در حالی که مذاکرات هستهای هنوز به نتیجه نرسیده است و اروپا برای کاهش تدریجی واردات نفت از روسیه از ماه دسامبر آینده آماده میشود؛ تاکنون تلاشهای اروپا برای یافتن جایگزینی برای منابع انرژی روسیه با موفقیت همراه نبوده است. در تازهترین تلاشهای آلمان برای یافتن منابع جدید گاز طبیعی، اولاف شولتس، صدراعظم این کشور، راهی کانادا شد و با دولتمردان کانادا برای واردات انرژی مذاکره کرد.
در پایان این سفر تفاهمنامهای بین سران دو کشور برای واردات سالانه «۵۰۰ هزار تن هیدروژن سبز» از سوی آلمان به امضا رسید. هیدروژن سبز، هیدروژنی است که از منابع تجدیدپذیرو با درصد بسیار بسیار پایینی از کربن بدست میآید.
در این بین در هفتههای گذشته وزیر نفت آلمان و برخی از مقامات مذاکرهکننده بارها به اروپا هشدار دادهاند که زمستان سخت در حال فرا رسیدن برای اروپاست و ایران میتواند با رفع تحریمها در امنیت انرژی اروپا نقش فعالی ایفا نماید و تا حدی جایگزین روسیه در بازار انرژی اروپا شود.
اگرچه باید در نظر داشت که در چند سال اخیر به دلیل مشکلات متعدد در بخش تولید گاز طبیعی، ایران با کمبود گاز طبیعی و برق در شبکه سراسری روبرو بوده است و مشخص نیست که تا چه اندازه میتواند در این جایگزینی دستکم در کوتاهمدت و میانمدت نقشآفرینی کند.
تداوم کمبود گاز طبیعی در زمستان آینده در ایران
در شهریورماه سال گذشته جواد اوجی، وزیر نفت ایران، در حاشیه نشست کمیسیون انرژی مجلس این کشور از کمبود گاز در شبکه سراسری خبر داده بود. به گفته آقای اوجی، در آن زمان شبکه گازرسانی ایران روزانه با کمبود ۲۰۰ میلیون مترمکعب گاز طبیعی روبرو بود.
در زمستان سال قبل و در بهار و تابستان سال جاری، وزارت نیرو و نفت برای جبران کمبود گاز طبیعی و برق در شبکه سراسری اقدام به تحویل مازوت به نیروگاهها و همچنین قطع برق مصرفی در واحدهای بزرگ تولیدی از جمله سیمان و پتروشیمی نمودند تا برق منازل مسکونی در این مدت با کمترین قطعی و خاموشی روبرو نشود.
هفته گذشته نیز بار دیگر آقای اوجی در یک گفتگوی تلویزیونی نسبت به کمبود گاز طبیعی در زمستان آینده و احتمال قطعی برق و گاز طبیعی هشدار داد. او با توجه به تاثیر تحریمها در کاهش تدریجی ظرفیت تولید نفت و گاز ایران گفت: «در سالهای اخیر، با وجود برجام، در حالی که صنعت نفت سرمایهگذاری فوق سنگین میطلبید، این موضوع محقق نشد؛ اگر اکنون میگوییم کسری گاز یا کمبود ظرفیت پالایشی در کشور داریم، موضوع بحث نبود سرمایهگذاری در این حوزهها است.»
در پاییز سال گذشته، جواد اوجی از نیاز ۱۶۰ میلیارد دلاری صنعت نفت و گاز کشور خبر داده بود؛ به گفته آقای اوجی اگر این میزان از سرمایهگذاری صورت نگیرد، ایران به واردکننده نفت و گاز تبدیل خواهد شد.
ایران سومین تولیدکننده گاز طبیعی
طبق آمار «بولتن آماری سالیانه» سازمان اوپک که در ماه ژوئن گذشته منتشر شد، در سال ۲۰۲۱ صادرات گاز طبیعی ایران در حدود۶۰ درصد افزایش داشته و در عین حال نیز تولید گاز طبیعی ایران ۳ درصد افزایش یافته است؛ ایران پس از آمریکا و روسیه سومین تولیدکننده بزرگ گاز جهان است.
ایران دومین ذخایر بزرگ گازی اثبات شده در جهان را در اختیار دارد و ذخایر گازی این کشور در سال ۲۰۲۱ بدون تغییر نسبت به سال قبل در سطح ۳۳/۹۸ تریلیون مترمکعب باقی مانده است. بر این اساس کل تولید گاز در جهان در سال ۲۰۲۱ نسبت به سال پیشتر ۵/۸ درصد رشد داشته است.
ایران در سال ۲۰۲۰ در مجموع ۲۵۰ میلیارد مترمکعب گاز تولید کرده که معادل ۶ درصد گاز تولیدی در جهان است که از این میزان گاز تولیدی، ۲۳۳ میلیارد مترمکعب آن در کشور مصرف شده است. مقایسه آمار تولید و مصرف گاز طبیعی ایران در بین کشورهای منطقه نشان میدهد که ایران با وجود تولید ۳۶ درصد از گاز منطقه خاورمیانه، ۴۲ درصد گاز طبیعی در خاورمیانه را نیز مصرف میکند.
با توجه به آمار بیپی، ایران در سال۲۰۲۱ در مجموع بیش از ۲۵۶ میلیارد مترمکعب گاز طبیعی تولید کرده است که این میزان بطور متوسط روزانه در حدود ۷۰۱ میلیون مترمکعب میباشد. البته باید در نظر داشت که همه این میزان به شبکه سراسری تزریق نمیشود.
وزارت نفت برای افزایش فشار در میادین نفت اقدام به تزریق گاز طبیعی به این چاهها مینماید. بر اساس آخرین آمار، روزانه ۳۰ تا۴۰ میلیون مترمکعب گاز به چاههای نفتی تزریق میشود. در این سن به دلیل نبود تجهیزات جمعآوری گاز طبیعی، روزانه در حدود ۵۰ میلیون مترمکعب گاز طبیعی همراه تولیدی از میادین نفتی در مرحله تولید سوزانده میشود (مشعلسوزی یا فلیرینگ).
مشکل افت فشار در پارس جنوبی
افت فشار در میدان پارس جنوبی که تامینکننده ۷۰ درصد گاز مصرفی در ایران میباشد نیز از مشکلات جدی صنعت گاز طبیعی در ایران میباشد که بدون حل این مشکل، کشور باید برای مواجه با ابربحران انرژی بویژه در چند سال آینده آماده باشد.
برای جبران مشکل افت فشار در میدان پارس جنوبی که در نیمه دوم عمر تولید خود میباشد نیاز به نصب سکوهای ۲۰ هزار تنی و چند کمپرسور میباشد که هزینه ساخت و نصب این سکوها و کمپرسورها در حدود ۲/۵ میلیارد دلار میباشد و مدت زمان ساخت چنین سکوهایی هم ۳ سال میباشد. این سکوها ده برابر از سکوهای فعلی میدان پارس جنوبی بزرگتر هستند.
بدون رفع تحریمها ایران نمیتواند از تکنولوژی شرکتهای بزرگ غربی برای احداث این سکوها بهره گیرد و شرکتهای چینی و روسی نیز از توانایی ساخت چنین سکوهایی بیبهره هستند. قطر برای حل مشکل افت فشار در میدان پارس جنوبی با شرکتهای غربی قرارداد امضا کرده است ایران هم در دوران برجام با توتال فرانسه و سیانپیسی چین برای توسعه فاز ۱۱ پارس جنوبی قرارداد امضا کرد که با خروج آمریکا از برجام این شرکتها از صنعت انرژی ایران خارج شدند.
با مقایسه آمار تولید و مصرف گاز طبیعی در کشور به خوبی میتوان به ابعاد بحران انرژی در سالهای آینده پی برد.
اروپا با توجه به وابستگی بیش از حد به منابع انرژی روسیه به ویژه گاز طبیعی زمستان سختی در پیشرو دارد. اما سوال اصلی اینجاست ایران با دارا بودن دومین ذخیره گاز طبیعی و سومین تولیدکننده گاز طبیعی چرا قادر به تامین گاز مورد نیاز برای شبکه داخلی نیست؟ با توجه به این که قرارداد صادرات گاز طبیعی به ترکیه در سال ۲۰۲۶ به اتمام میرسد و مذاکرات برای تمدید این قرارداد به نتیجه نرسیده است، با تداوم افزایش مصرف داخلی تکلیف صادرات گاز به ترکیه چه خواهد شد؟
عراق هم مقصد دوم صادرات گاز طبیعی ایران است که بغداد هم در صدد کاهش وابستگی به گاز طبیعی و برق وارداتی از ایران میباشد. استراتژی گاز طبیعی ایران که بر مبنای افزایش مصرف داخلی و تزریق به چاههای نفت برای افزایش تولید نفت و افزایش ظرفیت صادرات نفت طراحی شده است نیاز به بازبینی کلی دارد.
در این بین اگر توافق اتمی حاصل شود، جمهوری اسلامی باید در کوتاهمدت ضمن فراهم کردن شرایط تصویب افایتیاف و بازبینی در سیاست خارجی، شرایط جذب سرمایه و تکنولوژی خارجی برای افزایش ظرفیت تولید نفت و گاز طبیعی را فراهم نماید.
در حالی که به نظر میرسد اروپا برای یک یا دو سال زمستان سختی پیشرو داشته باشد، ایران با تداوم روند مصرف گاز طبیعی و عدم جذب سرمایه و تکنولوژی لازم برای حل مشکل افت فشار در پارس جنوبی و عدم مدیریت مصرف داخلی و آلودگی هوا ناشی از تحویل مازوت به نیروگاههای حراراتی، هم باید شاهد افزایش آلودگی محیط زیست باشد و هم شاهد زمستان سخت، یعنی نمایانتر شدن ابربحران انرژی برای این کشور. این امر خود ایران را با چالشهای بسیار جدی در رابطه با امنیت انرژی و امنیت ملی روبرو خواهد کرد.
دیدگاه و نظرات ابراز شده در این مطلب، نظر نویسنده بوده و لزوما سیاست یا موضع ایرانگلوبال را منعکس نمیکند.
توجه داشته باشید کامنتهایی که مربوط به موضوع مطلب نباشند، منتشر نخواهند شد!
افزودن دیدگاه جدید