در پشت بازي هاي رهبران كره شمالي چه پنهان است؟اينك بازي هاي رهبران كره شمالي به ميزاني خود را نشان داده كه بتوان تفكرات پشت آن اقدامات را بدرستي خواند و تحليل كرد.

نخستين شواهد از كوچكترين تغييرات در رفتار رهبر جوان كره شمالي مي توانست تفسيرهاي متعددي داشته باشد. با اين همه، اگر آن شواهد عيني آنقدر كافي نبود كه بتوان تغييرات اساسي را ارزيابي كرد، اما رهبر جوان از نسلي كاملاً متفاوت و پرورش در جوامعي بسيار گوناگون مي آمد كه چون هم دنياي فراتر از ديوارهاي پولادين كمونيست را به عينه  ديده بود و هم برخلاف دو نسل گذشته از رهبران كره شمالي، تحت تأثير ايدوئولوژي انقلابي و تفكرات كهنه آن پرورش نيافته بود و اين خود براي انتظار تغييرات در آنجا معقول مي نمود. با اين همه، حزب كمونيست كره شمالي و كادر رهبري آن نيز يكي از اصلي ترين قطب هاي قدرت در كره بود كه پيش از آن نشان داده بود، نسبت به هر تغييري به شدت مقاومت مي كرد و اگر رهبر جديد كره مي خواست گام هاي بلندي بردارد، چه بسا با برچسب هاي ايدئولوژيك طي يك جابجايي قدرت تسويه مي شد. بنابراين، هر تغيير حساب شده اي بايد نخست به اين برآيند نيروها در جايگاه هاي قدرت توجه مي كرد.

بر اين اساس، اگر تندروي هاي آتشين اخير كره شمالي براي عموم بسيار عجيب مي نمود، براي سياستمداران كهنه كار تازگي نداشت. نيكسون نيز براي آن كه تغييري در روابط بين ايالات متحده آمريكا با چين در دوران جنگ سرد بوجود آورد، نخست تبليغات ضد چيني وسيعي راه انداخت، سپس در يك چرخش معنادار و حساب شده نخستين رئيس جمهور آمريكا شد كه روابط با چين كمونيست را برقرار كرد و در مقابل انعطافي از طرف غرب، فاصله گيري چين از بلوك شرق به رهبري شوروي سابق را به عنوان انعطاف متقابل كسب كرد. رهبر جوان كره نيز براي اين كه تغييراتي را كه در سر دارد، حزب كمونيست و جامعه ايدئولوژي زده كره شمالي، به حساب غربگرايي و فقدان جهت گيري هاي انقلابي و گرايشات كمونيستي نگذارد، با آن مواضع تند درصدد است تا با اين نمايش درگيري ها نخست سران حزب كمونيست و سپس افكار عمومي توده هاي كره شمالي را نسبت به مواضع ضد امپرياليستي و تمايلات به شدت سازش ناپذير و انقلابي اش متقاعد و مجاب سازد و براي آن كه نمايش هر چه باورپذير نشان دهد، حتي آمادگي داشت تا حد يك درگيري محدود مرزي با كره جنوبي پيش رود. اما اين بازي سياسي چيزي نيست كه به نظر رسد، در ظرف تجارب رهبر جوان كره شمالي بگنجد و به نظر مي رسد كه حاميان پشت صحنه وي (احتمالاً عمه و برخي ديگر از نزديكان اش) آن را برنامه ريزي كردند.

با اين همه، آنچه همه را غافلگير كرد، اظهارات اخير رسانه هاي رسمي كره شمالي مبني بر اصلاحات و همزمان از سرگيري برنامه هاي هسته اي مسكوت گذاشته اش بود (يعني وسط دعوا نرخ تعيين كردن!). ولي با كدام پول؟ كره شمالي از فقدان شديد منابع مالي رنج مي برد و يكي از دلايل مسكوت گذاشتن پروژه هاي هسته اي سابق اش همين بود تا بتواند از آن طريق از كمك هاي جامعه جهاني بهره برد! پس، اين بدان معناست كه كره شمالي منبع يا منابع جديدي براي جايگزيني با كمك هاي جهاني به اقتصادش يافته است. منبعي كه به رهبران كره شمالي نه تنها قول داده بيش از كمك هاي جهاني مي تواند به آن كشور كمك كند، بلكه حتي آن را مشروط به از سرگيري پروژه هاي هسته اي كره شمالي و مهمتر از آن، آشكارسازي اش كرده است. كمك هايي كه همزمان در جهت اصلاحاتي است كه حالا سراسر خاورميانه و شمال آفريقا را در برگرفته و ميزان و اهميت آن كمك ها به مقداري بوده كه دهان شخصيت هاي بسته حزب كمونيست كره شمالي را ببندد. چون اگر كره شمالي تنها بدنبال توليد سلاح هسته اي بود مي توانست آن را همچون برخي از كشورها در قالب يك پروژه پنهاني دنبال و عملي كند و همزمان از كمك هاي جهاني نيز بهره برد. پس رفتارهاي ياغي مآبانه و آشكارسازي فعاليت هاي هسته اي و حتي سلاح هاي هسته ايش، هدف ديگري را تعقيب مي كند.

به بيان واضح تر، پشت بازي هاي اخير رهبران كره شمالي، يك كشور ثالث پنهان است كه درگيري هاي لفظي كره شمالي با آمريكا را يك هدف و حتي پيروزي براي خود مي داند و شكستن تابوي عبور از خط قرمز هسته اي را براي خود مفيد مي شمارد؛ اول نزد افكار عمومي جهان و سپس در ذهن رهبران سياسي جهان و حاضر است در قبال اين نقشي كه كره شمالي ايفاء مي كند، آنقدر هزينه كند كه جبران تحريم هاي افزون اقتصادي جامعه جهاني نسبت به رفتارهاي ياغي مآبانه كره شمالي نمايد. آزمايش هاي اخير هسته اي كره شمالي نيز تغييراتي كيفي و فني را نسبت به گذشته نشان مي دهد كه باز تأكيدي است بر ورود كشوري ثالث به پرونده پروژه هايش. حالا ديگر يافتن آن كشور ثالث به عنوان آخرين پازل خالي اين نقشه نياز به نام بردن حتي اسم كشور مورد نظر ندارد.

آنچه از پس كف هاي گذراي اين بازي هاي روي صحنه اهميت دارد، اصلاحات و توسعه اقتصادي اي است كه اينك رهبران كره شمالي پذيرفته اند كه در دستور كار قرار دهند و بي شك تغييرات حاصل از آن ها بر زندگي اسفناك مردم كره شمالي در اين نيم قرن گذشته تحول و گشايشي ايجاد خواهد كرد.

دکتر کاوه احمدی علی آبادی

عضو هئيت علمي دانشگاه آبردين با رتبه پروفسوري

عضو جامعه شناسان بدون مرز(ssf)