تبعیض علیه زنان در ایران در همۀ عرصه های زندگی به چشم می خورد. از جمله در ایران تنها حدود ۸ درصد مشاغل مدیریتی در کشور به زنان اختصاص یافته است. (۱) ایران در حالی از تبعیض جنسیتی علی الخصوص در رده های بالای تصمیم گیری و مدیریتی رنج می برد که در کشورهای پیشرفته مثل سوئد زنان نیمی از مشاغل پارلمانی و دولتی را به خود اختصاص داده اند. لیست ارائه شدۀ کاندیداهای حضور در پارلمان یک در میان زن و مرد است؛ سخنگوی پارلمان یک خانم است و زنان بیشتر در کمیته های امور خارجه، عدالت و بیمۀ اجتماعی حضور دارند. (۲) در آلمان نیز شرکت هماهنگ زنان و مردان در فرایند تصمیم گیری بخشی از استراتژی ملی برای اجرای پلتفورم پکن شده است. (۳)

اما زنان ایرانی برای به دست آوردن جایگاه شایستۀ خود در رده های مدیریتی و تصمیم گیری جامعه تلاش می کنند. روز گرامیداشت مقام زن فرصتی است برای تجلیل از فداکاری های زنان هموطنم که با استقامت وصف ناشدنی در تلاشند تا بر مشکلات ناشی از تبعیض جنسیتی موجود در جامعۀ ایران فائق آیند. چنانکه علیرغم تبعیض هایی جنسیتی موجود در سیستم آموزشی و دانشگاه ها و مشکلاتی که در استفاده از امکانات علمی برای بانوان وجود داشته، ایران امروز به حضور زنان فرهیخته ای مفتخر است که با وجود منابع محدودی که در دسترس شان بوده، در سطوح ملی و بین المللی مطرح هستند.

در عین حال زنان ایران تنها به فکر دست یابی به مقام و موقعیت شایستۀ خود نیستند، بلکه شکوهمندانه با فشار خردکننده ای که در ماه های اخیر بر کل جامعه وارد آمده نیز دست و پنجه نرم می کنند. بسیاری از آنان درحالی به عید نوروز نزدیک می شوند که عزیزان شان دیگر نیستند. اما زندگی هنوز برای ایشان جریان دارد چه که تصمیم دارند آرمان هایی را تحقق بخشند که پیام آور آرامش و رفاه برای دیگران باشد. دیگر صرفا رفع تبعیض از زنان نیروی محرکۀ کارهای شان نیست و به تحول فرهنگ عمومی جامعه و زندگی شایسته ای برای تک تک اعضای جامعه می اندیشند.

برای اینان روشن است که هر تولدی ناگزیر با درد و رنج همراه است. می دانند که اگر قرار است به آرمان های اجتماعی خود برسند، عاقلانه نیست که راه خشونت پیش گیرند. همین گروه که قرن ها به تصور احساسی بودن از صحنۀ مدیریت و تصمیم گیری عمومی کنار گذاشته شده اند، اکنون جلوی اعمالی که ناشی از احساس خشونت و مطلق گرایی است قد علم کرده اند. آنان نیز همچون دیگر زنان و نیز مردان هوشیار جهان به دنبال برقراری نظمی جدید بر پایۀ ارزش های جدید برای ادارۀ امورشان هستند و در صددند خصلت هایی چون متانت، محبت، تمایل به خدمت و همکاری، هوشیاری و فهم و فراست فطری زنان را در نظام توتالیتر مردسالار وارد نموده آن را تعدیل کنند، چون «عصر جدید بیشتر با عواطف و نوایای زنان آمیخته است تا با صلابت مردان؛ یا اگر بخواهیم روشنتر و صحیحتر بگوییم عصری خواهد بود که در آن دو عنصر مرد و زن در ایجاد تعادل و هماهنگی در مَدَنیت به طور یکسان مؤثّر خواهند بود». (۴)

مسالمت و صبر پیشه کردن که عموماً به زنان نسبت داده می شود، به هیچ عنوان نشانۀ بی تفاوت بودن و انفعال زنان به شمار نمی آید. حقیقت کاملاً مخالف این تصور است، چون حل و فصل امور جامعه به صورت مسالمت آمیز به هیچ وجه از به کار بردن خشونت ساده تر نیست؛ راه را طولانی تر و پیشرفت را غیرملموس تر می کند؛ تحمل فشارها بدون آن که در مقام مقابله به مثل برآئیم، نیرویی قوی و اراده ای پولادین می خواهد، اما در عوض نتیجه ای پایدار خواهد داشت، برخلاف استفاده از روش های سنتی که گرچه زود نتیجه می دهند، ولی نتایج شان ناپایدار است. این روشی است که برای برقراری عدالت پایدار در جامعه جواب می دهد.

در عین حال رویکرد متین زنانه نسبت به دستیابی به عدالت وقتی کامل خواهد شد که برقراری عدالت بدون افتادن در دام انتقام جویی و کینه ورزی به انجام رسد. کینه به دل گرفتن از ظلم های وارده و انتقام جویی، نه تنها اثرات ظلم را از بین نمی برد و احساس آرامش ایجاد نمی کند، بلکه ناراحتی را افزایش نیز می دهد. این نقطۀ کوری است که همواره تلاش ملت ها را برای برقرار ساختن عدالت عقیم گذاشته؛ در ایران ما نتیجۀ چنین تلاش هایی آن بوده که قدرت از دستی به دست دیگر منتقل شده، اما فردی که تازه قدرت را به دست گرفته برای رسیدن به اهداف شخصی و انتقام جویی از ظالمان پیشین آن را به کار گرفته و از مسیر اصلی منحرف شده. از این رو حتی صحبت از این هدف مقدّس با به کار بردن واژه هایی چون «مبارزه» و «جنگ» می تواند نیروهایی که برای استقرار و ترویج عدالت لازم است، به هدر دهد.

به این ترتیب بار سنگینی بر دوش زنان ایران است. آنان علاوه بر آموزش صبر و متانت به جامعه و زدودن غبار سست کنندۀ انتقام جویی و خشونت از اذهان عمومی، لازم است ویژگی های مدیریتی زنانه را نیز به جامعه معرفی نمایند. ایران ما از حیث تنوع فرهنگی و قومیتی بسیار غنی است. مدت ها گروه های مختلف ایرانی از هم دور نگه داشته شده بودند، ولی اکنون موانع در حال فروریختن است، مرزها شکسته می شود و گروه ها با هم آشنا می شوند و در صدد تعامل و زندگی مسالمت آمیز در کنار هم بر می آیند. تأسیس پلورالیسم فرهنگی وسیله ای زنانه می خواهد که جامعه ایران تا به حال آن را به معنای واقعی تجربه نکرده است: تصمیم گیری بر مبنای منافع همۀ گروه های موجود.

لازمۀ دموکراسی آن است که منافع تمام گروه های موجود، در تصمیم گیری ها در نظر گرفته شود، اما به خاطر کثرت گروه ها و تنوع منافع آنها چنین امری هنوز در کشورمان محقق نشده و همیشه اقلیت هایی بوده اند که به حقوق شان اجحاف شده و نظراتشان نادیده گرفته شده است. شاید بتوان گفت بزرگترین تبعیض از این دست در قبال خود زنان انجام گرفته است. در هر حال رفع این تبعیض ها ممکن نخواهد شد مگر با رویکرد غیرمطلق گرایی که ویژگی بارز زنان است.

بر اساس رویکرد زنانه، باید با صبر و منطق به جوانب مختلف موضوع نگاه کرد و نسبی بودن حقیقت را پذیرفت. اگر چنین رویه ای اتخاذ شود، می توان امیدوار بود که تصمیمات نهایی موافق رضایت عموم مردم گرفته خواهد شد تصمیماتی که حتی از صرفاً آشتی و در بر گیری دیدگاه ها و منافع گروه های مختلف فراتر رود و به حقیقتی جامع و جدید که ناشی از تعامل دیدگاه های متنوع است، برسد، چون با تعامل دیدگاه های مختلف جوانب بیشتری از موضوع سنجیده می شود و سرمایۀ فکری بیشتری به تصمیم نهایی تزریق می شود. این فرایند دموکراتیک همچنین اعتماد گروه ها را جلب می کند و به دلیل تعهد قوی تری که گروه های مختلف به تصمیمات اخذ شده خواهند داشت، اجرای تصمیمات راحت تر و ثمربخش تر خواهد بود. با چنین روشی است که می توان تنوع منحصر بفرد موجود در وطنمان را مدیریت کرد و نه تنها رضایت همه را به دست آورد بلکه از پتانسیل موجود نهایت استفاده را برای ساختن ایرانی بهتر نمود.

فروغ مهرآور

۷ مارس ۲۰۱۰

۱. لاله فتحی، راهکار مدیریت، ۱۴ شهریور ۱۳۸۵.

http://www.harkat.com/news/detail.asp?id=112

۲. European Database, Women in Decision-making. Report from Sweden by Katharina Taschke: http://www.db-decision.de/CoRe/Sweden.htm.

۳. European Database, Women in Decision-making. Report from Germany by Alex Seeland:

http://www.db-decision.de/CoRe/Germany.htm .

۴. ترجمه از سخنان حضرت عبدالبهاء. «بهاءالله وعصر جديد» نوشتۀ ج. ای. اسلمنت، ص ۱۶۸،

EDITORA BAHA"I – BRAZIL, Rua Engenheiro Gama Lobo, 267 Vila Isabel, 20. 551 Rio De Janeiro / RJ, Brazil