من هرروز یک انسانم و بالاخره هشتم مارس روز جهانی زن 

زنان در بند 209 زندان اوین

مراسم هشتم مارس امسال مثل هر زمان دیگری با ذکر تاریخچه مختصری از 8 مارس آغاز شد و خیلی زود به یاد و خاطره زنان زندانی رسید . زنانی مثل بهاره هدایت ، نسرین ستوده ، محبوبه کرمی ، نازنین خسروانی و دیگر زنان زندانی .

ژیلا بنی یعقوب، روزنامه نگار اولین سخنران این جمع بود که به خاطر انتشار کتاب تازه اش با نام زنان در بند 209 اوین از او خواسته شد که در باره زندانیان سیاسی زن در زندان اوین سخن بگوید .

کتاب این روزنامه نگار و فعال جنبش زنان به تازگی توسط نشر باران در سوئد منتشر شده است.

او درباره این کتاب این گونه توضیح می دهد :«در این کتاب صرفا به موضوع زنان زندانی جنبش زنان در سالهای 85 و 86 نپرداخته ام. من در این کتاب سعی کرده ام تا حد امکان زمینه های شکل گیری و حوادث تجمع 22 خرداد 85 تجمعی که در میدان هفت تیر برگزار و منجر به بازداشت 70 نفر شد را شرح بدهم. یک فصل از این کتاب به شرح چگونگی شکل گیری این روز و همچنین تهدیدهایی که متوجه فعالان جنبش زنان بود اختصاص دارد، چراکه در این تجمع حکومت پس از سالها برخوردی حاد و شدید با تظاهرات زنان کرد و در یک تجمع مسالمت آمیز خیابانی 70 نفر را بازداشت کردند .همچنین تلاش کرده ام حوادث آن تظاهرات را به صورت دقیق و جزیی روایت کنم»

در ادامه این کتاب درباره دیگر زنان دستگیر شده در این تجمع و آنچه در زندان و هنگام بازجویی بر آنها رفته سخن گفته می شود .در این کتاب خاطرات بازداشت 33 تن از فعالان جنبش زنان مقابل دادگاه انقلاب نیز روایت شده است. همچنین در این کتاب خاطره ای از بهمن احمدی امویی چاپ شده است.خاطره ای از این روزنامه نگارکه هم اکنون دربند 350 زندان اوین به سر می برد . این خاطره احمدی امویی اما مربوط به این دوره از زندانش نیست و خاطرات او را از زمان بازداشت در بند 209 و مردان برابری طلبی که در 22 خرداد 85 بازداشت شده بودند تشکیل می دهد .

این روزنامه نگار صحبتهایش را با یاد تازه ترین زندانی بند زنان زندان اوین یعنی نازنین خسروانی ادامه می دهد. روزنامه نگاری که برای گذراندن شش سال حبس راهی زندان شده است .

به گفته ژیلا بنی یعقوب، نازنین روزنامه نگاری با بیش از دوازده سال سابقه فعالیت است، اما بی ادعا و هیاهو این روزها در حالی راهی زندان اوین شد که خیلی ها حتی خبر نداشتند او شش سال حکم تایید شده ی زندان دارد . او چندین بار برای نوشتن درخواست عفو به زندان فراخوانده شد . آنها به او گفتند در صورت نوشتن عفو نامه به زندان نخواهد رفت و او نیز زندان رفتن را به نوشتن عفو ترجیح داد و با روحیه ای قوی به زندان بازگشت .

او با اشاره به اینکه این روزها خیلی ها سعی دارند ادبیات مقاومت و ایستادگی را زیر سوال ببرند تاکید می کند :« اتفاقا وجود زنانی مثل نازنین خسروانی ، بهاره هدایت و نسرین ستوده و عالیه اقدام دوست که اکنون در جمع ماست نشان می دهد که دوره مقاومت و آرمان گرایی تمام نشده و هنوز زنان این سرزمین حاضرند از خواسته های شحصی شان بگذرند و مقاومت کنند. »

بعد از سخنان ژیلا بنی یعقوب مجری برنامه از محبوبه کرمی و نسرین ستوده صحبت به میان آورد زنانی که به خاطر فعالیتهای حق طلبانه شان برای زنان اکنون با حکم های سنگین محبوسند .

هدیه زندانیان سیاسی زن به لیلا توسلی

رضا خندان ، همسر نسرین ستوده که در این جمع حضور داشت سلام نسرین را به همه همراهانش رساند و هدیه زنان در بند را به مناسبت مراسم عروسی لیلا توسلی به شرکت کنندگان در این مراسم نشان داد . لیلا توسلی بعد از انتخابات پر حاشیه سال 88 دستگیر و زندانی شد و مدتی را در بند زنان زندان اوین گذراند شب گذشته مراسم ازدواج این فعال مدنی برگزار شد .

عالیه اقدام دوست در مراسم هشتم مارس

اما در مراسم بزرگداشت هشت مارس که پنج شنبه 18 اسفند برگزار شد، عالیه اقدام دوست، فعال جنبش زنان که بعد از گذراندن سه سال زندان به خاطر شرکت در تجمع سال 85 زنان در میدان هفت تیر به تازگی اززندان اوین آزاد شده، نیز حضور داشت .

او با اشاره به تلاشهای زنان دراین سالها که موجب به دست آوردن برخی حقوق قانونی شان شده است، می گوید :« خوشحالم که هشتم مارس امسال را در جمع شما هستم هر چند در سالهای زندانی بودنم هم هر سال این موقع در زندان مراسم کوچکی را با زنان زندانی برگزار می کردیم . وقتی با زنان عادی هم بند بودم سعی می کردم درباره این روز برای آنها توضیح بدهم هر چند این تلاشها هر بار منجر به بازجویی از من می شد .»

او در ادامه سخنانش تاکید می کند:« هر چند فعالیتهای زنان دراین سالها بسیار مثبت بوده اما کافی نیست و هرگز نباید زنان از خواسته هایشان عقب نشینی کنند از وقتی از زندان آزاد شده ام بارها این حرف را شنیده ام که توان انسانها محدود است من با این گفته موافق نیستم و معتقدم انسانها ظرفیت کششی دارند. یعنی بر اساس شرایط ظرفیت خود را افزایش می دهند .بنابراین معتقدم انسان ها از سه سال تا سی سال حبس را بسته به شرایط و توان شان می توانند تحمل کنند .»

این فعال جنبش زنان سه سال زندان را بدون گذراندن یک روز مرخصی در زندان اوین گذراند .

زنان وصلح

زنان در این مراسم همچنین یاد و خاطره عبدالفتاح سلطانی، حقوقدانی را که برای فعالیتهای برابری خواهانه و صلح طالبانه اش به 18 سال زندان و تبعید به برازجان محکوم شده گرامی داشتند .

شهلا فروزان فر، فعال جنبش زنان و یکی از اعضای گروه مادران صلح دیگر سخنران این مراسم بود. گروه مادران صلح یکی از پر تلاش ترین گروهای زنان در سالهای اخیر بوده است . زنانی برابری خواه که صلح و مبارزه با جنگ همواره از اهداف اصلیشان بوده است .

او می گوید : «خوشحالم در جمع زنان و مردان برابری خواه هستم که به موضوع صلح هم توجه دارند .»

او که سعی داشت برای جمعی که درآن سخن می گفت از سختی های جنگ بیشتر بگوید سخنانش را با چند مثال درباره جنگ ایران و عراق ادامه داد مثالهایی که همه از تلخی و ویرانی جنگ حکایت داشت .ویرانی ، تباهی ، مرگ و میر ، بیماری و از دست رفتن بهداشت و درمان و آموزش .

او تاکید می کند :«در زمان جنگ مقوله دمکراسی کاملا فراموش می شود و از آنجا که فعالان زن بیش از هر گروه دیگری با جنگ و مسائل مربوط به آن مواجه می شوند بیشترین ضربه و لطمه را از جنگها می خورند .چرا که از هر 11 زن در دنیا 8 نفر صلح طلبند و در جنگها همواره گفته می شود که فعالان حققوق زنان مفقود می شوند و این گم شدن به معنای ترس جنگ طلبان از گروهی است که طالب صلحند و بنابراین آنها را به نابودی می کشانند .»

او همین طور با اشاره به افزایش تحریم ها در کشور نیز ادامه می دهد :«تحریم تورم را همراه دارد و موجب لطمه خوردن به مردم می شود .جنگ و تحریم رشد واسطه ها را به دنبال دارند .صادق محصولی یکی از همین واسطه هاست که در زمان جنگ توانست ثروتی افسانه ای به دست بیاورد . در زمان جنگ هیچ دولتی لطمه صدمه نمی بیند و تنها فعالان حقوق بشر و آزادی خواهان هستند که صدمه می بینند چرا که دولتها در زمان جنگ به دنبال منافع خود هستند .»

او در ادامه سخنانش می گوید :« همیشه وقتی فکر می کنیم همه چیز را درباره صلح فهمیده ایم آن وقت است که چهره یک جنایتکار را به خود می گیریم بگذارید هر کسی در حد توان خودش برای رسیدن به صلح تلاش کند .»

او همچنین با اشاره به فضای نا امیدی در جامعه و به ویژه در دنیای مجازی اضافه می کند :«نا امیدی موجب انهدام ملتهاست نا امیدی به بی ارادگی می رسد و صلح نیز از اراده و امید برمی خیزد پس به جای ترویج فضای ناامیدی و یاس امیدوار باشیم و به خواست و رای یکدیگر احترام بگذاریم .»

او سخنانش را با بیان جمله ای از کانت فیلسوف صلح طلب به پایان می رساند:«کانت می گوید جنگ ها همیشه از نو شروع می شوند و از بین نمی روند و ما باید برای صلح جاویدان تلاش کنیم . بنابراین همه باید برای صلح جاویدان و رسیدن به این آرمان برگ تلاش کنیم . چرا که صلح اخلاقیترین خواست جامعه بشری است .»

آیا جنبش زنان مرده است ؟

« آیا جنبش زنان مرده است ؟»این سوالی بود که مینو مرتاضی لنگرودی فعال جنبش زنان محور سخنرانی اش را بر آن قرار داد .

او این گونه به این سوال پاسخ می دهد : « تعدادی از فعالان و نخبگان جنبش زنان که به دلایل مختلف در چند سال اخیر ایران را ترک کرده اند هر کدام به نحوی سخن از این موضوع بر زبان می رانند و می گویند جنبش زنان مرده است من می گویم این جنبش به دلیل انعطاف پذیری بالا همچنان زنده است .»

او برای اینکه این بحث را هر چه روشن تر کند در ادامه سخنرانی اش جنبش های کلاسیک و مدرن و ویژگی های هر کدام را ذکر کرد و با قراردادن جنبش زنان در جنبش های مدرن نتیجه گرفت که این جنبش چون از شکل کلاسیک به جنبش مدرن پسا ساختارگرا تغییر یافته است و همه زنان جامعه می توانند بر آن تاثیرگذارباشند بنابراین مهاجرت عده ای نخبه آن را از بین نمی برد .

او در ادامه با شرح ویژگی های دقیق جنبش های نوین اجتماعی که جامعه شناسان پسا ساختارگرا مولفه هایش را تبیین کرده اند می گوید :«جنبش زنان دقیقا با این مولفه ها همچون روایتهای متکثر،رهبری نداشتن، پرهیز از خشونت، هویت و اعتبار محور بودن و نه طبقاتی بودن و ...همخوانی دارد. حتی جنبش فراگیر سبز هم همین ویژگی ها را دارد . بنابراین نخبگان این جنبش چه مانده و چه رفته باشند چون جنبش زنان انعطاف پذیر است و رهبری مشحص ندارد می تواند خود را با شرایط منطبق و به راهش ادامه دهد . به همین جهت زنان از طیف های مختلف فکری می توانند خود را فعال جنبش زنان بنامند چرا که همه اعضا در آن یک رای و نظر دارند .»(1)

مینو مرتاضی سخنانش را با نام وخاطره هاله سحابی دوست وهمراه نزدیکش به پایان برد زنی که همه عمرش برای آگاهی سازی زنان تلاش و مبارزه کرد .

جنبشی برای همه زنان

هاله صفرزاده، دیگر فعال جنبش زنان در ادامه سخنان مینومرتاضی می گوید نمی دانم چه کسی یا کسانی به خود جرات می دهند این سوال را مطرح کنند.او اشاره اش به سوال آیا جنبش زنان مرده است بود ؟او در ادامه تاکید می کند :« جنبش زنان در سخت ترین شرایط هم پویا و انعطاف پذیرو زنده بوده است .»

او همچنین با اشاره به اینکه برخی افراد این جنبش را جنبشی وِیژه زنان طبقه متوسط و مرفه می دانند و می گویند این جنبش نمی تواند با طبقات محروم ارتباط برقرار کند، می افزاید : «این سخن را هم نمی توانم بپذیرم چرا که همواره گروه هایی در جنبش زنان فعال بوده اند که ما از آنها اسم نبرده ایم اما نباید فکر کنیم اسم نبردن از آنها موجب می شود که آنان را فراموش کنیم .»

وی می گوید : «بعد از سرکوب های دهه 60 بسیاری از فعالان زن از بین رفتند . زنان در آن دوران هم در زندان به اندازه مردان شکنجه شده و کشته شدند بعد از این سرکوبها جامعه دچار خفقان شدید بود اما در اوج این سیاهی ها هم زنان زحمتکش امید را از یاد نبردند و همواره برای حقوق انسانی شان تلاش کردند این زنان بخشی از جنبش زنان هستند که هیچگاه اسمی از آنها برده نشده است .»

آزادی و رهایی زنان بدون اشتغال بی معناست

«اگر می خواهیم زنان به آزادی و برابری برسند موضوعی که باید دغدغه همه مان باشد اشتغال آنان است، تا زمانی که زنان از خانه بیرون نیایند هیچ یک از مفاهیم آزادی و برابری معنا ندارد و زنان وابسته به مردان نمی توانند هیچ قدمی بردارند .»

مریم رحمانی، فعال جنبش زنان این سخنان را به زبان می آورد و درادامه با نگرانی درباره طرح های جدید دولت در زمینه اشتغال زنان که فقط محدودیتهای هر چه بیشتر برای آنان را به همراه دارد، می گوید :«دورکاری و خدمت نیمه وقت زنان شاغل دو مورد از طرح هایی است که دولت آن را در دستور کار قرار داده و با تبلیغاتی پیرامون این طرح ها سعی می کند به زنان تلقین کند که این طرحها به نفع شان است در حالیکه که کار نیمه وقت زنان به معنای بیرون راندن آنها از دنیای کار است چرا که هیچ کارفرمایی با این شرایط زنان را استخدام نمی کند .»

به گفته رحمانی این طرحها موجب ایجاد محدودیت هر چه بیشتر برای زنان و راندن آنها از فضای عمومی به خصوصی می شود و با آزادی های فردی مغایرت دارد این روزها باید یکی از مطالبات اصلی ما اشتغال زنان باشد .

تحریم و جنگ و افزایش خشونت علیه زنان

ناهید جعفری از اعضای کمپین یک میلیون امضا و گروه مادران صلح سخنانش را با بغضی در گلو آغاز می کند :«در نبود فعالان جنبش زنان در میان مان زبانم از بیان تبریک این روز قاصر است و امیدوارم هر چه زودتر فعالان در بند را نزد خود داشته باشیم .»

او هم نمی تواند نگرانی خود را از افزایش تحریم ها و احتمال وقوع جنگ در جامعه نشان ندهد :« بحث از جنگ این روزها به گفتمانی غالب در میان مردم تبدیل شده تحریم و جنگ فقط خشونت علیه زنان را بیشتر می کند و بدانیم که جز ویرانی برای ما ثمری نخواهد داشت اگر نمی توانیم بر تعداد زیادی از مردم اثر بگذاریم و صلح و گفتگو درباره آن را میان همه ببریم دست کم سعی کنیم بر کسانی که دور و برمان هستند تاثر گذار باشیم .»

این فعال جنبش زنان با آرزوی اینکه هشتم مارس سال آینده را در خیابان های شهر فریاد بزنیم و جشن بگیریم به سخنانش پایان می دهد .

خشونت علیه زنان

بعد از سخنان کوتاه جعفری بحث درباره خشونت علیه زنان در این جلسه ادامه یافت و مثل همیشه که صحبت از خشونت می شود بلافاصله هم صحبت از قوانین حاکم بر ایران به میان آمد، قوانینی که درون خود خشونت را بازتولید می کنند و نه تنها بازدارنده خشونت نیستند که در نفس خود خشن هستند .

ستاره هاشمی، فعال جنبش زنان و دانشجوی رشته حقوق در این باره صحبت می کند :«کاستی های نظام حقوقی ایران درباره خشونت علیه زنان کاملا محسوس است در این قوانین حتی خشونت علیه زنان در قانون جرم انگاشته نمی شود و قانون اساسی و قانون مجازات اسلامی انواع محدودیتها را برای زنان اعمال می کنند. »

به عقیده این دانشجوی حقوق مساله ای که فراتر از اصلاح قوانین در این باره وجود دارد این است که نظام حقوقی ایران اساسا با تجارب زنان در مواجه با خشونت و نحوه برخورد با آن بیگانه است . مجازاتهایی که برای اسید پاشی و تجاوز در نظر گرفته شده مصداق بارز آنها هستند .چگونه با این قوانین که هنوز مالکیت و مکان در آنها چهره متفاوتی دارد می توان از زنان در مقابل خشونت دفاع کرد .

او با اشاره به فاصله زیاد بین خواسته های زنان ایرانی و قوانین حاکم بر ایران ادامه می دهد :«کاستی های نظام حقوقی موجب شده که قابلیتش در تصویب قوانین جدید به صفر برسد.»

کمیپن حمایت از زنان قربانی اسید پاشی

در ادامه این بحث هم عالیه مطلب زاده، عکاس و دیگر فعال جنبش زنان بحثی را درباره اسید پاشی بر زنان ارائه داد .او شرح کاملی در این باره و قوانین ناقص یرخورد با این متخلفان ارائه داد و همچنین از آغاز به کار کمپین حمایت از زنان قربانی اسید پاشی صحبت کرد . (2)

زنان شهرستانی، فعال و پر نشاط

آخرین بخش این مراسم پانلی درباره زنان شهرستانی و فعالیتهایشان بود و بر این نکته تاکید می کرد که جنبش زنان نه فقط در تهران که در دیگر نقاط کشور نیز پویا و زنده به فعالیت خود ادامه می دهد . فعالان زن از رشت، مشهد، ساری، قم و کرج در این جمع حضور داشتند و هریک گزارشی کوتاه درباره فعالیتهای زنان در شهرهایشان ارائه دادند .

یک فعال جنبش زنان در شهر رشت با اشاره به اینکه محور اصلی فعالیت زنان فعال در این شهر آگاه سازی زنان است می گوید :«فعالیتهای کمپین یک میلیون امضا تا قبل از انتخابات سال 88 به صورت فعال در این شهر وجود داشت و بعد از این انتخابات هم زنان در شهر رشت مانند مادران پارک لاله هر شنبه در پارکی در شهر رشت دور هم جمع می شدند و یاد و خاطره ندا آفا سلطلان را گرامی می داشتند. چندین بار هم در پارک لاله حضور پیدا کرده و با خانواده کشته شدگان پس از انتخابات دیدار کردیم .»

مقابله با چند همسری و آگاهی زنان در باره حقوق شان و همچنین برگزاری کارگاه های مختلف آموزشی از دیگر فعالیتهایی است که زنان در شهر رشت همواره آنها را پی گیری می کنند .

یک فعال جنبش زنان در شهر مشهد نیز از برگزاری برنامه های مختلف در این شهر به مناسبت روز جهانی خشونت علیه زنان و هشتم مارس خبر داد . به گفته وی فعالیتهای میدانی در این شهر از پتانسیل بالایی برخوردار است و همه تلاش آنها در این شهر هم آگاه سازی دیگر زنان از حقوق شان است .

یک فعال حقوق زنان از شهر قم که دانشجوی رشته حقوق در این شهراست قم را پر تبعیض ترین شهر در ایران می داند :« در این شهر ما تبعیض بین زنان و مردان بسیار زیاد است و به دلایل سنتی و مذهبی تغییر نگرش ها بسیار دشوار . چند همسری در شهرما پدیده ای عادی است و به هیچ وجه قبیح قلمداد نمی شود و زنان در این باره به صبوری دعوت می شوند. سنتهای این چنینی در میان زنان و مردان به شدت ریشه دوانده و تغییر آن نیازمند تلاش زیاد است .»

او همچنین از فعالیت های جمعی از فعال زنان در این شهر برای آگاهی دادن به دیگر زنان از حقوق شان خبر داد و گفت اکنون در این شهر درباره رویکرد دینی به حقوق زنان فعالیتهای انجام می دهیم تا از این منظرنیز با زنان وارد بحث و گفتگو شویم .

پی نوشت :

1)مینو مرتاضی در مصاحبه ای مفصل با سایت کانون زنان ایرانی دیدگاه هایش در این باره را شرح داده است که به دلیل تکراری نشدن بحث از شرح بیشتر سخنان او در این گزارش خودداری می کنیم .این مصاحبه به زودی در همین وب سایت منتشر می شود.

2)مقاله این فعال جنبش زنان به صورت مجزا در سایت کانون زنان ایرانی منتشر خواهد شد .