عکس از آرش عاشوری‌نیا

خانم بهبهانی درمورد ترک ایران گفته است: می‌خواهم در این جا زندگی کنم و این‌جا بمیرم؛ من درد مردم خود و زبان و توانایی نوشتن درمورد آنان از طریق پیوندهای فکری را حس می‌کنم، خلاقیتی که در من وجود دارد از این مردم بیرون می‌آید و من می‌خواهم در این خلاقیت با آنان شریک باشم

مردمک

«صدای سیمین بهبهانی، شاعر سرشناس و منتقد دولت ایران، مرهمی بر زخم های ایرانیانی است که انقلاب به آنان خیانت کرد، انقلابی که حقوق آنان را محدود کرد و در تحقق عدالت اجتماعی ناکام ماند.»

این سخنان نورا بوستانی، نویسنده مقاله واشنگتن پست در سال 2003 است و مردمک به بهانه هشتاد و سومین سال تولد سیمین بهبهانی، بخش‌هایی از این مقاله را منتشر کرده است.

نویسنده واشنگتن پست، حادثه روز زن در سال 84 در پارک دانشجو را به نقل از سیمین بهبهانی روایت کرده است.

خانم بهبهانی در یادآوری آن روز به نویسنده مقاله گفته بود: دانشجویی از میان جمعیت با اعتراض فریاد زد «این خانم را اذیت نکنید؛ او سیمین بهبهانی است؛ اگر به او دست بزنید خودم را آتش می‌زنم.»

براساس این مقاله «طغیان آن دانشجوی پسر پلیس را خشمگین کرد؛ یکی از ماموران پلیس به بازوی راست و کمر خانم بهبهانی شلاق زد بعد او را با یک کابل که شوک التریکی وارد می‌کرد، کتک زد. سپس یک مامور پلیس که از پارک دانشجو رد می‌شد، خانم بهبهانی را شناخت و در ماجرا دخالت کرد و او را سوار یک تاکسی کرد.»

خانم بهبهانی که در زمان روایت حادثه اسفند سال 84 در آمریکا به‌سر می‌برد، به نویسنده مقاله گفته بود: من همیشه به موضوعات اجتماعی توجه داشته‌ام، پیش از انقلاب و حتی در زمان شاه هم رنج می‌کشیدم. هیچ‌گاه در ایران دموکراسی وجود نداشت و حتی پیش از انقلاب هم سانسور داشتیم.

به گفته نویسنده مقاله اشعار سیمین بهبهانی پیش از انقلاب درمورد فقر، یتیمان و فساد بود که نگرانی او نسبت به افراد طردشده، به حاشیه رانده شده و فراموش شده جامعه را بازتاب می‌داد.

خانم بوستانی درمورد اشعار پس از انقلاب سیمین بهبهانی گفته است: خانم بهبهانی در اشعار پس از انقلاب از حق آزادی بیان، حقوق اقلیت‌ها و زندانیان گفته است.

سیمین بهبهانی، قهرمان فرهنگی

براساس این مقاله فرزانه میلانی، مدیر مطالعات زنان و جنسیت در دانشگاه ویرجینا، در توصیف شخصیت سیمین بهبهانی تاکید کرده است: من واقعا می‌توانم بگویم که او به قهرمان فرهنگی ایران تبدیل شده است؛ در داخل و خارج از ایران با خانم بهبهانی مانند یک قهرمان فرهنگی برخورد می‌کنند.

فرزانه میلانی گفته است: سیمین بهبهانی مرا به یاد تی اس الیوت (شاعر منتقد آمریکایی) می‌اندازد؛ او در فرهنگ و ادبیات غوطه‌ور می‌شود و محصول کارش نگاهی مدرن به نقش فرد، نگرانی برای دموکراسی و حقوق بشر است؛ شعر او سنتی است اما چشم‌انداز و شخصیت شعری او کاملا مترقی است.

غزل وارونه در اشعار بهبهانی

سیمین بهبهانی به سرودن غزل شهرت دارد؛ اشعاری که در آن از عشق گفته می‌شود و ازنظر سنتی یک ویژگی شعری است که یک مرد شاعر در وصف عشق به یک زن می‌سراید اما خانم بهبهانی در اشعارش نقش‌ها را وارونه کرده و مردان موضوع تمنای عشق هستند.

خانم میلانی درمورد وفاداری خانم بهبهانی به فرم شعری گفته است: غزل‌های سیمین بهبهانی نه تنها احساسی بلکه باجرات سروده شده‌اند؛ در شرایطی که بسیاری از معاصران سیمین بهبهانی در دهه های 20 و 30 ایران در اوج حرکت مدرن شعری، شعر آزاد سرودند اما او به غزل چسبید و غزل را به قله‌های جدید برد.

رویا حکاکی، شاعر و نویسنده آمریکایی، ایرانی، دراین مورد به واشنگتن پست گفته است که در سال‌های 1970 اشعار سیمین بهبهانی مد روز نبود بلکه تحت الشعاع اشعار فروغ فرخزاد و احمد شاملو، بزرگان ادبیات آن دوره واقع شده بود.

به گفته خانم حکاکی، «زمانی که انقلاب نتوانست دموکراسی و آزادی بیشتری را برای مردم به ارمغان بیاورد، مردم از شعر مدرن روی برگرداندند اما سیمین بهبهانی به‌شدت به مفهوم کلاسیک وفادار مانده است و به نماد مقاومت تبدیل شده است. به همین دلیل پس از گذشت 30 سال او هنوز بزرگ جلوه می‌کند.»

«سیمین بهبهانی قلم و روح خود را نفروخت»

براساس گزارش واشنگتن پست فرزانه میلانی درمورد وفاداری سیمین بهبهانی به شعر گفته است: خانم بهبهانی هرگز قلم یا روح خود را به حزب یا گروه سیاسی نفروخت.

به گفته این استاد دانشگاه «سیمین بهبهانی درعین حال بسیار سیاسی است زیرا همواره حقیقت را درمورد قدرت بیان کرده است و برخی از اشعار او به کلمات قصار، گفتار و ضرب‌المثل تبدیل شده است.

خانم میلانی و کاوه صفا برخی از اشعار سیمین بهبهانی در شعر «یک فنجان گناه» را به انگلیسی هم ترجمه کرده‌اند:

دوباره می‌سازمت وطن، اگرچه با خشت جان خویش

ستون به سقف تو می‌زنم اگرچه با استخوان خویش

«به بی‌راهه رفته بودیم»

نویسنده مقاله در ادامه نوشته است: سیمین بهبهانی برخلاف روشنفکران جوان‌تری که درجهت موافق نخستین مراحل انقلاب حرکت کردند نسبت به این موضوع تردید داشت.

سیمین بهبهانی به نویسنده گفته بود: متوجه شدم که تغییرات در مسیر درست پیش نمی‌روند.

براساس این مقاله سیمین بهبهانی از موج ترورهای پس از انقلاب، اعدام‌ها، دادگاه‌های پوشالی و ناپدیدشدن شهروندان عادی در کشور به وحشت افتاده بود. او به نویسنده گفته بود: ما از همان ابتدا به بی‌راهمه رفته بودیم.

نویسنده در ادامه نوشته است: سیمین بهبهانی علیه حاکمیت مستبد ملاها و نقض حقوق بشر توسط دولتمردان به‌طور علنی موضع گرفت؛ کارهای او به مدت 10 سال پس از انقلاب ممنوع شد و برخی روزنامه‌ها و مجلات او را هدف حمله قرار می‌دادند.

خانم بهبهانی درمورد ترک ایران گفته است: می‌خواهم در این جا زندگی کنم و این‌جا بمیرم؛ من درد مردم خود و زبان و توانایی نوشتن درمورد آنان از طریق پیوندهای فکری را حس می‌کنم، خلاقیتی که در من وجود دارد از این مردم بیرون می‌آید و من می‌خواهم در این خلاقیت با آنان شریک باشم.

سیمین بهبهانی، شاعر گرانقدر ایرانی، متولد 28 تیر 1306، از منتقدان جمهوری اسلامی بوده و به همین دلیل با موانعی در کشور روبه‌رو شده است.