Duvarların susması, quşların səsi,dərya.
 Duz -tözü, yaş çəmənlərin üstündə,duru şehlər.

Ayaq qoyursan yola, bir avara kimi, heç bilmirsən hara aparacaq səni.
Təzə yollar, yeni sözlər, yeni həyat?
Yıxılmasan,sınmasan.Əyər körməkə gücün olsa. Bəlkə.

İş ağrısı acısı, gözdə. 
Çörək atlı, sən piyada.İstər-istəməz atlının dalınca qaçmağın gərək.

Bağlı! 
Qıfıllanmış yuxuya.
Qarışmış rüyalara. Ot-eləfə,dağ-dərəyə, çölə heyvanlara. 
Və göl qırağında gözüyola, çayların şaqqıltısına. Bəlkə yel-tufan, özgə yollar aparmasın səni?  

Qızım, oyan! İş vaxtıdı, oyan bala! !...»
«Ata istədim kəhərin boynun qucaqlayam, o məndən boyun qaçırtdı!...» 
 
«Ev uzaqdır, yuxu yaxın. laçın! Yarıya bölünüb-sən mi?! 
Uzaqlarda, balaca göllərdə sülüklər qaynaşırlar.»

Gündüz, çörək. 
Axçam, duz.
Baharın son ayıdı.

Göl üstündə, təzə çırtlamış günəş, 
ağacların, binaların ortasından qızıl tellərin yaymışdı. 
Tozanlıq çəni həllə çöldədir.

«Köpək oğluna yaxı cavab verdin.» Bənna gülümsənərək dedi.
«Yox, yaxcı cavab vermədim. Getsin du[v]a eləsin ki tez qoyub getdi. İstəyirdim ona elə söz diyəm ki yana-yana qalsın.» Umud dedi.
«Bir söz.Sən ki dərs oxuyub "daneşcu" olubsan; bilici bir adamsan, bə bu lat-lutun dilin harda öyrənıbsən?Olmuya bununda dərsin alıbsan!»
 « Onunda dərsin oxumuşam! Mən həm daneşcuydum, həmdə tor-duvar dalında olmuşam. Onların dilin yaxcı anlıram.»
«Qaç bir qucaq kərpic kətir!»

Laçın orda-burda yolçunun sözlərindən çox eşitmişdi. Amma heç bilməzdı nə cavab versin. Yalnız yadina salardı ki ada-da belə bir sözləri az eşidərdi. Və çöldə zəmidə qüşlar kimi azad ıdı. Birisi yoxudu ona diyə qıçın əyridi düz qoy! Hiss edirdi hər yandan çarmıxa çəkilibdir. Özündən soruşurdu:
«Laçın!quludun ya  indi qul olubsan? » 

Fikirli, belçəni torpaqla doldurub sərəndin döşünə atıdı. İri daş-qumlar torpaqdan ayrılıb sərəndin qabağına tökülürdü.
« ...Fələk gəl sabıt eylə
hansı günüm xoş geçdi...» Və dodaq altı oxuyurdu.

 Göydə bir ala-qarğa qar-qar edərək geçirdi. Laçın bir nəfəs alaraq başın qavzayib ona baxmaq istədi. Birdən gördü duvar, ki altı metir uzunluq, və üç metir ucalıqdaydı, yavaşca tərpənir. Və iş yoldaşı onu dibindən qazır.
« Əmi qaç! Duvar gəldi!» Çığırıb qırağa qaçdı  
Kişidə qaçdı. Duvar yatdı. Toz-düman qalxdı.
«Ey havar qış[ç]larım!» Əmələnin səsi gəldi.
Hamı yardım üçün qaçdı. 
« Dəyməyin bu köpək oğlu ölməlidir! Ona mən deyirəm duvarı dibindən yıxmazlar;deyir "mən qabal tutmuşam; istirəm tez qurtulub gedəm, uşağım naxoşdu"! İndi ölüm cəzandı! »  Bənna qaça-qaça dedi.

Ta adamlar gəlincə laçın onun qolundan tutub çəkdi əyaqların torpaqdan çıxartdı. Kişinin "Vay dədə..." səsi kəsilmirdi. Əl-ayağı butun yaralanmışdı...
 Onlar bir Taxı çağırıb onu tez mərizxanaya göndərdilər.
Laçın ayaq üstə quruyarkən, özünü onutmüşdü. Gan tərin, bel-ağrısın,fəhlələrin özgə-özgə baxışların, və yarim fəhlə haq almağında.
 
Onun ürəyi bir qorxudan qaçan qüşün ürəyi kimi titirəyirdi. Ölümü bir addımlığında görmüşdü.Və bir başqasında onün ağzından qapmışdı. Fikiri getdi fəhlənin ev-uşağı yanına:
«Əmi ölsəydi kim onun ev-uşağına çörək verəcək idi.Əyə[r ] işdən qalırsa hardan yeyib-içəcəklər?»Öz-özünə deyib soruşdu.
«Laçın yuxlama! Tez-tez ələ, torpaq lazimdir!» Bənna Əmrli bir səsslə dedi.
 « Baş üstə usta.» Laçın cavab verdi. 
Və heç bilmədi niyə belə sözəbaxan olmüşdür. Bəlkədə buna görə ki çox eşitmişdi: İstərsən çörək yiyəsən, hərnə dedilər baş üstə de! Sözü ağır-yüngül etməyə onun zamanı yuxudu. Gecə-gündüzün gedib-gəlmə, yorqün düşüb yatmaq, qıs[s]altmışdır."Hər nəyə başüstə de! Laçın!quludun ya  indi qul olubsan?" Ağlına yerləşmirdi.  Atasının sözü yadına düşdü:
«Yaşayış ağır və rəhimsizdir. Amma sınmamak gərək.!» Və artırdı:
«Çoxda zalimdir!»
Belçəni doldurdu torpaqla tez-tez sərəndin döşünə vurdu.

O gün axşam memar duvar altından canın qaçıdan əmələnin "hə(a)qqin" verdi Umuda dedi:
«Buda Əsgər-in adıresı. Sabah ,cumə,hamı evdədir,polu aparıb versən onun evinə yaxcı olar.».
«Aparıb yetir[ə]rəm.»Umud dedi.
Laçın atasıynan danışandan sonra: 
«Onun əhvalın soruşmaq üçün, olar məndə gələm?» Umuda dedi.
«Bu işlərə qarışma! Sən hələ uşaqsan!»
« Mən uşaq dəyiləm. 16 yaşındayam.»
« Elə odur ki uşaqsan da. Hələ 18 yaşın olmu[a]yubdu.»
«Bahana gətirmə! Bir yol de yox,qurtar.»
«Yox!»  

سکوت دیوارها ، آوای پرندگان. دریا.
غبار نمک ، روی چمنها، شبنمهای گوارا .

بمانند آواره ای پا به راه میگذاری و هیچ نمیدانی به کجا می بردت.
راههای تازه ، سخنان جدید، زندگی نو؟ 
اگر نیفتی، نشکنی. اگر توان دیدن داشته باشی.شاید.

درد و رنج کار ، در چشم.
نان سواره ، تو پیاده! خواه-ناخواه باید سوار را دنبال کنی.

دربند. 
قفل شده به خواب.
به رؤیاهای آشفته. 
به علف و گیاه. به کوه و دره. به صحرا و حیوانات.
و برکرانه ی دریاچه ، چشم به راه خروش رودخانه ها.
شاید بادو توفان، راههای غریب نبرند ات؟

«خواب؟ خواب ژرف حسرت؟ 
خانه دوراست، خوابها نزدیک . لاچین دونیمه شده ای!؟ 

 بیدار شو، دخترم! وقت کار است. بیدار شو فرزندم!...»
«پدر، خواستم گردن کهر را بغل کنم، او رویاز من برگرداند!»

«خانه دوراست، خوابها نزدیک . لاچین دونیمه شده ای؟
دردور دستها، میان برکه ها ، زالو ها وول میخورند؛ دخترم!»

روز، نان.
غروب ِ آفتاب ، نمک.
ماه آخر بهار است.

آفتاب ِ تازه دمیده، بر بالای دریاچه، 
گسیوان زرین اش را از میان درختان و ساختمانها گسترده است.
هنوز مه صبگاهی به صحرا ست.

جاجی حسین چپ چشم -معمار پیمانکار، برای حاجی زینال، در اورمو ساختمان میسازد. دو بنا، شش فعله کار میکنند. یک ماه و دو روز است. معمار قیمت تمام شده ی ساختمان را حساب-کتاب کرده ، و پول اش را قسطی، ماه به ماه، از حاجی زینال میگیرد.او سعی میکند از خرج مصالح ساختمانی و کارگران کم کرده که خود بیشتر سود ببرد. 

معمار زیاد پیش فعله ها وا نمی ایستاد.بنا مراقب کار عمله ها بود. 
کار، صبح ساعت هفت شروع شده بود. لاچین بیل به دست ، سرند را گذاشته بود  خاک برای ملاط آماده میکرد. با چارقد و مانتو . و شلوار آبی کار به تن. در نزدیکی او مردی، با کلنک، یک دیوار قدیمی را میکند و بر میداشت. گرد و خاک هوا را انباشته بود. لاچین خیس عرق بود. عرق پیشانی، آلوده به غبار خاک، درچشمهایش میریخت ومیسوزاند.
کرم با سطل به بنا ملاط میداد. و امید، جوانی که تازه از حبس آزاد شده بود، آجر میرساند . کمی دور تر از آنها بنا وعمله های دیگر کار میکردند.

مردی با اسلحه ی کمری از آنجا می گذشت. لاچین را دید و ایستاد؛ و با صدای کلفتی گفت:
«خواهر حجاب اتو درست کن! » 
لاچین روسریش را که کمی پایین سریده بود درست کرد.
امید به محض اینکه صدای مرد را شنید گفت:
«اگر راست میگی چارقدی به سر کن، بیا مشغول شو، ببینم چطور میتونی اونو رو سرت نگهداری. صدایت از جای گرمی بلند است.»
«زیادی حرف نزن! با تو نبودم. » 
ورفت.
بنا با تبسم به امید گفت:
«خوب جواب پدر سگ رو دادی.»
«نه، خوب جواب اش را ندادم. برود دعا کند که زود گذاشت و رفت. میخواستم چیزی بگویم که همیشه بسوزد.|»
«یک چیز. تو که درس خواندی و دانشجو بودی و آدم آگاهی هستی، پس از کجا زبان این اوباشها را یاد گرفته ای؟ نکند آنرا هم تحصیل کرده ای؟»
«آنرا هم تحصیل کرده ام. من هم دانشجو بودم و هم آب خنک خورده ام. زبان اینها را خوب بلدم.»
« بدو یک بغل آجر بیار!»

لاچین اینجا و آنجا نظیر حرفهای رهگذر را خیلی شنیده بود. اما هیچ نمی دانست جوابشان را چه باید بدهد. تنها به خاطر میاورد که در آدا از این حرفها کمتر می نشنید و در مزرعه و صحرا مثل پرندگان آزاد بود.کسی نبود که به او بگوید بالای چشمت ابروست. احساس میکرد از هرطرف به چارمیخ کشیده شده است. از خود می پرسید:
«لاچین! برده بودی، یا اکنون برده شده ای؟»
غرق فکر، بیل را پراز خاک کرد و بر سینه سرند ریخت. سنگ و شنهای بزرگ از خاک جدا شده، بر پای سرند ریختند. و زیر لب خواند:
«...فلک بیا و ثابت کن
که کدامین روزم به خوشی گذشت.»

کلاغی، سفید-سیاه رنگ،  قار-قار کنان از آسمان میگذشت. لاچین در حالی که نفسی میگرفت خواست به او نگاهی بیاندازد. ناگهان دید، دیوار، که شش متر طول و سه متر بلندی داشت، به آرامی تکان میخورد. و همکارش آنرا از بیخ میکند. 
«عمو بدو! دیوار ریخت!»
گفت و دوید به کنار. مرد هم گریخت. دیوار ریخت و ابر گرد و خاک به هوا برخاست. صدای فعله آمد:
«وای پاهایم!»
همه برای کمک دویدند. 
بنا در حالیکه میدوید گفت:
« کمک اش نکنید! این پدر سگ حق اشه که بمیره. بهش میگم دیوار را از بیخ نمیکنند، میگوید من قرار گذاشته ام کارم را زود تمام کنم بروم. بچه ام مریض است. حالا مرگ حق اته !»
تا مردم بیایند لاچین از بازوی او گرفت و کشید و پاهایش را از زیر خاک بیرون آورد. فریاد مرگ و وای اش قطع نمی شد. دست و پایش پرزخم بود...
آنها تاکسی صدا زدند و او را به بیمارستان فرستادند...

لاچین سرپا خشک اش زده  و خود را فراموش کرده بود: کمر درد و خیس ِ عرق و نگاههای غریب فعله ها؛ و کار نصفه مزد اش را. دلش مثل قلب پرنده ای که از خطر بگریزد می تپید. مرگ را در یک قدمی خود دیده بود. و یکی را نیز از دهان او قاپیده بود. به فکر زن و بچه ی مرد افتاد: 
« اگر عمو می مرد کی نان زن و بچه ی اش را میداد؟ اگر از کار باز بماند از کجا نان خواهند خورند؟» با خود میگفت و می پرسید.
بنا با لحن دستوری گفت:
«لاچین، خوابت نبرد. خاک لازم داریم، عجله کن!»
لاچین جواب داد:
«چشم اوستا.»
و هیچ ندانست چرا چنین حرف شنو شده است. 
شاید به این خاطر بود که زیاد شنیده بود „ اگر میخواهی نان بخوری، هرچه بهت گفتند  بگو چشم». برای سخن سنجی وقت نداشت. شب و روزاش به آمد و شد، خسته و کوفته افتادن و خوابیدن خلاصه شده بود. „هر چی گفتند بگو چشم! لاچین! برده بودی یا اکنون برده شده ای“ به عقلش نمی گنجید. حرف پدرش را به یاد آورد: „زندگی سخت و بیرحم است. ولی نباید شکست. „ و افزود: «خیلی هم ستمگراست!»

بیل را پرخاک کرد و بر سینه سرند ریخت.

                   میدان فعله ها

آن روز عصر معمارمزد فعله ای را که از زیر دیوار جان سالم بدر برده بود به امید داد و گفت:
«این نشانی عسگر. فردا ، جمعه، کار تعطیل است. بهتره پول را ببری درِخانه اش بدهی».
امید گفت:|
«میرسانم.»
لاچین بعد از صحبت با پدرش به امید گفت:
برای احوال پرسی او، میشه منهم بیام؟
«تو خودت را قاطی این کارها نکن! هنوز بچه ای!»
«من بچه نیستم. 16 سالم است.»
«برای همین است که بچه ای. هنوز 18 ساله نشده ای!»
«بهانه نیار! یکبار بگو نه، تمام کن!»
«نه!»

ادامه دارد

---------