شرکت نفت و گاز پارس، مجری بزرگترین میدان گازی ایران، اجرای پنج فاز توسعه این میدان را به قرارگاه سازندگی خاتم الانبیا وابسته به سپاه پاسداران واگذار کرده است.

علی وکیلی مدیر عامل شرکت نفت و گاز پارس گفته که تفاهم نامه توسعه فازهای ۲۲ تا ۲۴ پارس جنوبی با قرارگاه سازندگی خاتم الانبیاء امضا شده و زمین هم برای آغاز عملیات اجرایی تحویل این مجموعه شده است.

مدیرعامل شرکت نفت وگاز پارس گفته است که فازهای ۱۳ و ۱۴ پارس جنوبی نیز به مجموعه ای از شرکت های ایرانی واگذار شده که قرارگاه خاتم الانبیاء نیز در آن مشارکت دارد. برای توسعه این دو فاز پارس جنوبی، قرارگاه خاتم الانبیاء به همراه شرکت های صدرا، ملی حفاری و مهندسی و ساخت تاسیسات دریایی کنسرسیوم تشکیل خواهند داد. البته بخش عمده شرکت صدرا نیز بوسیله یکی از زیر مجموعه های سپاه پاسداران خریداری شده است. به این ترتیب سپاه پاسداران با دو شرکت در کنسرسیوم دست برتر را دارد.

قرارگاه سازندگی خاتم الانبیاء بعد از آغاز ریاست جمهوری محمود احمدی نژاد فعالیت های خود را از ساخت راه و سد سازی که از سال های بعد از جنگ هشت ساله با عراق آغاز کرده بود، به نفت گسترش داد و پروژه های بسیاری را با کمک دولت در اختیار گرفت. این نهاد وابسته به سپاه، بعد از انتخابات جنجال برانگیز ریاست جمهوری، و در حالی که سپاه نقش تعیین کننده در مقابله با معترضان به نتایج آن بر عهده داشت، فعالیت های خود را در بخش اقتصادی گسترش داد.

واگذاری همزمان توسعه پنج فاز میدان گازی پارس جنوبی به قرارگاه خاتم الانبیا وابسته به سپاه پاسداران ایران، قدرت سیاسی، مالی این نهاد نظامی را عیان کرد و نشان داد که دولت می تواند بدون برگزاری مناقصه، پروژه های بزرگ نفتی را به این مجموعه نه چندان باتجربه واگذار کند. برای اجرای برخی از این پروژه ها وزارت نفت سال ها با شرکت های بین المللی مذاکره کرده بود ولی به دلیل بروز اختلافاتی در نحوه اجرای این پروژه ها، مذاکره ها متوقف شده و اکنون دولت دو دستی این پروژه ها را به قرارگاه خاتم هدیه کرده است.

این نهاد وابسته به سپاه تا پیش از ریاست جمهوری آقای احمدی نژاد، تجربه ای در صنعت نفت نداشت ولی در فاصله پنج سال، تمام رقبای داخلی خود را پشت سر گذاشت، حتی شرکت های بزرگ دولتی نظیر پتروپارس و پترو ایران که دولت محمد خاتمی برای اجرای پروژه های نفتی تاسیس کرد و اجرای بخشی از فازهای پارس جنوبی نیز بر عهده آنها بود.

قدم گذاشتن در پارس جنوبی که بزرگترین پروژه نفت و گاز ایران است، برای قرارگاه وابسته به سپاه فرصتی استثنایی فراهم کرد. آنها که تا پیش از آن در محوطه ای بزرگ در عسلویه عمدتا تجهیزات راهسازی به شرکت ها اجاره می دادند، یکباره اجازه پیدا کردند تا جا پای شرکت های بزرگ و بین المللی بگذارند.

سپاه پاسداران بعد از پایان جنگ هشت ساله با عراق وارد پروژه های راه سازی و ساخت سد شد

البته تحریم های بین المللی که برای مقابله با برنامه هسته ای ایران به اجرا گذاشته شد نیز به آنها کمک کرد تا جای پای خود را در صنعت نفت ایران محکم کنند.

به این معنی که بحران هسته ای ایران و محدودیت های بین المللی، عرصه را بر شرکت های بزرگ و بین المللی تنگ کرد و آنها ناچار شدند با همه جذابیتی که صنعت نفت و گاز ایران دارد، فعلا کنار بکشند و دولت هم بخشی از این فرصت کم نظیر را به قرارگاه خاتم الانبیا داد که تجربیاتش در صنعت نفت با پنج سال قبل قابل قیاس نیست.

اگر همین پنج سال پیش بحث بر سر واگذاری دو فاز (۱۵ و ۱۶) پارس جنوبی به قرار گاه خاتم الانبیا در میان بود اکنون این مجموعه همزمان مذاکرات پنج فاز را پیش برده و از قرائن بر می آید که وزارت نفت ایران حاضر شده است که بدون تشریفات معمول در مناقصه های نفتی، از طریق "ترک تشریفات مناقصه" توسعه سه فاز را به صورت اختصاصی و دو فاز را نیز با همکاری چند شرکت داخلی به قرارگاه خاتم الانبیاء واگذار کند.

بنابر گزارش ها، فازهای ۲۲، ۲۳ و ۲۴ پارس جنوبی که دو سال پیش در ازای همکاری برای انتقال گاز ایران به اروپا، به کشور همسایه ترکیه واگذار شده بود، حالا به صورت اختصاصی نصیب قرارگاه خاتم الانبیا شده است؛ این نهاد وابسته به سپاه در فازهای ۱۳ و ۱۴ نیز با همکاری شرکت ملی حفاری و شرکت مهندسی و ساخت تاسیسات دریایی مشارکت خواهد داشت.

توسعه فعالیت های نفتی

فازهای ۱۵ و ۱۶ نیز که قرارگاه خاتم الانبیا اجرای آن را بر عهده دارد، در یک سال گذشته با مشکلات مالی مواجه بوده است؛ مشکلی که همه بخش های نفت و گاز ایران را در این دو سه سال اخیر آزار داده است.

اما نقش خاتم الانبیاء در توسعه میدان گازی پارس جنوبی خلاصه نمی شود. آنها یک سال بعد از ریاست جمهوری آقای احمدی نژاد قرارداد یک میلیارد و ۳۰۰ میلیون دلاری انتقال گاز را از وزارت نفت گرفتند و از آن زمان حضورشان در صنعت نفت شکل دیگری گرفت. در کنار این پروژه بزرگ، ساخت بخشی از خط لوله دهم سراسری به طول ۱۷۵ کیلومتر، خط لوله دوم خرم آباد به طول ۱۶۹ کیلومتر، خط لوله طرح توسعه میدان گازی بوشهر به طول ۹۲ کیلومتر، خط لوله زیر دریایی کیش به طول ۱۷کیلومتر و ساخت دو ایستگاه تقویت فشار گاز به خاتم الانبیاء واگذار شد.

بعد از آن قرارگاه خاتم الانبیاء نیروهایش را بر صنعت نفت و گاز متمرکز کرد و حالا بعد از چهار سال، برای در اختیار گرفتن ده میلیارد دلار پروژه با وزارت نفت سرگرم مذاکره است. بخشی از این مذاکرات نظیر توسعه فازهای پارس جنوبی به نتیجه رسیده است و در باره بقیه پروژه ها مذاکرات ادامه دارد.

ساخت خط لوله ۶۰۰ کیلومتری اهواز تا دهگلان کردستان، طرح توسعه فاز دوم پالایشگاه گاز ایلام، توسعه میدان نفتی سوسنگرد، خط لوله نفت یک هزار و ۸۱۰ کیلومتری نکا در شمال به جاسک در جنوب ایران به ارزش سه میلیارد دلار از جمله پروژه های نفتی است که وزارت نفت ایران تفاهم نامه هایی نیز برای اجرای آنها با قرارگاه خاتم الانبیاء امضا کرده است.

منافع حضور سپاه در نفت

سپاه پاسداران اوایل پائیز سال گذشته نیمی از سهام شرکت مخابرات را به ارزش هشت میلیارد دلار خرید

اکنون قرارگاه خاتم الانبیاء در همه بخش های نفت و گاز حضور دارد و کارشناسان می گویند که این مجموعه بدون رقیب است و هیچ شرکت داخلی قادر به رقابت با این مجموعه قدرتمند نیست زیرا قرارگاه خاتم الانبیاء پایگاه سیاسی قدرتمندی در حکومت دارد که هیچ شرکت داخلی و حتی شرکت های دولتی ندارند.

وقتی اولین پروژه بزرگ نفتی یعنی خط لوله انتقال گاز عسلویه به ایرانشهر در زمان وزارت کاظم وزیری هامانه به قرارگاه خاتم الانبیاء واگذار شد، آقای وزیری هامانه گفته بود که این پروژه با حمایت رئیس جمهوری به سپاه واگذار شده و "با شناختی که از امکانات و تجهیزات قرارگاه سازندگی خاتم الانبیا داشتیم این پروژه را بدون مناقصه و با ترک تشریفات به این مجموعه واگذار کردیم."

بنابراین دولت می گوید که برای مقابله با تحریم ها و استفاده از ظرفیت های داخلی، توسعه فازهای باقیمانده پارس جنوبی را با ترک تشریفات مناقصه واگذار می کند که بخشی از آن لابد سهم قرارگاه خاتم الانبیاء خواهد شد.

دولت بعد از تلاش های بسیار برای تامین منابع مالی و تکنولوژیکی، تصمیم گرفته است که پروژه های نفتی را به ارزش ۷۰ میلیارد دلار به شرکت های داخلی واگذار کند و بودجه آن را نیز از منابع داخلی شرکت ملی نفت و بانک های داخلی تامین کند.

بنا بر تصمیم دولت، ۱۸ میلیارد دلار اعتبار برای سرمایه گذاری در بخش نفت، ۲۲ میلیارد دلار برای توسعه و احداث پالایشگاه ها، ۲۲ میلیارد دلار برای طرح های پتروشیمی و ۸ میلیارد دلار برای توسعه طرح های گازی اختصاص خواهد یافت.

این برنامه گسترده علاوه بر آنکه نشان دهنده نیازهای سرمایه گذاری در ایران است، می تواند فرصتی استثنایی را در غیاب شرکت های بین المللی در اختیار شرکت هایی بزرگی نظیر خاتم الانبیاء بگذارد؛ فرصتی که شرکت های خصوصی و حتی دولتی از آن بی بهره اند و در شرایط یکسان نمی توانند با این مجموعه قدرتمند دارای امکانات مالی و روابط سیاسی گسترده رقابت کنند.

به نظر می رسد حضور گسترده سپاه در فعالیت های اقتصادی و عمرانی، می تواند پیمانکاران داخلی و شرکت های خصوصی ایران را که در اجرای برنامه های عمرانی محدود و کوچکتر مشارکت دارند با مشکل مواجه کند اما سرلشکر رحیم صفوی فرمانده وقت سپاه پاسداران چهار سال پیش در زمان امضای قرارداد خط لوله انتقال گاز از عسلویه به ایرانشهر در پاسخ به انتقادها گفته بود: "ما سود طلب و تاجر نیستیم و اگر درآمدی هم حاصل شود در جهت دفاع از مملکت است."