گران شدن بلیط‌های اتوبوس در سال ۱۳۴۸ منجر به انفجار اعتراضات در تهران شد. اسدالله علم در کتاب خاطرات خود می‌نویسد: "از تهران خبرهای بد می‌رسد. بلیط اتوبوس‌ها ناگهان سه برابر شده است که باعث اعتراض شدید مردم شده. دانشجویان از حاضر شدن سر کلاس‌ها خودداری کرده‌اند و چند اتوبوس را آتش زده‌اند. آنها از حمایت مردم برخوردارند و تظاهراتشان رو به تشدید بود که با دخالت شاه، افزایش بهای اتوبوس لغو شد. در ابتدا شاه به پیشنهاد دولت، در مقابل ناآرامی‌ها، عکس‌العمل شدید نشان داده بود و اعلام کرده بود تحت هیچ عنوان تسلیم اوباش نخواهد شد و دستور داده بود با تظاهرکنندگان با شدت عمل، روبه‌رو شوند" (جمعه ۲ تا چهارشنبه ۷ اسفند ۱۳۴۸).

۵۰ سال بعد از این ماجرا، شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی ناگهان اعلام کرد که از روز جمعه ۲۴ آبان (۱۳۹۸) بنزین سهیمه‌بندی می‌‌شود. قیمت هر لیتر بنزین سهمیه‌بندی ۱۵۰۰ تومان و هر لیتر بنزین آزاد ۳ هزار تومان اعلام شد. پیش از آغاز سهمیه‌بندی قیمت هر لیتر بنزین هزار تومان بود. 

با این تصمیم، قیمت بنزین سهمیه‌ای نسبت به نرخ قبلی ۵۰ درصد بالا رفت و بنزین آزاد هم سه برابر شد. از همان ساعت‌های ابتدایی اعلام ناگهانی افزایش قیمت بنزین، اعتراض‌هایی در بعضی شهرستان‌ها مثل اهواز، مشهد و سیرجان شکل گرفت اما به سرعت در سراسر کشور فراگیر شد و در همان ساعات اولیه به خشونت کشیده شد.

برخلاف عملکرد شاه و دستور وی در خصوص عقب‌نشینی در مورد افزایش قیمت بلیط اتوبوس، صبح یکشنبه ۲۶ آبان ۹۸، آیت‌الله علی خامنه‌ای، رهبر ایران، از افزایش قیمت بنزین حمایت کرد و تکلیف مقامات را روشن کرد. او خطاب به مسئولان در جمهوری اسلامی‌گفت در "حفظ امنیت به وظایف خود عمل کنند." اظهارات او در عمل به عبارتی ورق را برگرداند. نمایندگان مجلس طرح‌ کاهش قیمت بنزین را پس گرفتند و همه مقامات به حمایت از این تصمیم پرداختند و سرکوب کم‌سابقه معترضین آغاز شد.

شاید بتوان گفت که آقای خامنه‌ای و پیش از او آیت‌الله روح‌الله خمینی، بنیانگدار جمهوری اسلامی، درسی که از عقب‌نشینی شاه، به خصوص در جریان انقلاب و ایراد نطق معروف "من صدای انقلاب شما را شنیدم" گرفتند این بود که در برابر اعتراضات عقب‌نشینی نکنند.

افسار قیمت‌ها از کنترل خارج شده است 

بر اساس گزارش‌ها از ایران افسار قیمت‌ها بطور مشهودی به اصطلاح از دست خارج شده است. آلبرت بغزیان، اقتصاددان، می‌گوید: "دولت سیزدهم برنج را ۳۰هزار تومان تحویل گرفت و به ۱۱۰هزار تومان رساند". 

همزمان امروز (پنجشنبه ۱۲ مه/۲۲ اردیبهشت) دولت ایران رسما بهای مرغ، تخم مرغ و لبنیات را از امروز افزایش داد. بر اساس قیمت‌های جدید اعلام شده قیمت هر کیلو مرغ به حدود ۶۰ هزار تومان، قیمت روغن مایع آفتابگردان ۸۱۰ گرمی به ۶۳ هزار تومان، تخم‌مرغ به ۴۰ هزار تومان، پنیر بسته‌ای به ۳۸ هزار تومان و شیر نایلونی به ۱۵ هزار تومان افزایش یافته است. 

همچنین براساس گزارش‌ها از ایران نرخ دلار از ۳۰ هزار تومان گذشت.

گرانی، صدای بخشی از "خودی"‌ها را نیز در آورده است. کاظم صدیقی، امام جمعه تهران، در نماز روز عید فطر گفت: "ریاست دولت با یک عالم ربانی سختی کشیده و رنج دیده است ... این گرانی و فشار معیشتی در تراز این دولت نیست ... مردم از گرانی افسارگسیخته در رنج‌اند و همه جا گله می‌کنند." محمدباقر قالیباف، رئیس مجلس، هم روز ۱۸ اردیبهشت به انتقادی کم‌سابقه از دولت رئیسی پرداخت و گفت: "به قانون مجلس بی‌توجهی" شده است. اگر "قانون مجلس" رعایت می‌شد این گرانی‌ها رخ نمی‌داد تا "چنین فضایی ایجاد شود و مردم را به‌شدت ناراحت کند". 

با این حال، بخش دیگر حکومت که ظاهرا نگرانی از بروز اعتراضات به خود راه نمی‌دهد و از افزایش حجم فروش نفت و افزایش قیمت جهانی آن شادمان است، بی توجه به وضعیت احتمالا انفجاری بر اثر حذف ناگهانی ارز ترجیحی ۴۲۰۰ تومانی، به حمایت از روند جاری و دولت رئیسی ادامه می‌دهد. 

آقای خامنه‌ای طی سخنان ۱۹ اردیبهشت خود، در رویکردی عجیب، بدون مطرح نمودن موضوع گرانی‌ها، در تلاش برای کاهش اهمیت مسئله و حمایت از دولت رئیسی، در پایان سخنانش با اشاره به برنامه‌های اقتصادی دولت تلویحا منتقدان را دعوت به سکوت کرده و گفت: "کارهایی که امروز دولت در زمینه اقتصاد در پیش دارد، کارهای مهمی‌ است و همه اعم از قوا و دستگاههای مختلف و آحاد مردم باید کمک کنند که ان‌شاءالله دولت بتواند به این نتایج دست پیدا کند". 

برنامه اقتصادی دولت که مورد حمایت آقای خامنه‌ای است، در حال حاضر، قطع ارز ۴۲۰۰ تومانی که به معنای قطع سوبسید برای کالاهای ضروری است و به جای آن افزایش یارانه‌های نقدی تا زمان آماده شدن زیرساخت‌های لازم از جمله صدور کالابرگ‌های الکترونیک است. در جدیدترین تحول احمد وحیدی، وزیر کشور ایران با شرکت در یک برنامه تلویزیونی گفته است: "در طرح اصلاح یارانه‌ها، قیمت مرغ، تخم مرغ، لبنیات و روغن می‌تواند تغییر پیدا کند و هیچ کالای دیگری حق افزایش قیمت ندارد." وی افزوده "به مصرف‌کنندگان این چهار قلم کالا بدلیل گران شدن آن‌ها یارانه پرداخت خواهد شد."

چند روز پیش عبدالناصر همتی، رئیس بانک مرکزی در دوره حسن روحانی، دولت رئیسی را "رکورددار" چاپ اسکناس خواند. به نظر بسیاری از کارشناسان در ایران، افزایش یارانه‌های نقدی نه تنها مشکل مردم را حل نمی‌کند بلکه خود عامل افزایش باز هم بیشتر قیمت‌ها و تشدید تورم می‌شود

سپاه پاسداران، در هماهنگی با آیت‌الله خامنه‌ای در شماره مورخ ۱۹ اردیبهشت صبح صادق، ارگان رسمی‌سپاه، چندین مقاله را به حمایت از سیاست‌های دولت رئیسی اختصاص داد. در یاداشتی با عنوان "پایان بی‌تدبیری‌ها"، که منظور پایان گرفتن سیاست دولت روحانی در ارتباط با تلاش برای احیای برجام است نوشت: "با آغاز دولت سیزدهم و چاره‌اندیشی‌های صورت‌گرفته فروش نفت افزایش چشمگیری داشته است تا جایی که روزنامه وال‌استریت ژورنال در گزارشی می‌نویسد: "میزان فروش نفت ایران افزایش چشمگیری داشته است و صادرات نفت ایران در سه ماه نخست سال میلادی جاری با ۱۲ درصد افزایش به ۷۵۰ هزار بشکه در روز رسیده است".
در مطلب دیگری در همان شماره با عنوان "دولت در مسیر درست گام برمی‌دارد" آمده است: "ما در زمینه فروش نفت به رقم‌های بسیار خوبی رسیده‌ایم و تمامی‌درآمدهای فروش نفت را وصول می‌کنیم، بنا بر این حتی اگر برجام هم نباشد، تأمین ارز در کشور به نحو مناسبی انجام خواهد شد و هیچ مشکلی در بازار ارز نخواهیم داشت. اینها بخشی از سخنان صالح‌آبادی، رئیس کل بانک مرکزی است، سخنانی که حاوی خبرهای خوبی است".
مقاله دیگری که با عنوان "حرکت ماشین اقتصاد در راه صحیح" آغاز می‌شود نیز به تمجید از سیاست‌های اقتصادی دولت رئیسی پرداخته و می‌گوید: "با روی کار آمدن دولت سیزدهم اگر چه مذاکرات با کشورهای اروپایی در حال انجام است؛ اما چه در کلام و چه در عمل سیاست‌های اقتصادی دولت معطل نتایج مذاکرات نبوده و عملکرد و تصمیمات اقتصادی دولت مجزا از روند مذاکرات در حال اجرا بوده و فضای تصمیمات و اقدامات اقتصادی دولت به مذاکرات گره نخورده است".
هیچ یک از این مطالب، به نتایج سیاست‌های دولت رئیسی اشاره نمی‌کند که حتی صدای "خودی‌ها" از جمله نمایندگان مجلس فعلی که یکی پس از دیگری پشت تریبون قرار گرفته و صدای اعتراضشان از گرانی‌ها بلند شده، اشاره نمی‌کند.
برجام و تحریم‌ها
حتی اگر ادعای سپاه در خصوص فروش نفت صحیح باشد در نتیجه‌گیری، چند موضوع نادیده گرفته شده است.
نخست اینکه اصولا یکی از عوامل عمده تورم که تقریبا همه اقتصاددانان غیرحکومتی داخل ایران بر آن اتفاق نظر دارند نرخ بالای ارز است که مستقیما نتیجه تحریم‌های آمریکاست. خبرهای رسیده حاکی است که دلار در بازار آزاد به سوی۳۰ هزار تومان در حرکت است. از سوی دیگر، حتی اگر فروش ۷۵۰ هزار بشکه در روز صحت داشته باشد و حکومت بتواند ارز حاصل از فروش را وارد کشور کند (که جدای از تحریم‌ها با وجود حضور ایران در لیست سیاه اف ا تی اف امری بسیار بعید است) کشور ۸۵ میلیون نفری را با درآمد ارزی ۲۷ میلیارد دلار نمی‌توان اداره کرد. مهمتر از هم، باید توجه داشت علت اینکه فروش نفت از گذشته آسانتر شده این است که دولت بایدن برای جلوگیری از ایجاد اصطکاک در جریان مذاکرات وین، از سختگیری در خصوص اعمال تحریم‌ها چشم پوشیده است.
از آنجا که در حال حاضر عمده فروش نفت ایران به چین است همین هفته گذشته، سنای آمریکا در یک رای‌گیری که منجر به یک مصوبه غیر‌الزام‌آور برای دولت بایدن شد، در حالی که ۱۶ سناتور دموکرات هم از مصوبه حمایت کرده بودند هشدار داد که باید خرید نفت توسط چین از ایران در لایحه معروف به لایحه چین محدود گردد.
فروردین همین امسال جواد اوجی، وزیر نفت، در گفتگو با برنامه "قرن نو اقتصاد نو" گفت: "در حوزه نفت، پتروشیمی و صنایع بالا دست و پایین دست نیاز به ۲۰۰ میلیارد سرمایه گذاری است." در حالی که سرمایه گذاری بیش از ۲۰ میلیون دلار در سال در صنایع نفت ایران از سال ۱۹۹۶ تحت تحریم آمریکا بوده و در قانون معروف به CISADA در سال ۲۰۱۰ بر گستره آن افزوده شد تامین چنین رقمی موکول به محال است. تمام شرکت‌های اروپائی و چینی هم که وارد پروژه‌های نفت و گاز ایران شدند با تهدید آمریکا ایران را ترک کردند. آخرین نمونه توتال فرانسه و سی‌ان‌پی‌سی چین بودند که در فاز ۱۱ پارس جنوبی سهم ۸۰ درصدی داشتند و پس از فشارهای دولت ترامپ هر دو از ایران خارج شدند.
در بحبوحۀ تنش‌های آشکار و خفته که آتش زیر خاکستر را تداعی می‌کند، ناگهان بشار اسد، رئیس جمهور سوریه، به دیدار آقای خامنه‌ای می‌آید. برای بسیاری شاید این سئوال پیش می‌آید که با وجود دریائی از گرفتاری اقتصادی چنین سفری چه ضرورتی داشت؟ ممکن است پاسخ به نوعی باز گردد به توافق جدید با آمریکا؛ به عبارتی دیگر آمدن بشار اسد پیامی است بر ادامه سیاست خارجی تهاجمی‌ جمهوری اسلامی‌ در منطقه و نتیجتا بلاموضوع کردن طرح جو بایدن برای گنجاندن موضوعات حمایت از تروریسم و فعالیت‌های منطقه‌ای حکومت ایران، در توافقی که وی قول داده بود "قویتر" و "طولانی‌تر" از برجام باشد.
در جمع‌بندی نهائی، بالا رفتن قیمت نفت و حجم فروش آن و اعتقاد بخش قدرتمند سیستم به قابلیت سرکوب اعتراضات، باعث بالا رفتن اعتماد به نفس در آن بخش گردیده است. تلاش این تفکر متمرکز بر این است که از اهمیت تحریم‌ها کاسته و نهایتا "ضرورت توافق با آمریکا" به حاشیه برده شود. با تمام این اوصاف آیا ممکن است با شکل‌گیری شوک ناشی از گرانی‌ها وقایع ۱۳۴۸ و ۱۳۹۸ تکرار شود؟