به این مضمون بسیارشنیده ایم که زندگی همچون بازی شطرنجی است که تدبیرمیطلبد ومسلم میباید رقیب را به ورطه اشتباه سوق داد. البته تفاوت بازی شطرنج مابین دوشطرنج بازبا بازی زندگی دراین است که بازی شطرنج لزوما نظاره گرندارد اما واقعیت زندگی خواه نا خواه نه تنها نظاره گر، بلکه ناظران بسیاری را مختص به خود مینماید. اما نقش ناظران درواقعیت زندگی آنگاه پررنگ ترمیشود که این بازی درعرصه سیاست رخ مینماید. به عبارتی تدبیرنیروی سیاسی درتقابلش با نیروی رقیب سرنوشت سازاین قمارخواهد بود. آن زمان که همچون امروزآینده بازیگران سیاسی درگروافکارناظران یا به قولی مفهوم ترافکارعمومی میباشد، بازیگرانی موفقند که ازبازیگررقیب مشروعیت زدایی نموده وبرای خود مشروعیت زایی نمایند. بی شک این هردودرگروتدبیردرصفحه سیاسی میباشد.

این قلم را نیت این است تا درجهت واکاوی این منظوربه تبیین دورخداد همزمان دراین موضوع همت گمارد.

*وقایع کنونی مصرمصداقی بسیارگویا دراین خصوص میباشد. آنچه درسرزمین نیل واهرام، پس ازانقلاب علیه مبارک وسرنگونی رژیمش روی داد پیروزی اخوان المسلمین به عنوان گسترده ترین جریان سیاسی درجهان اسلام بود. پیروزی درانتخاباتی آزاد که حتی حامیان مبارک مخلوع هم درآن دارای کاندیدای رسمی بودند. مخالفان رئیس جمهوربرآمده ازانتخابات آزاد مدعی انحصارطلبی ودیکتاتوری وی درصحنه قدرت بودند. مخالفان که طیف ناهمگونی ازجریان های لیبرال تا شیخ احمد طیب مفتی دانشگاه الازهروجریان سلفی نوررا شکل داده بودند به هرترتیب که بود با ورود چکمه پوشان ارتش وضرب الاجل ژنرال عبدالفتاح سیسی کودتایی علیه مرسی را سامان دادند. اما این پایان بازی درصفحه سیاسی نبود. اخوانی ها حامیانشان را برای حمایت ازرئیس جمهورومحکوم نمودن کودتای نظامیان علیه دموکراسی به خیابان ها فرا خواندند. ضرب الاجل چکمه پوش ها وتهدیدات وزیرکشورکودتا علیه حامیان اخوان تنها یک ثمرداشت وآن شلیک گلوله کودتا چیان به سوی معترضین روزه داربود. مقاومت اخوانی ها درکف خیابان های قاهره، اسکندریه، اسماعیلیه ودیگرنقاط مصرارتش را بدانجا رساند که درمصرکشتارخونین براه انداخته است. اکنون تدبیراخوان المسلمین درداخل وخارج مصرناظران را با خود همراه وازهمان روزهای ابتدایی درصفوف کودتا چیان شکافی عمیق ایجاد کرد. دراولین گام جریان سلفی نورسرکوب حامیان اخوان را محکوم وازصفوف کودتا کناره گرفت. دردومین گام شیخ الازهرسرکوب خونین ژنرال سیسی را محکوم وازحمایت ارتش دست کشید تا دستش به خون معترضان کودتا آغشته نباشد. درسومین گام محمد البرادعی معاون رئیس جموربرآمده ازکودتا به شیوه های دیپلوماتیک سرکوب معترضین را محکوم کرد.

تدبیراخوان المسلمین آنچنان ارتش را به ورطه اشتباه سوق داد که ناظران خارجی، همچون اتحادیه اروپا وبریتانیا هم ارتش را درتوسل به خشونت عریان محکوم کرده اند.

حال آنچه حاصل آمده اینکه اخوان المسلمین با درایت سیاسی توانسته ناظران داخلی وخارجی را درسطحی وسیع با خود همراه نماید ومسلم ازمشروعیت کودتا بزداید. هم اکنون این کودتا چیان هستند که آنچه را به اخوان المسلمین ومحمد مرسی وصله کرده بودند متهم شده اند.

**صفحه شطرنج درسیاست داخلی ایران هم دست کمی ازمصرندارد. طیف وسیعی ازاصلاح طلبان ونیروهای معتدل سیاسی درداخل وخارج ازکشورکه ازکاندیداتوری شیخ حسن روحانی با شعارتعامل درانتخابات یازدهمین دوره ریاست جمهوری حمایت کرده بودند با تدبیرجریان اقتدارگرا دراولین حرکت آچمزشدند. جناح اقتدارگرا دراولین جلسه رسیدگی به صلاحیت کابینه پیشنهادی حسن روحانی پاشینه آشیل اصلاح طلبان را هدف گرفتند. نمایندگان جنجالی ای همچون حسینعلی حاجی دلیگانی نماینده شاهین شهر، احمد بخشایش نماینده لرستان، عطاالله حکیمی‌ نماینده رودبار، محمدعلی بزرگواری نماینده کهگیلویه، مهرداد بذرپاش و حمید رسایی نمایندگان تهران و جواد کریمی قدوسی نماینده مشهد موضوع اعتراضات مردمی سال هشتاد وهشت را که ازسوی دونامزد منتقد حاکمیت وهمراهانشان درراستای اعتراض به تقلب اعمال شده درانتخابات یازدهمین دوره ریاست جمهوری سامان داده شده بود را با ادبیات فتنه پیش کشیده وبرخی ازوزرای پیشنهادی را متهم به همراهی با جریان فتنه خواندند.

اقتدارگرایان با طرح موضوع اصحاب فتنه دراین اولین روزناظران بازی سیاسی را به نظاره فرا خواندند. مسلم عقبه گسترده اجتماعی که رأیش براعتماد به شهادت اصلاح طلبان ومحمد خاتمی به حمایت ازروحانی وشعارهایش استواربود درانتظاراعلام موضع رسمی وشفاف رئیس جمهورووزرای پیشنهادی درخصوص ادبیات فتنه بودند.

اما آنچه ناظران نظاره کردند سکوت رئیس جمهوردربرابرطرح چنین موضوعی بود والبته فراترازآن اینکه محمد علی نجفی وزیرپیشنهادی آموزش وپرورش که دردوردهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری ازشیخ مهدی کروبی حمایت کرده بود وقایع اعتراضی پس ازانتخابات اعتراضی سال هشتاد وهشت را فتنه وحرکت معترضین را خلاف قانون قلمداد کرد. وزیرپیشنهادی آموزش وپرورش که موفق به کسب رأی اعتماد مجلس هم نشد درمورد ادبیات فتنه عنوان داشت:

«درباره فتنه  هشتاد وهشت، جزو فعالان سیاسی در سال هشتاد وهشت بودم. روز سه‌شنبه بعد از انتخابات از دفتر رهبری تلفن شد و گفتند بیایید در جلسه ای شرکت کنید. من از طرف هیچ ستادی در جلسه شرکت نکردم، به دعوت دفتر مقام معظم رهبری رفتم. آقا خودشان جلسه را اداره میکردند و خودشان وقت می‌دادند. بعد از پیشنهادات ما، جمع‌بندی ایشان این بود که نباید خلاف قانون کار کنیم. قانون شورای نگهبان را مسئول کرده. گفتند شورا برود بررسی کند حرفشان فصل الخطاب است. من قبل از فرمایش رهبر انقلاب دربست ونه خرداد هم  مطیع فرمایشات ایشان بودم . . . من در هیچکدام از راهپیمایی‌های سال هشتاد وهشت قبل و بعد از بیست نه خرداد شرکت نکردم»

به هرترتیب تدبیربیت رهبری مقبول ایشان افتاد وآنچه حاصل خواهد شد تضعیف پایگاه اجتماعی اصلاح طلبان است که عقبه اجتماعیشان به امیدی واهی وبا عنوان فرصتی تاریخی درحمایت ازحسن روحانی به پای صندوق های رأی فرا خواندند.

اما اینکه اصلاح طلبان ازاین پس درصفحه سیاسی چگونه بازی خواهند کرد درگروواقع بینی ومواضع شان ازاین پس خواهد بود.