برتراند راسل نویسنده کتب ارزشمندی چون «مدخل فلسفه ریاضی»، «تاریخ فلسفه غرب»، «جهان‌بینی علمی» و «بلشویسم در تئوری و عمل»...،  مدافع سرسخت تجربه‌گرایی و پیشگام تحلیل منطقی بود. او در تآسیس و تکمیل علم منطق جدید و در موضوع معرفت انسانی سهم زیادی داشت.

برای راسل چگونگی کارکرد ذهن، شیوۀ تجربه کردن جهان پیرامون، ذات واقعی معنای کلمات و جملات، بسیار بااهمیت بود، اما دلمشغولی‌های منطقی و جلوس بر بام دانش‌ها، نتوانست او را از سهیم شدن در چالش‌های اجتماعی، بازدارد. با جنگ و بیدادگری کنار نمی‌آمد و به همین دلیل در خلال جنگ جهانی اول از دانشگاه اخراج شد و به زندان افتاد.

به خاطر اعتراض به هیئت حاکمه، علاوه بر زندان مجبور شد جریمه نیز بپردازد و چون توان پرداخت آنرا نداشت، کتابخانه اش به یغما رفت...

از نازیسم، و نیر جزمیت فلسفه حزبی در شوروی و تجاوز آمریکا به ویتنام به شدت انتقاد می‌کرد.

برای جستجوی حقیقت فقط به فرمول‌های خشک منطق و ریاضی محدود نماند، در دفاع از حق رأی زنان، صلح، حقوق مردم جهان سوم و انتقاد شدید از حکومت‌های مستبد و آزادی کش لحظه ای تردید نکرد و حقیقت را فدای مصلحت ننمود. 

خودش گفته است:

عشق و دانش تا بدانجا که میُسّر بود مرا به آسمان بردند و به بهشت نزدیکم کردند، ولی همیشه دل سوزاندن بدین و بدان، مرا به زمین بازگردانده و پژواک فریاد و درد، دلم را بلرزه در آورده است، کودکان قحطی‌زده، قربانیان شکنجه‌گران ستمگر، پیران بی پناه که سرباری هستند مورد نفرت فرزندان، و همه ی این جهان تنهایی و بی کسی و فقر و درد برای زندگی انسان صورتی کریه و نیشخندی بدمنظر ساخته است، آرزومندم که از شر بکاهم، ولی نمی‌توانم، و از این بسیار در رنجم. 

***

صادقانه بگویم که من به لحاظ فلسفی، دیدگاه راسل را ندارم و نگاهم به مسئله وجود، با خدازدایی همراه نیست، اما به شکاّکان خردمند و صلح جویی چون او که یک عطسه اشان به اوراد هزاران زاهدنمای مستبد می‌ارزد، ارج می‌نهم.

او گرچه روی خدا و باورهای الوهی خط می‌کشد اما کفرش، عطر خرد و مدارا دارد.

*** 

گفتگوی برتراند راسل با شبکهٔ خبری سی‌بی‌اس نیوز (CBS News) مربوط به سال ۱۹۵۹ است متن آن گفتگو را با بخش آخر مصاحبه بی بی سی با وی (که آنهم مربوط به سال ۱۹۵۹ است) به فارسی آورده ام.

_________________  

برتراند راسل سال ۱۹۵۰ برای دریافت جایزه نوبل‏ راهی استکهلم شد و آنجا او را قهرمان آزادی کلام و پیشآهنگ کاروان حکمت عصر جدید خواندند. 

پیش از رسیدن به استکهلم، هواپیمای حامل وی بواسطه حادثه سوئی در دریا افتاد. تک و توک مسافرینی توانستند با شنا خود را به ساحل برسانند و راسل جلودارشان بود. 

پیر و سالخورده بود اما جوانانه می‌اندیشید و عمل می‌کرد. 

 وقتی در ۸۰ سالگی بار دیگر ازدواج نمود، گفت تازه آغاز زندگی است.

...

سایت همنشین بهار

ایمیل