در پاسخ به پرسشهای آقای کیانوش توکلی

1)    آیا به نظر شما انتخابات 92 رویداد مهم و نقطه عطفی در تحولات سیاسی ایران محسوب می شود و یا همانند سایر انتخابات، نمایشی سیاسی از سوی بیت رهبری بود؟

 از بعضی جهات هست و از بعضی جهات نیست؛ منتهی در کلیت اش نیست. همه چیز همان است که بود، فقط رنگی دیگر گرفته و در ظاهر تغییراتِ کوچکی هم ایجاد شده است.

2)    از دید شما آیا تحقق تغییرات مثبت کوچک در جمهوری اسلامی امکان پذیر است؟ فکر می کنید با رأی به تغییرات کوچک، مردم همچنان خواستار تغییرات اساسی در جامعه و زندگی خود هستند و این دو مکمل یکدیگرند؟

هست؛ اما این تمامِ حقیقت نیست. حقیقت این است که تغییر تا «ساختاری» نباشد، به راحتی «برگشت-پذیر» خواهد بود. این حقیقت را در دورانِ «اصلاحات» به خوبی مشاهده کردیم. در ضمن، در این دورهِ اخیر حتی به آن اندازهِ دورهِ اصلاحات هم تغییر نداشته ایم. دربارهِ مردم هم نمی توان نظرِ دقیقی داد. حتما متوجه هستید که «مردم» مفهومی به شدت انتزاعی است. با این وجود، از واکنشهای متفاوت و پس-لرزه های وقایعِ سیاسی/اجتماعی می توان تخمینی نسبی دربارهِ «نظرِ مردم» به دست آورد. در این باره البته پراکندگی هست در بینِ نظرات، که تشریح اش از حوصلهِ این مقوله خارج است. آنچه مشخص است این است که جامعهِ ایران بینِ «تغییر» و «حفظِ-وضعیتِ-موجود» گیر کرده است و دارد برای گذارِ از این مرحله دست و پا می زند.

3)    با توجه به حمایت هاشمی رفسنجانی و خاتمی از حسن روحانی، وضعیت اصلاح طلبان درون حکومت در داخل ایران چگونه خواهد شد؟ و در این شرایط آپوزیسیون سکولار-دموکرات چه موضعی را باید اتخاذ نماید؟

هاشمیستها و خاتمیستها تا به اینجا قسمتی از مزدِ همکاریِ بی-چون-و-چرای خود با نظامِ ولایی را گرفته اند. آنهایی شان که حاضر به «فتنه» خواندنِ وقایعِ 88 می شوند، بالطبع «درِ توبه» بر روی شان باز است. حتما در جریان هستید که برخی از «خارج-نشینان»شان هم اخیرا به ایران بازگشته اند و یا در تدارکِ بازگشت هستند. حسابِ اینها البته از آپوزیسیونِ جمهوری اسلامی - از هر مسلکی - جداست. برای آپوزیسیون، عملا چیزی عوض نشده است. لذا به نظرم باید کارِ خودش را ادامه دهد.

4)    اصلاح طلبان بیرون حکومت و از جمله اصلاح طلبانی که از حاکمیت به بیرون پرتاب شده و در خارج از ایران به سر می برند در شرایط سخت تصمیم گیری قرار گرفته اند. به نظر شما، انتخاب روحانی به معنی شکست اصلاح طلبان و اصلاح طلبی در نظام جمهوری اسلامی است؟

در این باره پیشتر گفتم. این را هم اضافه کنم که «اصلاح-طلبی» در حیطهِ جمهوری اسلامی، تنها یک بازیِ سیاسی است؛ یعنی که اصولی در آن نیست. همه اش بازی بر سرِ قدرت است. وگرنه شما در خیلی موارد نمی توانید بینِ به اصطلاح اصلاح-طلبان و اصولگرایان تمیز دهید. دائم هم حرف و عمل شان را بر اساسِ نیازهای قدرت عوض می کنند. لذا اصلاح-طلبیِ حکومتی عملا «ماکیاولیسمِ حکومتی» است. اینکه اصولگرایان را لزوما ماکیاولیست نمی دانم به این علت است که آنها حداقل در اصول و اهداف و مقاصدشان شفافیتی دارند؛ اما اینها هیچ ندارند!

5)    در پایان اگر توضیح دیگری را لازم می دانید به عنوان آخرین پرسش در این قسمت به آن پاسخ دهید.

چیزِ زیادی عوض نشده است. بر اساسِ وقایعِ چند هفتهِ اخیر، حتی این تمایل را دارم که بگویم چیزی که عوض نشده هیچ، بدتر هم شده است. به هر ترتیب، نظرم این است که آپوزیسیون باید کارِ خودش را بکند، و البته اینکه حولِ محورِ دموکراسی متشکل شود، و برای رساندنِ صدایش به گوشِ ایرانیان به فکرِ رسانه ای فراگیر باشد. این «راهِ دشوار» را باید رفت. تا نشسته ایم و دل به معجزه خوش کرده ایم، آب از آب تکان نخواهد خورد.