بُرد تأثیر تحریمهایی که پس از انقلاب شده، بعلت اینکه روی هیچ محور مطالباتی مشخص، اجماع یافته و توده ایی شده ای نبوده است، هرگز بازخورد وسیع اجتماعی هم  نیافته است.

پاراردوکس قضیه اینست که شعار مشارکت درانتخابات بلحاظ  اینکه الزاماً درجهت حمایت از یکی از کاندیداها باید باشد انعکاس اجتمایی یافته بسیجگر میشود ولی برعکس، شعار تحریم چون فقط سلبی است و هیچ کاندیدای( اثباتی) ندارد، انعکاس وسیع اجتماعی نمی یابد. این حالت را میتوان به شنا در مسیر جریان یا خلاف جریان آب برای رسیدن به ساحل تشبیه کرد که سرعت شناگر درمدت زمان رسیدنش به ساحل تغیر بسیار میکند. شاید با فقط ۱۰۰ متر شنا در جهت جریان آب  بتوان به ساحل رسید، سپس آن شناگر میتواند بهر سو که میخواهد بدود ولی در جهت خلاف آب ممکن است انسان هرگز نرسد یا برای همان مسافت  صدها برابر وقت بگذارد.

مشارکت و همراه شدن با موج انتخاباتی اخیر، که اکثرمردم بهر دلیلی، درسطحی وسیع هم به پای صندوقهای آن خواهد رفت، این پیام را به دهها میلیون شهروندی که برغم نارضایتی و یا حتی مخالفتشان با نظام هم بسوی صندوقهای آن میروند، خواهد دادکه: حالا که مجبورید برای انتخاب بین نسبتاً خوب، بد و بدتر به پای این صندوقها بروید اقلاً به فلان کس که مورد نظر هیئت حاکمه نیست رأی بدهید!

باید کوشید تا بجای برخورد تحریم انفعالی، با هم مسیر شدن با آرای میلیونی همسو،  برآن اثر گذاری کرد بجای اینکه بخش  خرده درصدی خود را از آن  جمع دهها میلیونی جدا کنیم.

کنار کشیدن از فرایند انتخاباتی و مخصوصاً همین انتخابات جاری، یعنی بی قطب نما گذاردن این میلیونهایی که بالقوهِ مخاطبینِ همان مجموعهِ نخبگان سیاسی منتقد یا مخالف نظام هستند که با تحریم، کنار کشیدن و برخورد انفعالیشان، این توده میلیونی و یا دهها میلیونی را سرگردان میگذارند تا آنان در این میدان بازی مهندسی انتخاباتی، هیزم مجانی انتخابات مهندسی شده رژیم شوند و مشارکت اجباری واستیصال  آمیزشان هم بعنوان رأی به مشروعیت نظام و هم بی اعتباری مخالفین و منتقدین قلمداد گردد.

احمد شیرزاد نماینده اصلاحطلب دوره ششم مجلس، در یادشتی بخوبی این نکته را چنین توضیح میدهد:” موضوعی که متاسفانه در ذهن بسیاری از آحاد جامعه حک شده است و من کمابیش با آن برخورد دارم، این تلقی است که «ما رای می‌دهیم، اما سودش را دیگری می‌برد.» بخشی از افرادی که امروز تصمیم ندارند در انتخابات شرکت کنند، می‌ترسند رای آن‌ها جدا از رای به نامزد مورد علاقه شان، با تعابیر دیگر تفسیر شود. برخی از تبلیغات رسمی مبنی بر مشارکت در انتخابات در عمل تبلیغ عدم مشارکت است، یعنی تبلیغات رسمی با زبان، گفتمان و ابزاری صورت می‌گیرد که در عمل نتیجه معکوس داشته باشد و بسیاری را از شرکت در انتخابات منع کند. در حقیقت یک نوع روانشناسی معکوس پشت بخش عمده‌ای از تبلیغات رسمی برای شرکت در انتخابات وجود دارد. در این گفتمان سعی می‌کنند در نسبت دادن مشارکت مردم در انتخابات، در قدم اول به خودشان به نحوی عمل کنند که طرف مقابل در موضع عکس العمل روانی قرار بگیرد و از شرکت در انتخابات منصرف شود. این ادبیات بخشی از طرفداران هر نوع تغییر را از شرکت در انتخابات مجبور به اعتراف می‌کند.”

من سعی میکنم آنچه را “شیرزاد” قدری پیچیده بیان کرده شفافتر بیان کنم. بلند گوهای ستاد مهندسی انتخاباتی همیشه از مشارکت پر شور دهها میلیونی مردم که بمعنای تأئید نظام و مشروعیت آن تعبیر میشود سخن میگویند حال آنکه تأکید بر این جنبه از مشارکت مردم از طرف ستاد مهندسی انتخاباتی، دقیقاً با این هدف صورت میگیرد که؛ منتقدین نظام را از ورود به فرایند انتخاباتی و مشارکت در آن، با این رفتار پروواکاتیو و رماننده دورکرده و تأثیر گذاری آنان را بر این فرایندها چنان به صفر برسانند که رژیم بتواند بدون کمترین نیازی به تقلب؛ “آزاد ترین” و بی مزاحم ترین انتخابات را برگزار کند و پُز دهد که انتخابات سالمی را برگزار کرده است.

کافیست بدانیم رژیم برای حفظ پایگاه نایکدست اجتماعی و سیاسی خود مجبور است همواره ترکیبی متنوع از نامزدها را از فیلتر استصوابی خود عبور دهد. ترکیبی که طیف های گوناگون اجتماعی پایگاهی رژیم را نمایندگی کرده و الزاماً درمنتها علیه حاشیه ای خود با بخشهای پایگاهی اجتماعی خارج از حکومتی هم پوش میشود. در غیر اینصورت تنوع پایگاه اجتماعی وسیاسی نظام با فرسایشی مرگبار روبرو میشود.

حال اگر درهر فرایند انتخاباتی، اگر نیرویی تأثیر گذارو خارج از حاکمیت، هر بار وارد آن فرایند شود، میتواند با دعوت به قرارگرفتن درپشت سر دورترین کاندیدا به ستاد مهندسی انتخاباتی، و آن نامزد یا نامزدهایی که محض جوری جنس و دکوراسیون انتخاباتی در لیست گذارده شده اند، برنده ایی ناخواسته را به نظام تحمیل کنند و یا هر بار، ستاد مهندسی انتخاباتی را مجبور به تقلبی گسترده تر و مشروعیت سوزتر از پیش  سازند.

در چنین حالتی؛ چه، کاندیدایی کمتر مطلوب یا نامطلوب به رژیم تحمیل شود و چه رژیم هربار مجبور به تقلب در همان سطح پایگاهی سیاسی خود و در داخل حریم خودیهایش  شود، برنده این بازی، آن مشارکت کننده ایست که این وضعیت افشاکننده و مشروعیت سوز را به رژیم تحمیل کرده است.

نکته دیگر اینکه؛ این چه استدلال است که فقط با تحریم میتوان از نظام سلب مشروعیت کرد؟ چرا منتقدین و مخالفین نظام نباید روی این سرمایه گزاری کرده  و به مردم خودمان و جهانیان تفهیم کنند که مشارکت انتخاباتی در مملکت ما نه برای تأئید نظام بلکه یگانه کانالی است که مردم میتوانند هربار با رأی دادن به دورترین و حاشیه ایی ترین کاندیدا به رهبری نظام، هر انتخاباتی را به رفراندمی علیه نظام و رهبری آن تبدیل کنند و حد اقل نشان دهند که چند درضد از این مردم این نظام و رهبری آنرا نمیخواهند. کیست که اینقدر ساده لوح باشد و نداند که هر رأی به عارف یا روحانی یعنی یک رائ عدم صلاحیت به رهبری نظام!

حال اگر کاندیدای مورد نظر منتقدین و مخالفین برنده شد فبها، این نامزد برنده شده، بی شک میداند و رهبری رژیم هم میداند که وی با رأی مردم و نه آرای فتوایی و ثابت نظام برنده شده است. این چنین وضیعتی نیز به دورتر شدن شخص انتخاب شده و دیگر مهره های سالم از نظام کمک میکند. ولی حتی اگر این مراد هم حاصل نشود و فقط همان نتیجه اول حاصل شود بازهم دستآورد کمی نیست.

من فکر میکنم اگر از آغاز انقلاب منتقدین و مخالفین با این رویکرد وارد فرایندهای انتخاباتی شده بودند، تا بحال؛ یا رژیم را به الغای کامل و رسمی هر انتخاباتی وادار میکردند و یا برگزاری انتخاباتی آزاد را به آن تحمیل کرده بودند. معادله ساده تر از آنست که نتوان آنرا درک کرد.

یک چیز را باید مفروض دانست. این رژیم را از طریق رئیس جمهور انتخاب کردن نمیتوان تغیر  داد. نباید انتظار داشت، اگر فلان کاندیدا هم برنده شود کاری کارستان میتواند بکند. درهریک این فرایندهای انتخاباتی میتوان به این امید بست که از درون آن؛ صف بندیها و چهره های جدیدی ظاهر شوند که داری پشتوانه و عقبه اجتماعی هستند و میتوانند گردانهای کوچک و بزرگ سیاسی برای تحولات مطلوب آینده باشند. مردم در فرایند این بازیهای انتخاباتی سازمانیابی خود را تجربه میکنند و احتمالاً در سطوحی میتوانند نهاد سازی مدنی و انتخاباتی کنند و شبکه های اجتماعی خود را تقویت کنند و از همه مهمتر مطالبات مردم را به سطح همین رقابت های انتخاباتی بکشانند.

رئیس جمهور آینده هرکه میخواهد باشد با چنان دشواریهایی روبرو خواهد بود که حل آنها مستلزم یک اجماع سیاسی فراجناحی با پشتوانه واقعی مردمی است. اگر هاشمی رفسنجانی هم با تمام پشتوانه خود پیروز شده بود او هم کاری برای این مملکت بحران زده نمیتوانست بکند.

من فکر میکنم رژیم با وقوف به عمق بحران همه جانبه، پس از انتخابات فعلی “مجبور” است اختیارات زیاد تری به رئیس جمهور آینده برای حل مسئله هسته ایی، برای تعامل با خارج و نوعی آشتی با منتقدین داخلی بدهد. من فکر میکنم نخستین کاری که رئیس جمهور آینده، هرکس که میخواهد باشد بکند، در این راستا، آزادی زندانیان سیاسی و برداشتن حصر رهبران جنبش سبز خواهد بود. منتها این اقدامات به چنان صورتی رخ خواهند داد که منافع اجتماعی و سیاسی آن عاید رئیس جمهور برگزیده رهبری شود نه کسی دیگر و درست این نکته است که به انتخابات این دوره اهمیتی ویژه میدهد. اگر رژیم نخواهد تن به این عقب نشینیها بدهد باید برای جنگ و متلاشی شدن شیرازه مملکت و حکومت آماده باشد. از این نظر برای رژیم اهمیت اساسی، حیاتی و استراتژیک دارد که این رفرمها یا عقب نشینی ها نه با دست کسی از اردوی غیر خودی؛ هاشمی و یا خاتمی عارف یا روحانی که ممکنست در روند ناگزیر چنین رفرمهایی چنان ابتکار را از دست رهبری بگیرند که جایگاهشان را در ساختار قدرت و با تکیه بر پایگاه بسیار وسیع اجتماعی اشان آسیب ناپذیر کند.

 ستاد مهندسی انتخاباتی با خیال خامی فکرکرده بود با حذف هاشمی از لیست نامزدها و پذیرفتن مهره هایی بسیار ضعیف تر و ناشناخته تر؛ از یکسو بی میلی برای مشارکت انتخاباتی را در اردوی مخالف و بین مردم دامن میزند و از سوی دیگر هم، با گنجاندن این دو نامزد ضعیف، خطر رقابت جدی با شخص مورد نطرخود، را کاهش داده ضمن اینکه ۲ نامزد دکوراتیو از اردوی منتقدان را نیز به کلکسیون انتخاباتی خود افزوده و به آن تنوع دموکراتیک تری میدهد.

این محاسبه ی ستاد مهندسی انتخابات را، برخورد آگاهانه آن نیروهایی که تا کنون بر طبل تحریم کوبیده اند، چنان میتوانند بهم زنند که در این ستاد و تمام برج و باروی نظام زلزله اندازند. رژیم تاب و تحمل پذیرش روحانی یا عارف را بعنوان رئیس جمهور آینده ندارد. چه خواهد کرد؟  پیش بینی اش  آسان نیست. ولی بنظر من مشارکت دهها میلیونی رفراندمی های منتقد و مخالف نظام میتواند در این انتخابات، هم از رژیم مشروعیت زدایی کند و هم او را در موقعیتی قرار داهد که پس و پیش رفتن در آن برایش بسیار پر هزینه خواهد بود. بر مبنای چنین  محاسباتی رژیم تا آخرین لحظات پیش از انتخابات خواهد کوشید بهر وسیله و با هر طرفندی شده است بیشترین بخش مخالفین و منتقدین خود را به موضع تحریم براند!

این امر فقط بما حکم میدهد: با مشارکت خود در این انتخابات و دادن رآی به یکی از دو کاندیدای مورد حمایت اصلاحطلبان و سبزها محاسبات ستاد مهندسی انتخابات را بهم زده و نقش آنانرا بر آب کنیم! یا حسن روحانی و یا عارف! اینست یگانه راه هوشمندانه در این آزمون بزرگ سیاسی!

وقت برای انتشار این رویکرد انتخاباتی تنگ است و این از تک تک ماها میطلبد تا با انرژی ای چند چندان ایده مشارکت و رأی دادن به یکی از دو نامزد فوق را وسیعاً بدرون جامعه ببریمً نظامیان و قشریون نباید رهبری دستگاه اجرایی مملکت را بگیرند این تهدیدی برای همه ما و ایران ما و منطقه است!