فقط یک بار بفرستید. کامنتهای تکراری بطور اتوماتیک حذف می شوند و امکان انتشار آنها وجود ندارد.

CAPTCHA
لطفا حروف را با خط فارسی و بدون فاصله وارد کنید CAPTCHA ی تصویری
کاراکترهای نمایش داده شده در تصویر را وارد کنید.