زبان و تاریخ دو زمینه ای هستند که دولت ها برای از هم پاشاندن هویت های  ملی- قومی تحت کنترل خود بیشترین نیرو را روی آن متمرکز می کنند.  هدف ایجاد “زبان واحد” و “روایت واحد” از تاریخ است، تا از این طریق “وحدت ملی” در یک کشور مفروض تامین و از این طریق خطرات آتی ناشی از بیداری ملی در میان آنها را برطرف کرده و یا به حداقل رساند.

در جریان تلاش برای ایجاد زبان و تاریخ و هویت واحد (ملی -  مشترک)، تنها دولت ها نیستند که نقش آفرینی می کنند، بلکه، وقتی چرخه ی  یکسان سازی زبانی – تاریخی – هویتی  به راه افتاد عناصری از خود ملیت ها و اقوام نیز به ابزاری برای تحقق آن سیاست ها نیز تبدیل می شوند.   موضوع بحث ما در این نوشته آن نیروها و  یا شحصیت های ملیت و فرهنگ مظلوم که به هر دلیلی به خدمت سیاست های نظام حاکم در می آیند نبوده، بلکه آنهایی هستند که ظاهرا “مخالف” سیاست های یکسان سازی حاکم بوده و حتی “مدعی” به چالش طلبیدن آن سیاست ها نیز هستند!

می دانیم که کوشش برای استاندارد کردن  زبان نوشتاری مان، ترکی آذربایجانی در ایران، منجر به برگزاری دو سمینار “اورتو گرافی” در تهران شد (۸۰- ۱۳۷۹).  نتیجه آن اصلاحاتی چند در طرز نوشتن ترکی آذربایجانی معاصر و اتخاذ تدابیر و تصمیماتی در این خصوص بود، که همگی در خدمت  تسهیل زبان نوشتاری ترکی آذربایجانی قرار داشت.  تصمیمات و مصوبات آن سمینارها عموما مورد توافق هیئت علمی و هیئت مشورتی قرار گرفت و انتشار یافت.   هرچند قید ها و انتقادهای سازنده و بجایی  نیز مطرح شد. (۱)

در همین راستا، در سالهای اخیر، آثاری که در زمینه نثر، به صورت مقاله، حکایت، داستان، نقد، متون تاریخی و ادبی … انتشار یافته نمونه های خوبی از نثر نویسی معاصر ترکی آذربایجانی را ارائه داده است که در این زمینه می توان به آثار پرارزش زنده یادان:  محمد تقی زهتابی، محمد علی فرزانه، حمید نطقی، جواد هیئت (مجله وارلیق)، حسین صدیق … اشاره کرد که همه آنها می توانند نمونه های خوبی از نثر نویسی معاصر ما و الگوی ما باشند.

ولی آنچه که ما امروز در میان برخی علاقه مندان به ترکی نویسی و بویژه فعالین آذربایجانی شاهد هستیم، نه تنها بی توجهی به تصمیمات سمینار اورتوگرافی، فراموشی نثر ساده و روان فرزانه ها و زهتابی ها .. بلکه حاکم شدن نوعی آنارشی و بلبشوی عجیب بر ترکی نویسی بویژه در فضای مجازی، است. (۲)

برخی از فعالین و سایت های آذربایجانی، که به اصطلاح می خواهند ترکی نویسی را رواج دهند در عمل تبدیل به ابزار سیاست یکسان سازی و رویگردانی نسل جوان به ترکی نویسی شده اند.  نمونه های فراوانی از به اصطلاح ترکی نویسی آنها موجودند که مطالعه آنها نشان می دهد که آنها تا چه اندازه به سردرگمی و تشتت در ترکی نویسی را دامن می زنند.  برخی از این عناصر، ترکی آناتولی (استامبولی) را با  الفبای عربی نوشته و آنرا به عنوان ترکی آذربایجانی به خورد ملت می دهند و تازه  آن را خدمت به زبان و فرهنگ آذربایجان نیز قلمداد می کنند.  این عناصر نوشتن  ترکی آناتولی به جای ترکی آذربایجانی بسنده نکرده، بلکه با طرز نوشتن “ابداعی” خود آنرا تا حد فخر فروشی و طلب کاری از مردم نیز کشانده اند! (۳)

در اینجا قصدم، اخذ برخی کلمات ترکی از شاخه های دیگر زبان ترکی و کاربرد آنها در ترکی آذربایجانی مان نیست، بلکه قالب کردن ترکی آناتولی با خط عربی  با طرز “ابداعی” به جای ترکی آذربایجانی است.

از مشاهدات فوق می خواهم این نتیجه را بگیرم:  تا زمانی که ما نتوانیم زبان ترکی آذربایجانی خودمان را با حداقل استاندارد های تعیین شده سمینارهای اورتوگرافی، و با الگو قرار دادن نثر نویسی بزرگانی چون: فرزانه، زهتابی، وارلیق، صدیق .. پیش ببریم خود به ابزار سردرگمی و رویگردانی از ترکی نویسی در میان نسل  جوان آذربایجان خواهیم شد.

بعلاوه، جمهوری اسلامی با آگاهی به طور سیستماتیک و با تکیه به امکانات و عوامل خود به این بلبشو و سردرگمی دامن می زند، و این همه، به نام آذربایجان و فرهنگ و زبان آن انجام می گیرد، و این چیزی نیست جز تداوم  سیاست یکسان سازی و افتادن در دام سیاست های  جمهوری اسلامی که بسیار هوشیارانه تر، نرم تر و حق به جانب تر پیش برده می شود.

ذکر نمونه هایی از ترکی نویسی این جماعت به درک بهتر این موضوع کمک خواهد کرد.

-  “ایستانبول تکنیک اونیورسیته سی و یئرل فیرمالار ایلک یئرلی اورتیم اینسان سیز هاوا آراجینی یاپدی.

آری کوپتر، ۲۰۰ کیلومترلیک مسافه ده تاراما یاپابیله جک.  ایستامبول تکنیک اونیورسیته سی و یئرل فیرمالار ایلک یئرلی اورتیم اینسان سیز هاوا آراجینی یاپدی.

اوزاق دان کنترل و اوتو پیلوتلا چالیشان دیک اوچار، ۲۰۰ کیلومتر مسافه گئده بیله جک.  ان اؤنم لی اؤزللیگی ایسه ۲ ساعت هاوادا ثابت قالابیلمه سی.  دیگر اینسان سیز هاوا آراجلاری قالخماق و ائنمک اوچون اؤزل بیر پیسته احتیاج دویور.  ایستانبول تکنیک اونیورسیته سینین یاپدیغی دیک اوچارین ایسه بئله بیر مجبوریتی یوخ دور.  پروژه، تست اوچوش لاری نین آردیندان ایلگیلیلره تسلیم ائدیله جک.  دونیادا بو ساحه ده اورتیم یاپان چوخ سایدا اؤلکه یوخ.  ۵ ایله قدر تورکیه نین اؤز توربو جت موتوررونو اورته جگی، ایستانبول تکنیک اونیورسیته سینین ده بو پروژه نین اورتاغی اولاجاغی بیلدیریلدی.  رکتور پروفسور دکتر محمد شاهین ۴ ایلدیر اورون اوداقلی آر – گه/ آراشدیرما، گئلیشدیرمه فعالیت لری ایجرا ائتدیک لرینی ایفاده ائده جک،  “یاخیندا قالخاجاق اولان اینسان سیز هلیکوپتریمیز بو پروزلریمیزین بیری” دئدی”.  (۴)

” سولچولار و موزدورلرین داها چوخ عادتی اولان فرق لی آدلا فرق لی سؤز یازما ایشلرینه سون قویمالی دیر.  فئدرالچی، سوسیالیست و یا لیبرال آدینا دالاراق ایرانچیلیق و فارسچیلیغا قوللوق ائدن لرین ادا وئرمه لری اورک بولان دیرماقدادیر….”

” گله جک آیلاردا ایچریده جمهور باشخانی سئچگی لری بارده گئنیش ایشلم لر باشلادیلاجاق دیر.  آدلیم و یئنی سیمالارین گوندمه گتیریلمه لری بارده ایشلریمیز گئتمکده دیر و حتی بیر سیرا آنلاشمالار الده ائدیلمکده دیر.  (!)

بون لاری آچیقلاما زامانی دئیل دیر آما، بیلیرم کی ایچریده اولان شوونیست مسئول لار چالیشیرلار تا فرق لی ایتحاد یراتسین لار و میللیتچی لر ایله آیدین لار آراسیندا آیری لیق سالسین لار.  (؟)  اما اینانیرام کی بو دفکی سئچکی لره داها گوج لو سیاستله یاناشاجاییق”.  (۵)

-  دوغو تورک کیتله‌سینی قورتارماقدا قرارلی اولان عوثمانلی ایمپاراتورلوغو بو دوغرولتودا گونئی قافقاسیا و قوزئی‌باتی ایران´ا گیردی. آردیندان یئینجه گلیشه‌ن اولایلار گونئی قافقاسیادا محمه‌دامین رسولزاده و آرخاداشلارینین اؤنده‌رلییینده آزه‌ربایجان خالق جومهورییه‌تی و ایران´ین قوزئی‌باتیسیندا جمشیدخان افشار اورومی مجدالسطنه و آرخاداشلاری اؤنده‌رلییینده ایتتیحاد یؤنه‌تیمینی یاراتدی. آرتیق اورتام بؤیوک آزه‌ربایجان´ی قورمایا و یا دوغو تورک کیتله‌سینی توپیئکون عوثمانلییا ایلحاق ائتمه‌یه ال‌وئریشلی حالا گلمه‌کده‌دی. آنجاق گونئی قافقاسیادا آزه‌ربایجان خالق جومهورییه‌تی روسییا طره‌فینده‌ن، بو سفه‌ر بولشئویک آدییلا و یئرلی کومونیست ایشبیرلیکچیله‌رین یاردیمییلا ایشغالا اوغراییپ اورتادان قالدیریلدی. قوزئی‌باتی ایراندا ایتتیحاد یؤنه‌تیمی ده عوثمانلینین گئری چکیلمه‌سییله چؤکوپ، بوراسی یئنیده‌ن ایران دئوله‌تینین دئنه‌تیمی آلتینا گیردی. بونونلا دا خزه‌ر´ین باتیسیندان بالقانلارا دک اوزانان تک بیر تورک میلله‌تینی یاراتما اولکوسو تاریخه قاریشمیش اولدو.  (۶)

موارد فوق مربوط به مربوط به زبان و طرز نوشتن ترکی آذربایجانی است.  اگر خط سیاسی – تبلیغاتی که این جماعت پیش می برند در نظر گرفته شود، آنها در واقع با یک تیر دو نشان می زنند:

۱- ایجاد سردرگمی و  رویگردانی از  نوشتن به ترکی آذربایجانی

۲- منحرف کردن مبارزه علیه جمهوری اسلامی

آراز نیوز، تمامی اخبار و مسائل مربوط به آذربایجان و ایران را، با آن “ترکی” غلیظ و شدید خود به خورد ملت می دهد.  بای بک با ملقمه ای از ترکی استامبولی و ترکی آذربایجانی که بسیار غیرحرفه ای و عامیانه می نماید  سیاست گذاری های جمهوری اسلامی در مورد حرکت ملی آذربایجان را طابق النعل پیش می برد، تا مبادا همسوئی و نزدیکی و همکاری های آینده و محتمل جنبش های اجتماعی ایران با حرکت ملی آذربایجان اساس جمهوری اسلامی را درهم ریزد.

شبکه مهران بهاری با تبلیغ عثمانی گرائی، اتحاد اسلام و مالیخولیای تاسیس “حکومت جهانی ترک”  از یک طرف برای جذب جوانان صادق حرکت ملی به ایده های بیمارگونه ترک گرائی خاص و ارتجاعی خود، تلاش می کند، و از این طریق بر دشمنی فارس- ترک دامن می زند.  و از طرف دیگر با تبلیغ کینه و نفرت علیه چپ آذربایجان با هدف ایجاد دشمنی بین نیروهای چپ حرکت ملی و “میلیون” هم قماش خود، نیروهای فعال در حرکت ملی آذربایجان را رو در روی هم قرار می دهد.  سیاست “دوسر طلایی” که هم نیروهای فعال درون حرکت ملی و هم فارس- ترک را به جان هم می اندازد!  “سوا کردن، جدا کردن، رو در رو قرار دادن”، در واقع چیزی جز سیاست های مهندسی شده رژیم علیه حرکت ملی آذربایجان برای  مهار کردن، منفرد کردن و خنثی کردن آن نیست.

جوهر این سیاست، دور کردن هر نوع خدشه احتمالی است که همسوئی و اتحاد عمل حرکت ملی آذربایجان و جنبش های اجتماعی، زنان و زحمتکشان …. ایران می توانند متوجه جمهوری اسلامی کنند!

به انحراف کشاندن مبارزه علیه جمهوری اسلامی -  به عنوان یکی از موانع اساسی سر راه حرکت ملی- دموکراتیک آذربایجان که برای آزادی زبان، فرهنگ، هویت، و حق تعیین سرنوشت خود مبارزه می کند -  و کانالیزه کردن آن علیه ملیت فارس.  انحراف مبارزه ملی از مسیر آزادی خواهانه، حق طلبانه و عدالت خواهانه به مسیر نفرت  قومی-  نژادی.  ساختن و عرضه  چهره ای نژاد پرست و عقب مانده از حرکت ملی -  دموکراتیک آذربایجان، چهره ای که نتواند همدردی و حمایت هیچ انسان و حرکت مترقی چه در آذربایجان و ایران را جلب کند، وظیفه اساسی این دستجات است.

در این آشفته بازار، برخی “وظایف” محوله را استادانه بجای می آورند، و بسیاری، کورکورانه دنبال آن روانند.   فارس ستیزی، و روی دیگر سکه، یعنی ترک ستیزی، سیاست اصلی جمهوری اسلامی برای مقابله با حرکت ملی آذربایجان و پتانسیل عظیم آن است که ابتکار هر دو در دست رژیم است!  جدا کردن و ایجاد کینه و دشمنی بین ترک و فارس (حرکت ملی آذربایجان و جنبش های اجتماعی موجود در ایران) فقط و فقط با هدف ممانعت از همسوئی، اتحاد عمل و همکاری های آنها مهندسی شده است، که پاشنه آشیل جمهوری اسلامی محسوب می شود.

این وجه سیاست جمهوری اسلامی در تمامی شئون و ابعاد ممکن صورت می گیرد.  سرکوب جنبش های ملی در مناطق ملی ایران نه تنها با دستگیری و زندان و شکنجه و اعدام که عمدتا با سیاست گذاری فوق و به دست عوامل امنیتی- اطلاعاتی و فکر انبارهای رژیم انجام می گیرد.  اوج آن سیاست ها و در صورت تحقق در روز “موعود” چیزی جز رو در روئی و درگیری های فیزیکی …  و نتیجتا فراموشی جمهوری اسلامی و تداوم سیاست یکسان سازی  نخواهد بود.

*********

۱-  به منظور قدردانی از کوشش در زمینه استاندارد کردن طرز نوشتن ترکی آذربایجانی و همچنین اطلاع رسانی، نویسنده این سطور مصوبات سمینار اورتوگرافی را به فارسی ترجمه  کرده و در اختیار هفته نامه “شهروند” قرار داد.  ترجمه فوق در شماره ۶۴۶ ، جمعه ۷ دی. ۱۳۸۰ (۲۸ دسامبر. ۲۰۰۱) در شهروند به چاپ رسید.  از آنجائی که فایل های فوق در شهروند قابل دسترسی نبود، علاقه مندان می توانند به لینک های مربوطه در سایت “آچیق سؤز” مراجعه نمایند.

www.achiq.info/anadil/ortoqrqfi.pdf

www.achiq.info/anadil/qereorto1.pdf

www.achiq.info/anadil/qer2.epdortof

2- ترکی نویسی و حتی طرز صحبت این جماعت در واقع شرح حال آن دسته از آذربایجانی های ناآگاه و از خود شرمنده ای است که با چند سال اقامت در تهران، زبان مادری خود یعنی زبان ترکی آذربایجانی را به شکل ناهنجاری که فارسیزه و در عین حال قرطی شده است صحبت می کنند!  این جماعت فکر می کنند با چند سال اقامت در ترکیه (چه به منظور تحصیل .. و یا اقامت اجباری برای گرفتن پناهندگی از کشورهای غربی) می باید زبان خود را با ملقمه ای از زبان ترکی آناتولی و ترکی آذربایجانی بنویسند و صحبت کنند و از این بابت که مردم عادی وقعی به قرطی بازی آنها نمی گذارند عصبانی و طلبکارند!

۳- زنده یاد اؤزییر حاجی بی اوف موسیقیدان بزرگ آذربایجان در اثر جاودانه خود: “او اولماسین بو اولسون -  یا مشدی عباد” عثمانی بازی بعضی از “روشنفکران” معاصر خود را از زبان مشدی عباد با طنز گزنده ای به باد انتقاد می گیرد و نشان می دهد که این جماعت تا چه حد از زبان و فرهنگ مردم خود شرمنده بوده و از آن دور افتاده اند!

۴-   آراز نیوز؟

۵-   تبریزلی بای بک:  ۲۰۱۳ ایله اینانیلماز بیر اؤنریم وار، سیزده قاتیلین.

۶-   مئهران باهارلی:  تورکییه جومهورییه تی و ایران تورکله ری

۲۰ مارس ۲۰۱۳