قدر مسلم هيچ پديده اي در عالم هستي في البداهه خلق نميشود و همواره عواملي در پيدايش آن تاثير گذارند. تغييرات حاصله در يك جامعه نيز مشمول همين قانون هستند. بدون شناخت اين عوامل و تاثير متقابلشان بر يكديگر, قادر نخواهيم بود تغييرات مورد نظر خود را در جامعه ايجاد نمائيم .
ملتي كه براي عدالت اجتماعي, آزادي و رهائي از سيستم فاسد و مستبد شاهي قيام كردند  در نهايت نه تنها به هيچكدام از خواسته هايشان نرسيدند بلكه اينبار زندگي خصوصي شان نيز در معرض تهاجم كاخ نشينان جديد قرار گرفت.
هم اكنون نسلي تازه, دگر بار بپا خواسته و پي گير حقوق انساني خويش هست. گو اينكه شرايط جهاني, اعم از داخلي و خارجي, با شرايط 35 سال پيش تفاوتهائي دارند, ولي عدم شناخت ريشه عواملي كه منجر به قدرت گرفتن ارتجاعي ترين قشر جامعه در حكومت گرديد, ناگزير ما را به تكرار اشتباهات گذشته در قالب هاي جديد واميدارد. در اين نوشته, نگاهي كوتاه به شرايط قبل و بعد از انقلاب بعمل آمده و عواملي كه انقلاب مردمي را به بيراهه كشاند.

متعاقب كودتاي آمريكائي - انگليسي سال 32 و بازگشت شاه به سلطنت, كه با حمايت ضمني نيروهاي مرتجع مذهبي نظير كاشاني و خميني به همراه بود, به تدريج جوي شديدا" خفقان آور حاكم بر جامعه شد. در پي تاسيس ساواك به رياست تيمور بختيار با كمك سيا, بگير و ببند هواداران زنده ياد دكتر مصدق درجبهه ملي و اعضاي حزب توده شدت گرفت كه در نهايت به فرار اكثر آنها به خارج از كشور منجر شد. اين افراد در دنباله مبارزه شان با رژيم شاه در خارج از كشور, سازمانهاي كنفدراسيون دانشجويان را پايه ريزي كردند كه در مواردي با برپائي تظاهرات در شهرهاي اروپا و امريكا, نقش به غايت مثبتي در شناساندن ماهيت رژيم شاه به جهانيان ايفا نمودند. رهبران كنفدراسيون بدليل دوري از وطن و عدم شناخت شرايط در حال تغيير جامعه, به مرور تبديل به روشنفكراني ذهني گرا شده و با افتادن شكاف در قطب كشورهاي سوسياليستي و اختلافات چين و شوروي, اكثرا" دنباله رو سياستهاي اين كشورها گرديدند و آن چند نفري هم _ نظير پرويز نيكخواه _ كه خواستند تحليلهاي ذهني گرانه شان را در عمل پياده كنند, بعد از ورود به ايران, گير ساواك افتاده و در نهايت در خدمت رژيم قرار كرفتند. 
در صحنه داخلي و پس از سركوب سال 42 و با پيدايش شرايطي كه امكان هر گونه اعتراضات مسالمت آميز را از بين برد, برخي از فعالين جوانتر جبهه ملي و نهضت آزادي, كه اكثرا" دانشجويان دانشگاهها را تشكيل ميدادند, تحت تاثير جنبش هاي چپ كشورهاي آمريكاي لاتين قرار گرفته و با رد نظريه هاي حزب توده و تئوري " همزيستي مسالمت آميز " خروشچفي, تنها راه مبارزه را در ايجاد سازمانهاي چريكي به مشابه موتور اوليه شروع انقلاب, ارزيابي نمودند. سرنگوني حكومت مردمي سالوادر آلنده در شيلي با كودتاي نظامي و حمايت آمريكا, خط بطلاني بود بر نظريه " راه رشد غير سرمايه داري " و نشاني از درستي تحليل هاي چريكها بر شرايط ايران و چگونگي مبارزه. اعضاي سازمان هاي چريكي جواناني بودند آرمان خواه, به شدت حامي زحمتكشان و به غايت افرادي ميهن پرست كه دلاورانه و با كمترين تجربه مبارزه چريكي و بدون امكانات حداقلي, به مقابله با رژيم وابسته و تا به دندان مسلح شاه پرداختند.

باطلاق ويتنام موجب شد كه تئوريسين هاي امريكائي, به طرح سياست هاي جديدي در مقابله با نفوذ سوسياليسم بپردازند. تقويت عناصر مذهبي ( تحت عنوان كمر بند سبز ) و نيز حمايت و تجهيز كامل نظامي رژيمهاي صد در صد وابسته به عنوان ژاندارم منطه, مهمترين اصول تئوري اخير را تشكيل ميدادند. ايران و رژيم شاه, شايسته ترين نامزد مجري سياست مذكور قرار گرفت. در اجراي تعهدات محوله, رژيم شاه دست به سركوب وحشيانه نيروهاي چپ و ملي گرا زد و در عين حال عناصر مذهبي را آزاد در بيان افكارشان گذاشت. اين زماني هست كه داشتن كتابهائي نظير "مادر" ماكسيم گورگي, "نفرين شدگان زمين" فرانتس فانون, "پاشنه آهنين" جك لندن و . . . جرمي بزرگ محسوب شده و دارنده كتاب متحمل شكنجه و زندانهاي طويل المدت ميشد در عين حال, نوشته هاي اقاي شريعتي, آل احمد, سيد قطب و امثالهم, با اينكه ظاهرا" محتواي شديد ضد غربي داشتند, براحتي در دسترس همگان قرار ميگرفتند. البته خود شاه هم هنوز داستان از اسب افتادن و نجاتش توسط دست حضرت عباس را گاه گاهي ياد آوري ميكرد و براي خوشايند آخوندها, ضريح طلا دور مقبره امامان ميگرفت.
با انتخاب كارتر به رياست جمهوري امريكا و متعاقب شعار حقوق بشري وي. فشار بر حكومت شاه براي باز كردن فضاي اختناق بالا ميگيرد. محافل دانشجوئي و روشنفكري از اين فرصت استفاده كرده و شبهاي شعر و سخنراني راه مياندازند كه با حوادث بعدي, انقلاب شكل ميگيرد. سازمان هاي انقلابي و چپ كه مي بايستي رهبري قيام را بدست گيرند, عملا" از چنين رسالتي باز مي مانند, چرا كه عمده تلاششان صرف ترميم ضربات حاصله از نيروهاي امنيتي رژيم و باز سازي تشكيلاتي ميشود و در عين حال مبارزه را در دراز مدت ارزيابي نموده و جنبش مردم را پديده اي زود گذر تحليل ميكنند.

در چنين شرايطي, نيروهاي مذهبي, كه پايگاه هاي سنتي شان نظير مساجد بطور كلي از گزند ساواك بدور مانده, با هوشياري كامل از خلا موجود استفاده كرده و سوار موج انقلاب ميشوند. رهبري مذهبيون را مردي هندي تبار به نام خميني به عهده ميگيرد. وي بدليل صراحت گفتار در وقايع سال 42 و عنوان كردن مطالبي عليه كاپيتولاسيون, مورد احترام محافل روشنفكري قرار گرفته و بقيه سخنانش در مزمت حق انتخاب زنان و تقسيم اراضي, به فراموشي سپرده ميشود. تحليل دگمي نيروهاي چپ از متون ماركس و لنين, آقاي خميني را نماينده خورده بورژوازي قلمداد كرده كه ميبايستي از ايشان در مقابله با بورژوازي ملي , به نمايندگي اقاي بازرگان, حمايت شود. براي جلوگيري از اشتباهات سال 32 و جبران آنها, حزب توده نه تنها كشتارهاي سالهاي 60 را تائيد ميكند, بلكه خود عامل لو رفتن مبارزين ميشود.

عمده ترين اشتباه نيروهاي چپ و مترقي, كم بها دادن به قدرت تفكر و هوشياري آخوندها بود. آخوندها با زرنگي تمام توانستند اعضاي ساواك را در تشكيلات جديدي به نام ساواما سازماندهي نموده و به شكار نيروهاي مترقي بپردازند. دور انديشي اخوندها تا بدان حد بود كه براي خنثي كردن كودتاي احتمالي ارتش, نيروي نظامي موازي ارتش تحت عنوان سپاه پاسداران ايجاد نمودند بدون اينكه لزومي به منحل كردن ارتش شاهي داشته باشند. رژيم آخوندها, با شناخت درست از روحيه وخواستهاي مردم منطقه, علي الخصوص خلق تحت ستم فلسطين, توانست خود را به عنوان صداي حق طلبانه مردم خاورميانه قالب كرده و متعاقب لشگركشيهاي احمقانه امريكا به افغانستان و عراق, نفوذ خود را در بين مردم خاورميانه گسترش دهد. اخوندها موفق شدند  سرسخترين دشمن خود, سازمان مجاهدين خلق را  متلاشي كرده و بقاياي آنها را وابسته به قدرت امريكا نمايند تا جائي كه آقاي جان بولتون ( يكي از منفورترين شخصيت هاي امريكا ) در تجمعشان سخنراني كند. رژيم مرتجع ولايت فقيهي با ترفندهاي شگفت آوري توانست اختلافات عمده اي بين نيروهاي چپ و مترقي ايجاد نمايد كه گاهي نيز منجر به درگيري نظامي شده, نمونه جنگ كوموله و حزب دموكرات كردستان. اين ترفندها تا به دين تاريخ ادامه يافته و باعث عدم اعتماد گروه هاي اپوزسيون نسبت به هم و اتحاد عملشان گردد.