آقای ناصر کرمی بر مقاله من، " ممالکِ محروسه و ملوک الطوایفِ " ایراداتی گرفته اند و تفسیر هایی نوشته اند که از ایشان صمیمانه سپاس گزاری میکنم. برخی از برداشت های آقای کرمی از نوشته من دور از واقعیت است. ایشان یکسری مطالب را به من نسبت میدهند که نه من نوشته آم و نه به انها ا عتقاد دارم. در اینجا برای نمونه چند موضوع را بیان میکنم. ‫بهر حال بحث در این باره بروشن شدن بسیاری از مطالب کمک میکند.

۱. ناسیو نالیسم ایرانی

‫من با آقای کرمی موافقم که نوعی ناسیونالیسم در میان برخی از ایرانیان دارد شکل میگیرد؛ ولی این ناسیونالیسم در مقابله با جمهوری اسلامی و در راستای دمکراسی و حقوق بشر اظهار وجود میکند. هدف آن رفاه مردم ایران و بر چیدن فساد و تبعیض است.

‫کسانی که قبلا ناسیونالیسم را پیش میبردند، مبنای آنرا تشیع، نژاد اریایی و زبان فارسی قرار داده بودند. خوشبختانه، تشیع امتحان خود را پس داد و گلوی اکثر آنان را تا مرز خفگی فشار داد. تاکید بر نژاد اریایی، خشم اکثریت ایرانیان را چنان بر انگیخت که موجب پیدایش ناسیونالیسم ترکی، عربی، ترکمنی، بلوچی و کردی گردید و تخم کینه و نفرت را در میان انها علیه فارس ها پاشید.

‫استفاده از زبان فارسی برای هدف های سیاسی و ناسیونالیستی، موجب سرکوب زبانهای ایرانی دیگر گردید و ناگزیر، صاحبان زبانهای سرکوب شده را ‫بر انگیخت تا برای دفاع از فرهنگ و زبان خود، به نفرین و تحقیر زبان فارسی و تمجید از زبانهای خود بپردازند.

‫این سه عامل، بجای تقویت حس ایرانی و تمامیت ارضی، باعث دلسرد شدن بسیاری از ایرانیان گردید. با توجه به این واقعیت که بگفته وزیر آموزش و پرورش حدود ۷۰ % ایرانی ها زبان مادری غیر فارسی دارند، و حدود ۳۰% انها سنی هستند و تشیع هم به عنوان یک مذهب و یک نظام سیاسی شکست خورده است، بر خلاف عقیده مدعیان، هیچ کدام انها نمیتواند بعنوان یک پایه ناسیو نالیسم قرار گیرد. اصرار بر همه و یا یکی از انها ، قطعا موجب تجزیه مملکت میگردد.

‫ ‫۲. ممالک محروسه و ملوک الطویفیِ و سرزمین ایران یکپارچه

‫ ‫آقای کرمی مینویسند، " حسین بر این بار در نوشتار "ممالک محروسه و ملوک الطویفیِ" جدیدِ خود… ثابت میکنند که سرزمین ایران هیچگاه یکپارچه نبوده و همبستگیِ ملّی در بین ساکنانِ این بخش از جغرافیایِ جهان هرگز وجود نداشته است و در این جغرافیا شماری از ملّتها و حکومتهای شناخته شدهء تاریخی بودند که امروز دوباره سر بر آورده اند."

‫ ‫در هیچ جای نوشته من، چنین ادعایی نشده است، ولی اینک که ایشان چنین برداشتی کرده اند، لازم میدانم بگویم که نظام ممالک محروسه و ملوک الطوایفیِ یک توازن قدرت بین مرکز و ایالات پدید آورده بود که ضامن حفظ فرهنگ های متفاوت، زبانهای متفاوت، اقتصادهای محلی و حکومت های ایالتی بود. انحلال این نظام تاریخی و جایگزین کردن آن با یک نظام متمرکز و مستبد مسیر حرکت تاریخ ایران را بسوی نظام آدمخوار فعلی هموار کرد.

‫این را باید بگویم که ایران یک پارچه بمعنای، ایران متمرکز و فاسد نیست. ‫من نمیدانم که معنای ایران یکپارچه چیست؛ زیرا ایران هرگز مرز های معین و ثابت نداشته است و هم اکنون هم مرز های آن مورد چالش است. مرز های ایران پیش از اسلام از مصر تا آسیای میانه بوده است. آیا همه این اراضی بخشی از ایران هستند؟

‫بعد از اسلام، ایران بدون مرز، بخشی از امپراتوری اسلامی است. عرب ها، مناطق مختلف را بنامهای خود آن مناطق میخوان‌ند. برای مثل، سیستان، مکران، سند، خراسان، مصر، شام ، حجاز نامهایی بودند که بر برخی از مناطق باقی ماندند. مرز های دقیق انها هر گز معلوم نشد.

‫در زمان مغولان، همین حالت باقی ماند. ایران بخشی از امپراتوری مغول بود. بعد از آن نیز، در زمان صفویه، و قاجاریه هم مرز ها مرتبا تغییر میکردند. واقعیت این بود که در آسیای میانه، قفقاز، شبه قاره هند و ایران امروز، مناطق مختلفی وجو داشت که دست بدست فاتحان مختلف میگشت. بسیاری از این مناطق امروز کشور های مستقلی هستند. پاکستان، افغانستان، تاجیکستان، قرقیزستان، آذربایجان و غیره از این جمله هستند.

‫در این میان یک چیز مسلم است که مناطقی که یک بخشی از انها در ایران هستند، بهمین نام و نشان در کشور های همسایه هم وجود دارند و بعضی از انها حکومت های مستقل و یا خود مختار خود را دارند. در گذشته، هم، انها یا مستقل بوده اند و یا حکومت ملوک الطوایفی را داشته اند.

‫ ‫‫

‫۳. آقای کرمی معتقدند، "اگر متمرکز بودنِ قدرتِ سیاسی از شاخصهایِ برجستهءِ حکومتهایِ ملّی است، پراگندکی، استقلال در واحدهایِ کوچکِ و محدود جغرافیای کشاورزی و دامداری سنتّیِ مدار بسته از فاکتورهایِ نمادینِ مرحلهءِ ملوک الطوایفی هست."

‫‫اگر این فرضیه درست باشد، با اینهمه تمرکز که در ایران وجود دارد، باید نظام جمهوری اسلامی یک حکومت ملی باشد. در حالیکه، مهمترین شاخص یک حکومت ملی دمکراسی و تقسیم قدرت در بین ایالات آن است. هیچ حکومت ملی وجود ندارد که قدرت در آن پخش نشده باشد.

۴. جناب کرمی میگویند، " زمانی ایران در دست بیگانگان قاجار بوده و این قوم برای حفظ تاج و تخت خود سرزمین و ملّت ایران را تحت الحمایه روسیه تزاری (ممالک محروسه) در آورده است…"

اگر ما قاجار ها را بیگانه بدانیم، قطعا عرب ها، ترک ها و مغولان بیگانه محسوب میشوند، ولی این ها ایران را بعد از اسلام اول فتح کرده و سپس اداره کرده اند، همانطور که پارس ها، پیش از اسلام، همین کار را با کشورهای دیگر میکرده اند. آخرین جنگ های بزرگ اول و دوم برای تصرف و یا آزاد کردن سرزمین های تصرف شده بود. در آن زمان مساله قدرت مطرح بود، نه خودی و بیگانه. امروز کسی به مردمان ساکن ایران به خودی و بیگاه نگاه نمیکند، بلکه به حقوق مساوی همه در سطح شهروندی و ایالتی مینگرد.

‫‫ ۵. آقای کرمی بنقل از من نوشته اند، " که این تیره های قومی برای خود حکومت و دولت منطقه ای مخصوص بخود و مستقل را داشته اند و هرگز حکومتهایِ مرکزی حتّی نماینده ای در آن مناطق هم نداشته است. "

‫آنچه من نوشته آم این است که هیچ دولتی در بلوچستان، پیش از رضا شاه، نماینده ای غیر بلوچ در بلوچستان مستقر نکرده است. البته، قاجار ها به بسیاری از مناطق ایران حاکمانی میفرستادند.

۶. برداشت آقای کرمی از تکامل مراحل تاریخی در ایران مطابق برخی تحولات در اروپا است؛ در حالیکه ایران، بدوران اولیه برگشته است. مراحل تاریخی فیودالیسم، بورژوازی و سرمایداری، مدرنیسم و پست مدرنیسم اروپا با شرایط ایران امروز همخوانی ندارد. دید گاه نظام به ایران و جامعه ایرانی، دیدگاه ۱۴۰۰ سال پیش است، نه دیدگاه دنیای مدرن.

‫۷. هدف من از بیان نظام ممالک محروسه و ملوک الطوایفیِ گوشزد کردن این واقعیت است که ایران هر گز یک کشور متمرکز نبوده، بلکه، همیشه، مقداری از قدرت در اختیار ممالک محروسه بوده است. نمونه های خوب آن منشور های داریوش و کورش است. سلسله اشکانی و خلافت اسلامی و مغول نمونه های دیگر است. آیا یعقوب صفا ری، طاهر یان، سامانیان، آل بویه و دیگران از طرف خلیفه برگزیده شده بودند؟ آیا شیخ خزعل بر گزیده قاجار ها بود؟

۸. نظام متمرکز من در اوردی رضا شاه و جمهوری اسلامی با ساخت اجتماعی ایران سازگار نیست و بهمین دلیل، سلسله پهلوی بدان وضع بر افتاد و جای خود را به نظام بی تدبیر تری داد که با تمام مردم ایران در حال جنگ است.

‫۹. نظام های ممالک محروسه و ملوک الطوایفیِ نشان دهنده علم و خرد اجداد ما برای اداره مملکتی است که در ذات خود متنوع است. در ضمن ممالکی مثل بریتانیا و اسپانیا که بدلایل خاص خود، نظامهای نسبتا متمرکز ایجاد کرده بودند، متوجه شدند که زمان نظام های متمرکز گذشته است و بهمین دلیل یک پروسه باز گشت به خود مختاری را با موفقیت بسر انجام رساندند.

‫ایران، برای بقای خود، قطعا باید از چنین سیاستی استفاده کند، تا مردم به ثبات، امنیت و آزادی برسند و شرایط لازم را برای آبادی، پیشرفت و رفاه همگانی داشته باشند.

‫

۱۰. ممالک محروسه و ملوک الطوایفیِ هیچ ارتباطی به روسیه ندارد. سابقه آن به زمان سلجوقیان میرسد. اتفاقا، بر خلاف گفته آقای کرمی این شاه تهماسب صفوی بود که ممالک شمال، غرب و حتی جنوب دریای خزر را به روس ها بخشید تا خکومت او را تضمین کنند. قاجار ها همان سنت صفویه را ادامه دادند.

۱۱. علیرغم تلاش نظام برای عقب بردن و سپس ایستا کردن جامعه، ایران متحول میگردد و تحت تاثیر شرایط جهانی قرار میگیرد. بهمین دلیل روحانیت ایران و عقاید انها خارج از زمان فعلی ارزشیابی میشود و هر چه زمان بیشتر میگذرد ماهیت نامربوط بودن انها بیشتر روشن میگردد. از سوی دیگر، تحولات عمیق تغییرات عمیق میطلبد. در همین راستا است که تقاضا برای دمکراسی و تقسیم قدرت زیاد شده است. مردم هم میدانند که دمکراسی بدون تقسیم قدرت، یعنی فدرالیسم امکان ندارد. رژیم قبلی و فعلی هم محصول نظام متمرکز هستند. همه فساد ها هم ناشی از همین است. مردم نه فساد و کشتار میخواهند و نه ساخت نظامی را که قاتل و دزد تولید میکند.

۱۲. بنظر من مفهوم نظام ممالک محروسه و ملوک الطوایفیِ مثل سایر پدیده ها تحول یافته است؛ ولی محتوای آن در یک نظام فدرال، معنی پیدا میکند. بر خلاف نظر آقای کرمی، من انها را پیشرفته تفسیر نمیکنم، بلکه معتقدم انها در زمان خاص خود با موفقیت عمل میکردند. رضا شاه انها را از بین برد ولی چیزی جانشین انها نکرد و بهمین دلیل یک خلا پدید امد که اول توسط ژاندارمری و سپس ساواک پر شد.

‫۱۳. خواستن حق و پیشنهاد یک نظام سیاسی نه تنها ناپسند نیست، انطور که آقای کرمی معتقدند، بلکه بسیار هم ضروری است. مردم اکنون باین نتیجه رسیده اند که بقیمت جان خود، خواستار حق خود بشوند. ملیت های ایران بعنوان ۷۰% مردم ایران، پیشگامان مبارزه هستند. انها میدانند که در فرهنگ شیعه، ظرفیت خشونت فراوان است و نهاد مرجعیت نیز از مذهب به سیاست کشیده شده است. بنا بر این هر کس که اندک چیزی میداند، خود را مرجع میداند و انواع فتواهای سیاسی صادر میکند و بر درست بودن انها اصرار میورزد. اما اگر این ذهنیت کارایی داشت، ما میبایست، چون سویس میشدیم.

‫ ۱۴. من در نوشته خود ادعا کرده آم که اشکانیان بلوچ بوده اند. آقای کرمی میگویند، " جغرافیای اصلی و زیستی اشکانیان هرگز جغرافیای بلوچهای امروز نبوده است " ‫، در حالیکه اینطور نیست.

‫حدود یک میلیون بلوچ در مزار شریف افغانستان و مناطق دور دست آنجا زندگی میکنند. اقوام مختلف در زمانهای مختلف از جایی بجایی مهاجرت کرده اند. لابد همه شما بیاد دارید که در مدرسه کتاب تاریخ میخواندید. این را هم بیاد دارید که نام های بسیاری از پادشاهان اشکانی، "بلاش" ذکر شده بود. بلاش تلفظ عربی و یونانی بلوچ است. همین امروز هم در ممالک عربی ببلوچ ها "بلاش" و یا "بلوش" میگویند. زبان بلوچی هم با زبان اشکانی بسیار نزدیک است. یک قبیله بنام اشکانی هنوز هم در بلوچستان زندگی میکنند. در این زمینه مدارک زیادی وجود دارد.

‫همانطور که غالب فارسها مثل شما تمرکز طلب هستند و این خصوصیت در حکومت های پارسی ساسانی و پهلوی، نمود پیداکرده است، غالب بلوچها مثل اشکانیان با تمرکز مخالف هستند. این ها خصوصیاتی است که ما به ارث برده آیم. هدف من از بیان این واقعیت ها درس گیری از تاریخ و فراهم کردن زمینه برای دمکراسی، آبادی، آزادی و برابری و عدالت است. از طریق نظام های متمرکز باین هدف ها نرسیده آیم. برای نظامی که در خوشبخت کردن مردم ایران رفوزه شده، بیش از این اصرار نکنیم.

‫‫و در پایان، چندین هویت ملی و قومی در ایران وجو دارند. هر چه انها را بنامیم، انها حقوقی دارند که انکار آن حقوق، ایران را جای بهتری از این نخواهد کرد. مخصوصا که دنیا بسوی دمکراسی و حقوق بشر حرکت میکند. ایران اگر برای همه ایرانیان نباشد، گروه کوچکی از آن جهنمی خواهند ساخت که آنرا برای هیچ کس قابل زندگی نخواهد کرد.