تحلیل عباس عبدی از سرقت بانک ملی: در توان دزدان متعارف داخلی نیست

گروه اجتماعی، انصاف نیوز: یکی از قابل‌توجه‌ترین اظهار نظرها درباره سرقت هالیوودی از بانک ملی، توئیت عباس عبدی، روزنامه‌نگار و تحلیل‌گر سیاسی بود که نوشت: «دزدی از بانک ملی دانشگاه، کار دزدهای معمولی نیست. برایش احتمالات غیر منتظره‌ای باید در نظر گرفت. بیش از آن که دزدی با هدف کسب پول و طلا باشد امنیت را نشانه رفته است. مثل یک ترور به آن نگاه کنید و نه یک سرقت. اگر سرقت معمولی باشد فوری دستگیر خواهند شد.» از این روزنامه‌نگار جامعه‌شناس درباره ادله‌ای پرسیدیم که به «خاص بودن سرقت» مجاب کرده است.

عبدی می‌گوید: این سرقت، در ردیف سرقت‌های مسلحانه‌ای که این روزها رسانه‌ای می‌شود، قرار ندارد. نوع عملیات، نشان می‌دهد برای آن فکر شده و به‌صورت گروهی برای آن به اصطلاح فسفر سوزانده‌اند.

او ادامه می‌دهد: یکی از نخستین مسائلی که در هر سرقتی مطرح می‌شود، نحوه فروش یا به اصطلاح آب کردن اجناس سرقتی است. این حجم سرقت و نحوه فروش اموالی که به دست آورده‌اند، شیوه حضور و عبورشان از منطقه‌ای که پُر است از دوربین‌های امنیتی و ترافیکی، از کار انداختن سیستم‌های هشدار و دوربین‌های مداربسته بانک و... نشان از یک طراحی همه‌جانبه و کم‌نقص دارد. به عبارت دیگر، عملیاتی در این حجم، باید با کمترین اشتباه صورت بگیرد تا موفقیت‌آمیز باشد. به استناد همین شواهد است که معتقدم بحث سرقت اخیر، به کلی از سرقت‌های مسلحانه جداست.

عبدی با اشاره به نتایج مطالعات جامعه‌شناسانه درباره باندهای تبه‌کار ایرانی می‌گوید: در ایران سرقت‌های باندی در اغلب موارد و به دلایل متعدد زود افشا می‌شود و لو می‌رود. در نتیجه بسیاری از دزدهای حرفه‌ای، به مرور تک‌رو شده و منفرد عمل می‌کنند در حالی‌که سرقت اخیر از صندوق امانات بانک ملی، به شکل فردی و غیرباندی اساسا امکان‌پذیر نیست.

این پژوهشگر ادامه می‌دهد: با توجه به همه این مسائل، بیشتر از آن‌که این اقدام را یک سرقت حرفه‌ای بدانم، یک طراحی پیچیده می‌دانم که باید نگران اهداف و انگیزه‌های غیر مالی آن بود.

عبدی در پاسخ به این پرسش که «در سال‌های اخیر گزاره‌ای با عنوان باندهای فاسد امنیتی مطرح شده که برخی حوادث غیرعادی مرتبط با امنیت به آن نسبت داده شده؛ آیا می‌توان این اقدام را هم به آنان نسبت داد؟» می‌گوید: من چیزی درباره باندهای فاسد امنیتی نمی‌دانم و بنابراین نمی‌توانم درباره آن اظهار نظر کنم. تنها چیزی که می‌توانم بگویم این است که این سرقت در نوع خود بی‌نظیر بوده و برای اولین بار در این سطح و حجم در ایران رخ می‌دهد. مجرمین ایرانی، عموما دارای توانایی طراحی چنین عملیات پیچیده‌ای نیستند. بنابراین طراحی و هدایت آن از خارج از کشور را نامحتمل نمی‌دانم. حتی این احتمال هم وجود دارد که کل این عملیات، اهدافی غیر از سرقت را مد نظر داشته باشد. این احتمال را نادیده نگیرید که قطع دوربین‌های شهرداری هم به این مسأله مربوط باشد.

او با انتقاد از اطلاع‌رسانی ناقص و مبهم مراجع رسمی درباره سرقت اخیر می‌گوید: واقعیت آن است اطلاعات قابل تحلیل درباره این عملیات از سوی مراجع رسمی ارائه نشده و ما بر اساس خبرهای محدود منتشر شده، حادثه را تحلیل می‌کنیم.

سرقت به سبک هالیوود؛ چگونه سارقان حرفه‌ای به صندوق‌های امانی بانک ملی دستبرد زدند؟

یکی از شعب بانکی ملی ایران در تهران هدف سرقتی کم‌نظیر به سبک فیلم‌های هالیوودی قرار گرفته و از دیروز که خبر آن در رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی منتشر شد، بازتاب گسترده‌ای یافته است.

جنس این نوع سرقت به دلیل هدف و روش بکارگرفته شده برای بسیاری تازگی داشت.

این اتفاق روز یکشنبه و هم‌زمان با ایام تعطیل در ایران بود و رسانه‌ها پیشتر گزارش داده بودند که سارقان محتویات حدود «۲۵۰ صندوق امانی» را به سرقت برده‌اند؛ که بعدا بانک ملی این رقم را «۱۶۸ صندوق» اعلام کرد.

این بانک همچنین گزارش‌ها درباره «سرقت ۱۰۰۰ صندوق امانی» را هم تکذیب کرده است.

بعضی از کارمندان بانک از جمله افراد مظنون هستند.

نادر بودن این نوع سرقت باعث شده جلال رشیدی کوچی، رئیس کمیته امنیت کمیسیون امور داخلی مجلس شورای اسلامی چنین سرقتی را «تقریبا در کشور بی‌سابقه» بخواند؛ او گفته این اتفاق «پرسش‌های زیادی را ایجاد کرده است».

او گفت «دلیل این سهل انگاری» باید مشخص و «ابعاد امنیتی» آن بررسی شود.

این سرقت چگونه رقم خورد؟

خبرگزاری مهر به نقل از «منابع آگاه» گفته سیستم هشدار بانک که باید هم به موبایل رئیس بانک و هم به سامانه پلیس متصل باشد، فقط به موبایل رئیس بانک متصل بوده است و این سرقت به موبایل رئیس بانک پیامک شد «اما به دلیل اینکه در سنوات گذشته این سامانه هشدار اشتباهی داده بوده است رئیس بانک به این پیامک اعتنایی نکرد و فکر کرد مانند دفعات قبلی پیامک اشتباه است.»

به دلیل اینکه بانک از محتویات داخل صندوق امانات اطلاعی نداشته رقم دقیقی از اموال مسروقه در دسترس نیست.

نگرانی مال‌باختگان امروز تعدادی از آنها را به محل حادثه کشاند.

یکی از مال‌باختگان به هشمهری گفته: «من حدود ۳۰ سال کار کرده و پس‌انداز تمام این سال‌ها را به سکه تبدیل کرده و در این صندوق قرار داده بودم که به سرقت رفت.»

پرداخت خسارت

صندوق امانی بانکها عمدتا به نگهداری اموال با ارزشی مانند طلا، سکه یا اسناد با ارزش مورد استفاده قرار می‌گیرد و معمولا امنیت بالایی دارند که مجهز به سیستم‌های مدرن ایمنی و حفاظتی هم است.

فقط شخص مالک از محتوای این صندوق اجاره‌ای مطلع است و این کار اثبات محتویات آن را برای دریافت خسارت سخت می‌کند.

با ابهام درباره میزان دقیق اموال سرقت شده، بحث درباره نحوه جبران خسارت مال‌باختگان ادامه دارد.

بانک ملی ایران البته در اطلاعیه‌ای وعده داده بطور کامل خسارات وارد شده به صاحبان صندوقهای امانی را پرداخت کند اما به جزئیات و نحوه پرداخت آن اشاره‌ای نکرده است.

محمدرضا جمشیدی، دبیر کانون بانک‌ها و موسسات اعتباری خصوصی در ایران به خبرگزاری ایسنا گفته «ساختمان بانک و اموال آن تحت پوشش بیمه قرار دارد اما صندوق بانک تحت پوشش بیمه نیست و بانک نیز در صورتی می‌تواند خسارات وارد شده به این صندوق‌ها را بپردازد که مشتری بتواند ثابت کند که چه میزان کالا یا اشیا در صندوق داشته‌اند.»

او گفته خسارات وارد شده به صندوق بانک‌ها را بیمه پرداخت نمی‌کند، مگر اینکه مشتری از بانک شکایت کند تا موضوع تحت پیگیری قرار گیرد.

سرقت‌های بانکی «مهیج» در ایران

سرقت‌ از بانک‌ها در ایران البته بی‌سابقه نیست و بعضا به کشته شدن ماموران بانک یا سارقان هم منجر شده؛ اما یکی از موارد بی‌سابقه آن طی سال‌های اخیر به سرقت خودروی حمل پول بانک پاسارگاد در تهران برمی‌گردد.

در این سرقت دو خودروی سواری پراید در بزرگراه حقانی تهران خودروی حمل پول بانک را تعقیب و با پیچیدن جلوی این خودرو، آن را متوقف کردند.

سارقان سپس راننده خودروی حمل پول را پیاده کردند و او را با خود بردند؛ آنها دستگاه ردیاب (جی‌پی‌اس) جاسازی شده در خودرو را هم پیدا کردند و بیرون انداختند.

این افراد سپس راه یک خودروی دیگر (ال ۹۰) را بستند و با انتقال کیسه‌های پول به خودرو از محل فرار کردند.

بنابر اعلام پلیس ۶ نفر در این سرقت دست داشتند که ۲ نفر طراح اصلی نقشه سرقت از کارمندان حراست بانک پاسارگاد بودند.