رفتن به محتوای اصلی

حاکمییت ایدئولوژیها (جهان بینی)
28.11.2010 - 16:03

درعصرما و برای ما در ایران دو مسئلهء عمده در دنیای ایدئولوژیها برجسته است. این را می توان از سه مثال ناسیونالیسم، کمونیسم واسلام در اینجا آورد. یکی سرنوشت کشور خودمان و دیگری وضعییت کشورهای پیرامونی را در خود گنجانیده است. ایدئولوژیها در مواردی برای فرد ویا گروه خاصی می توانند راهنما و یاری دهنده باشند، اما برای کشوری با تنوعهای بسیار می توانند بسیا رویرانگر باشند. برای فرد هم در مواردی ایدئولوژی می توان خطرناک باشد و فرد را یک بعدی و بسیار متعصب بار بیآورد. این هم می تواند تا حدی بستگی به نوع ایدئولوژی داشته باشد که شدت این مسئله را تعیین کند. ترکیب ایدئولوژیها یا آزادی آنها در اینجا مد نظر نیست، چون آزادی اندیشه برای فرد و اجتماع امری لازم است و جلوگیری از اندیشیدن وآزادی ایده ای افراد به دیکتاتوری وخفقان می انجامد. پیآمدهای خفقان هم به جنایت و زندان و شکنجه و دربدری انسانها می انجامد.

در حاکمیت ایدئولوژیها را می توان هم در کشور خودمان در حال حاضر دید و هم چند مثال ازکشورهای همسایه آورد. اما اهم مسئله در اینجا کشور ایران است. در کشورهای همسایه، عراق و ترکیه و اتحادجماهیر شوروی سابق و افغانستان را می توان نمونه آورد. هر یک از این کشورها ویژگیهای خاص خود را داشته اند. در عراق حاکمییت ناسیونالیستی بعثیها و در تر کیه حاکمیت کمالیستها و افغانستان حاکمیت کمونیستها و بعدا طالبانهای سنی و در اتحاد شوروی سابق حاکمیت سوسیالیستی برهبری حزب کمونیست را می تواند مثال آورد، که در همگی یک نوع ایدئولوژی بر آن جوامع سیطره داشته اند.

در کشور ایران قبل از حکومت فعلی حاکمیت دیکتاتوری سلطنتی حاکم بود. شاه بر اساس قدرتی که از ملت و خدا می گرفت، برای حفظ کیان کشور از قدرت مطلقه برخوردار بود. این قدرت ناشی از مذهب و ناسیونالیسم بود. یعنی قدرت در زمان سلطنت از دو منبع ایدئولوژی قوی، ناسیونالیسم و مکتب اسلام به فردی بنام شاه تجویز می شد که تنها در برابر خود و خدا جوابگو بود. این قدرت دامنه اش بسیار وسیع بود و غیر قابل تقسیم با دیگر بخشهای اجتماعی بود. قدرت در واقع در دست فرد شاه بود که بوسیلهء سیستم پلیسی و اداری بر جامعه اعمال می شد. سلطنت امری مطلق بود که سایه اش برروی مذهب و ناسیونالیسم هم افتاده بود. این در صورتی بود که طبق ادعا مبایست عکس این می بود. شعار خدا- شاه – میهن که حالت تساوی بین این سه بود به حاکمییت سلطنت و در راس آن شخص شاه بر همه شده بود. در این نوع سلطنت شاه همهء امور را در اختیار داشت و مذهب و ناسیونالیسم ابزارهای پشتیبان این حکومت بودند. شاه خود فردی معتقد به مذهب بود. ایشان خود را هم ناسیونالیسم می دانست، اما در اجرای این مسائل هم چندان پیگیر نبود، چون مسئله تنها حفظ و گسترش حاکمییت فردی بود. پس هر زمان که احتیاج می شد، از این ابزارها استفاده می نمود. برای همین هم از میان مذهبیون و ملی گراها مخالفینی برای شاه درست شده بود. اینها بدرستی متوجه شده بودند که ادعاهای شاه، تنها برای قدرت خودش است. برپایه این تضادها ملی گراها و مذهبیون بر علیه شاه شوریدند و نتیجهء این شورش هم سرنگونی شاه شد. در این میان بخشی از ملی گراها با مذهبیون متحد شده و پایهء حکومتی را ریختند که در نتیجه به حاکمییت ایدئولوژی اسلامی ولایت فقیهی شیعه انجامید.

حکومت جدید در ایران از همان اوایل سعی در سرکوب و منزوی کردن دیگر ایدئولوژیها کرد. تنها ایدئولوژی که در ایران می توانست بماند، همان ایدئولوژی اسلامی مورد حمایت آخوندها و غیر آخوندهای ولایت فقیهی بود. آنها در واقع پایهء حکومتی ایدئولوژیک مطلق را ریخته و با تکیه بر سیستم پلیس قدرت را بدست گرفتند. ادامه این سیستم در حال حاضر به حاکمیتی انجامیده است که می خواهد تمام ارکان جامعه را در خود حل کند. آنها بر پایه تکیه بر مذهب توانسته اند رهبری را به جامعه حقنه کنند که تنها به خود و خدا جوابگو است. سخنان این رهبر یا ولی فقیه حکم آیات منزله را دارد که کسی نمی تواند از آن سرپیچی کند. دستگاههای فرمایشی کنترل مانند شورای نگهبان و مجلس خبرگان، نقششان در کنترل و نگهبانی پیرامون رهبری و برای حفظ آن خلاصه می شود. گاه گاهی حاکمیت اسلامی به ایدئولوژی ناسیونالیستی هم چنگی می اندازد، اما آن هم بیشتر در جهت حفظ ایدئولوژی مذهبی و رهبریت آن است. بیشترین تلاش اسلامیون حاکم بر ایران، جمع کردن امت مسلمان در زیر رهبری خود است و این در نوع خود به انترناسیونالیسم اسلامی رسیده است که رد کنندهء ناسیونالیسم در ذات خود است.

اسلامیون حاکم بر ایران در واقع تلاششان بسان اکثر ایدئولوژیها تغییر تمام ارکان جامعه است. آنها با تکیه بر قدرت مطلقهء خود می خواهند ازجامعهء ایران و فرهنگ و اقتصاد و ورزش و هنرو تکنولوژی استفاده کرده و آنها را بر ضد مولفه هایش تغییر دهند تا حاکمییت ایدئولوژی خود و از آن طریق قدرت خود را کامل کنند. دقیقا همین کار را نازیستها در آلمان در تحت حاکمییت آدلف هیتلر می خواستند به سرانجام برسانند که موفق نشدند. همچنین در شوروی و کشورهای سوسیالستی جامعه دستخوش تغییرات بنیادین باید می شد تا انسان در خور و کامل و مدنظر آنها بوجود می آمد. هدف ساختن انسانهایی بود که احتیاجی به کنترل نداشته باشند وخودکار همهء امور برنامه ریزی شده را در جهتی که ایدئولوژی مربوطه تعیین کرده بود، به پیش برند. هدف حاکمییت اسلامی موجود هم همان است که انسانهایی بسازند که خود هدایت شوند و بقولی در ولایت ذوب شوند و در آینده این حل شدن احتیاجی به کنترل نداشته باشد و خودکار یا اتوماتیک وار انجام گیرد. هدف اصلی ولی فقیه هم کنترل و هدایت انسانها ست به تعالی که از نظر اینها رسیدن به خداست.

ایدئولوژیها در واقع هدفشان را خدمت به بشریت تعریف می کنند. آنها در این بین به رقابت با یکدیگر بر می خیزند. در این نبرد و رقابت سعی و تلاش است تا ایدئولوژی رقیب از میان بر داشته شود. این نبرد نمی تواند بدون خشونت باشد، چون طرف مقابل هم می خواهد پیروز شود. تصادم این دو نیرو نمی تواند بدون پیآمد که همانا خشونت است، منجر نشود، مخصوصا در جوامعی که رشد کافی در آنها صورت نگرفته است. هرچه جامعه آزادتر باشد و انسانها بتوانند رشد کنند، یعنی قدرت اندیشه و شناختشان در اثر ارتباطات زیادتر گردد، نوع این تخاصمات تغییرمی کند، اما شاید از بین نرود. در جوامع رشد نکرده، دامنهء تخاصمات ویرانگرتر است.

28.11.2010

 

دیدگاه‌ و نظرات ابراز شده در این مطلب، نظر نویسنده بوده و لزوما سیاست یا موضع ایرانگلوبال را منعکس نمی‌کند.

ایران گلوبال

فیسبوک - تلگرامفیسبوک - تلگرامصفحه شما

توجه داشته باشید کامنت‌هایی که مربوط به موضوع مطلب نباشند، منتشر نخواهند شد! 

افزودن دیدگاه جدید

لطفا در صورتیکه درباره مقاله‌ای نظر می‌دهید، عنوان مقاله را در اینجا تایپ کنید

متن ساده

  • تگ‌های HTML مجاز نیستند.
  • خطوط و پاراگراف‌ها بطور خودکار اعمال می‌شوند.
  • Web page addresses and email addresses turn into links automatically.

لطفا نظر خودتان را فقط یک بار بفرستید. کامنتهای تکراری بطور اتوماتیک حذف می شوند و امکان انتشار آنها وجود ندارد.

CAPTCHA
لطفا حروف را با خط فارسی و بدون فاصله وارد کنید CAPTCHA ی تصویری
کاراکترهای نمایش داده شده در تصویر را وارد کنید.