وحید زارع‌زاده و گلاره کاکاوند سازندگان فیلم مستند "شکنجه سفید" که به تهیه‌کنندگی نرگس محمدی فعال حقوق بشر زندانی در ایران ساخته شده است، می‌گویند بعد از هجوم ماموران امنیتی به خانه‌های‌شان در ایران و ضبط وسایل شخصی‌شان و سپس بازجویی شدن در یکی از ساختمان‌های وزارت اطلاعات مجبور شده‌اند ایران را ترک کنند. آنها تاکید می‌کنند که دلیل اصلی ترک ایران آن بوده که ساخت ادامه این مستند متوقف نشود.

این فیلم مستند بر اساس کتابی به همین نام نوشته خانم محمدی ساخته شده و مانند آن کتاب، آزار و شکنجه زندانیان سیاسی و عقیدتی از طریق حبس طولانی مدت در سلول انفرادی را روایت می‌کند.

کتاب "شکنجه سفید" حدود دو سال پیش توسط نشر "باران" در سوئد منتشر شد و شیرین عبادی وکیل ایرانی برنده جایزه صلح نوبل برای آن مقدمه نوشته بود.

نرگس محمدی که سال‌ها دور از دو فرزندش در زندان‌های ایران حبس بود و اخیرا دوباره بازداشت شده است، کتاب "شکنجه سفید" را به مادرانی تقدیم کرده که در تنهایی و سکوت و انزوا "نام فرزندان خردسال‌شان را بر دیوارهای سرد و سخت سلول حک می‌کنند."

مستند "شکنجه سفید" شامل مصاحبه‌هایی با زندانیان گوناگون است و زنان زندانی مقابل دوربین از شکنجه‌ها و تحقیرهای جنسی و جسمی می‌گویند که بر آنها تحمیل شده است. همچنین شهروندان بهایی و دیگر زندانیان سیاسی و اجتماعی درباره تجربه حضور در سلول انفرادی توضیح می‌دهند.

نرگس محمدی یک سال و نیم پیش کمپینی علیه سلول انفرادی راه اندازی کرد و از نهادهای مرتبط با این شیوه حبس شکایت کرد. تقی رحمانی فعال سیاسی و همسر خانم محمدی می‌گوید حکومت ایران به وسیله سلول انفرادی نتیجه گرفته و باعث شده افراد مصاحبه‌های "وحشتناک دروغین علیه خود" انجام دهند. او تاکید می‌کند یکی از محورهای کار همسرش و سازندگان مستند "شکنجه سفید" آن بوده که نشان دهند اعترافات افراد علیه خودشان به این دلیل بوده که از "جهنم و مرگ تدریجی" ناشی از سلول انفرادی رها شوند.

آقای رحمانی معتقد است نمایش دادن این فیلم مستند به نفع جمهوری اسلامی نیست و به همین دلیل سعی می‌کند سازندگان این فیلم را "مزدور، وابسته و شانتاژگر" معرفی کند. این در حالی است که فعالان حقوق بشر بارها تاکید کرده‌اند که نگهداری در سلول انفرادی مصداق بارز شکنجه و فشار بر زندانی است. با این حال حکومت ایران برای شکستن مقاومت زندانی و القای نظرات و خواسته‌های بازجوها از آن استفاده می‌کند.

هجوم ماموران امنیتی به خانه دو مستندساز

آقای زارع‌زاده که کارگردان این فیلم مستند است می‌گوید روز ۲۷ فروردین وقتی حدود ساعت ۵ بعد از ظهر به خانه بازگشت، با در شکسته خانه‌اش مواجه شد و فهمید که ماموران در غیاب او به محل سکونتش هجوم برده‌اند. به گفته او "ماموران اطلاعات و پلیس امنیت" به صاحبخانه‌اش گفته‌اند ساکن خانه "کلاهبرداری و اختلاس" کرده است. او همچنین توضیح می‌دهد که ماموران به او گفتند که فکر می‌کردند او از ورود آنها ممانعت خواهد کرد و یادآوری می‌کند یکی از ماموران که در را شکسته بود، اسلحه در دست داشت.

ماموران خانه او را تفتیش و وسایل خانواده او را هم ضبط کرده‌اند، از جمله تلفن همراه پسر چهارده ساله‌اش که با آن در کلاس‌های درس آنلاین شرکت می‌کرد. ماموران امنیتی در همان روز به خانه گلاره کاکاوند همکار وحید زارع‌زاده حمله کردند و وسایل شخصی از جمله تلفن همراه، دوربین و کامپیوترش را با خود بردند. از این دو مستندساز خواسته شد که درباره همکاری با نرگس محمدی در مستند "شکنجه سفید" توضیح دهند و آزار و بازجویی تا حدی پیش رفت که مجبور به ترک ایران شدند.

وحید زارع‌‌زاده در گفت‌وگو با برنامه ۶۰ دقیقه بی‌بی‌سی درباره آنچه هنگام ساخت این فیلم مستند گذشته است، توضیح می‌دهد که در تابستان سال ۱۳۹۹ دو بار بازجویی شد: "به خاطر ارتباط با خانم محمدی و دیگر کارهای فیلمسازی مستند. ولی مشکلشان با من این بود که می‌گفتند دارید فیلمی می‌سازید که علیه نظام است و فقط پوسته حقوق بشری دارد. همان اتهام‌های همیشگی یعنی تبلیغ علیه نظام و اقدام علیه امنیت ملی بود."

گلاره کاکاوند دیگر سازنده این مستند درباره هجوم ماموران امنیتی به خانه‌اش در اواخر فروردین ماه می‌گوید: "من در خانه بودم و تهدید کردند که اگر در را باز نکنی، در را می‌شکنیم... پنج نفر بودند همراه با یک خانم و من را در اتاق حبس کردند. همه وسایلم را بردند و به چیزی دسترسی نداشتم که [از خانه] فیلمی تهیه کنم. در اتاق حبس بودم و آنها خانه را بازرسی می‌کردند و هر قدر می‌گفتم این کار غیر قانونی است و من باید حضور داشته باشم، به من اجازه ندادند."

او همچنین می‌گوید وقتی به ماموران امنیتی اعتراض کرد به او گفتند هر حرفی بزند، علیه او استفاده می‌شود و "بازداشتت می‌کنیم" و در ادامه در پاسخ به این پرسش که آیا ماموران حکم قضایی همراه داشتند، توضیح می‌دهد: "حکم مشترک بود، برای تفتیش و ضبط وسایل الکترونیکی. در ابلاغیه‌ای که به ما دادند، شماره پرونده یکسان بود."

ادامه ساخت مستند 'شکنجه سفید'

توضیح تصویر،

"عکس [پسرم] را پرینت گرفته بودند. روی سینه اش یک جای سفید مثل کارت آویزان کرده بودند و چیزی مثل طناب دور گردنش انداخته بودند... [بازجو] از من خواست روی قسمت سفید که مثل کارت از گردنش آویزان بود بنویسم 'بدبخت'. من را وادار کردند بنویسم"

خانم کاکاوند اضافه می‌کند تاریخ این ابلاغیه یک روز بعد از زمانی بود که ماموران به خانه نرگس محمدی حمله و او را بازداشت کردند. او تاکید می‌کند که ماموران بیشتر دنبال "هارد دیسک" بودند و می‌خواستند بدانند در دورانی که خانم محمدی در مرخصی بوده است، ادامه این فیلم ساخته شده است یا نه. این مستندساز در ادامه می‌گوید: "خوشبختانه هاردی دست آنها نیفتاد."

او در ادامه مصاحبه با بی‌بی‌سی روند احتمالی ساخت دنباله این مستند را هم توضیح می‌دهد و خروج از ایران را "تصمیم سخت" توصیف می‌کند: "اصلا موافق نبودم ولی فقط برای این بود که بتوانیم این پروژه و کارهای دیگری را که در دست داریم، ادامه دهیم."

او با اشاره به این که نرگس محمدی در طول دوران مرخصی از زندان با وجود بیماری، پی‌گیر ساخت ادامه این مستند بود، تاکید می‌کند انگیزه‌اش برای خروج از ایران متوقف نشدن روند تهیه این فیلم مستند بوده است.

فیلم مستند "شکنجه سفید" در برنامه آپارات بی‌بی‌سی فارسی پخش شده است. آقای زارع‌زاده کارگردان این فیلم تاکید می‌کند که مستندساز است و کاری که انجام داده "قانونی" بوده است: "من به عنوان مستندساز فقط بخشی از روایت آدم‌ها را ثبت کردم، یک جور تاریخ شفاهی را ثبت می‌کردم. فکر نمی‌کردم صرفا به این دلیل که حرفه خودم را انجام می‌دادم، دچار این بحران شوم."

نرگس محمدی که برای اجرای حکم حبس خود به زندان فراخوانده شده بود، روز ۲۳ فروردین در حالی که اعلام کرده بود برای جلوگیری از توقیف اموال وثیقه‌گذار قصد دارد خود را به زندان معرفی کند، همراه با عالیه مطلب‌زاده دیگر فعال حقوق بشر با هجوم ماموران امنیتی ایران دستگیر و به زندان قرچک منتقل شد.