آرش لرستانی: لطفا توضيحی كلی در مورد نحوه وقوع زلزله و ارتباط آن با فعاليت گسل‌ها بدهيد.

شهرام میری: زمين لرزه در واقع ارتعاشي است كه در طول پوسته زمين به حركت در مي آيد .علت وقوع زلزله را مي توان افزايش بيش از حد سنگ ها و طبقات دروني زمين دانست و اين فشار در حدي است كه سنگ گسسته مي شود و دو قطعه سنگ در امتداد سطح شكستگي نسبت به يكديگر حركت می كنند كه به سطح شكستگي كه همراه با جابجايي است گسل گفته مي شود.معمولا رابطه گسل و زلزله دو طرفه است يعني وجود گسل هاي فراو ان در يك منطقه سبب بروز زلزله مي گردد و اين زلزله به نوبه خود سبب ايجاد گسل جديدي گرديده و در نتيجه تعداد شكستگي ها زيادتر شده و به اين ترتيب قابليت لرزه خيزي منطقه افزايش مي يابد.

آرش لرستانی: لرزه خيزی كشور ايران به چه صورت است و علت وقوع زمين لرزه در نقاط مختلف ايران چيست؟

شهرام میری: سرزمين ايران از لحاظ لرزه خيزي در يكي از مناطق فعال كره زمين قرار دارد اگر زمين لرزه هاي رخ داده در جهان طي ساليان اخير را بر روي نقشه پياده كنيم با دو كمربند عمده و بزرگ لرزه خيزي روبرو مي شويم كه شامل كمربند دور اقيانوس آرام و كمربند آلپ -هيماليا است.ايران بر روي قسمت مياني كمربند لرزه خيزي آلپ -هيماليا قرار دارد كه اين كمربند از غرب اروپا آغاز و پس از گذشتن از تركيه ،ايران،افغانستان تا تبت و شايد تا نزد يكي برمه و اندونزي هم ادامه دارد.فلات ايران در خاورميانه بين صفحات اوراسيا (آسيا و اروپا) و هند (هند و استراليا) و عربستان(عربستان و آفريقا) قرار گرفته وتحت فشارش ناشي از حركت اين صفحات مي باشد و از طرفي ديگر بعلت اينكه پوسته ايران بطور نسبي ضعيف تر از پوسته هاي همجوار است و در نتيجه تغيير شكل هاي مختلفي در اين گستره رخ داده است و در نهايت اين فشردگي باعث تجمع انرژي در گسل هاي پوسته ايران و ايجاد زمين لرزه هاي كوچك و بزرگ در نقاط مختلف كشور مي شود كه ساز و كار اين فشردگي به گونه اي است كه ايران را به سه قسمت متمايز لرزه خيزي (زاگرس - ايران مركزي " لوت " - البرز) تقسيم مي كند.

آرش لرستانی: لطفا توضيحاتی كلی در مورد زلزله اخير ايلام و آمار تلفات آن بیان کنید.

شهرام میری: زلزله اي به بزرگي ٦.٢ در مورخه ٢٧ مرداد ١٣٩٣ ساعت ٧:٠٢:٠٥ صبح و در عمق ١٠ كيلومتري زمين اتفاق افتاد كه كانون اين زلزله در ٣ كيلومتري مورموري (آبدانان)،٣٦ كيلومتري موسيان و ٤١ كيلومتري دهلران در استان ايلام بوده است.كه شدت زمين لرزه در استانهاي همجوار لرستان و خوزستان هم احساس شده است كه خوشبختانه تا آنجا كه اطلاع دارم تلفات جاني نداشته است و فقط تلفات مالي بوده است. ٣٧٥ نفر زخمي و ٨ روستا دچار خرابي شده اند.

آرش لرستانی: موقعيت جغرافيايی و ساختار زمين شناسی منطقه ايلام وعلت وقوع زمين لرزه در آن منطقه به چه شکل است؟

شهرام میری: استان ايلام در غرب دامنه سلسله جبال زاگرس قرار گرفته است كه اين استان از جنوب با خوزستان و از شرق با لرستان و از شمال با كرمانشاه و از سمت غرب با كشور عراق همجوار است.ناهمواريهاي استان ايلام ناشي از رسوبات دوران اول تا چهارم زمين بوده ولي شكل گيري آنها عموما به دوران دوم و سوم زمين شناسي مربوط است.از نظر تكتونيكي جزء ايالت لرزه زمين ساختي زاگرس بوده كه از جمله فعال ترين ايالت هاي لرزه زمين ساختي ايران به شمار مي رود. لازم است به اين نكته اشاره كنم كه گسل زاگرس در اين منطقه دار اي فعاليت لرزه خيزي بسيار بالائي است و بسياري از زلزله هاي عهد حاضر در امتداد آن صورت مي گيرند از آنجا كه ايلام ،خوزستان،بندرعباس ،لرستان و كرمانشاه در مسير گسل زاگرس قرار دارند بر اثر فشار ناشي از فعاليت گسل عربستان كه عامل اصلي اين زلزله بوده به گسل زاگرس و گسل هاي فرعي اطراف آن باعث لرزش اين منطقه و پس لرزه هاي ناشي از آن شده است. گسل زاگرس از شمال بندر عباس تا استان كردستان ايران امتداد دارد و از استان كردستان ايران وارد خاك كردستان عراق مي شود و با ديگر به ناحيه سردشت مي أسد و از سردشت وارد خاك تركيه مي شود.

آرش لرستانی: سوابق زلزله های قبلی در منطقه‌ی ايلام و یا کردستان ایران به چه شکل است؟

شهرام میری: استان ايلام در پهنه خطر لرزه خيزي متوسط واقع شده است واطلاعات پانصد سال اخير نشان مي دهد كه زلزله هاي ويران گري در استان ايلام رخ نداده است و اسناد و مداركي دال بر ويراني شهرهاي تاريخي اين استان در اثر زلزله وجود ندارد ولي در تاريخ طبري زلزله اي تحت عنوان زلزله در شمال كبير كوه در تاريخ ٢٥٨ هجري قمري اشاره شده كه طي آن بيست هزار نفر كشته و آباديهاي زيادي ويران شده است كه اين واقعه مربوط به كوه راندگي دامنه شمالي كبير كوه بوده است و مربوط به زلزله مخرب طبيعي نبوده است.

آرش لرستانی: آيا اين زلزله می تواند ناشی از يك انفجار و یا آزمایش نظامی باشد؟

شهرام میری: زلزله با اين بزرگي نمي تواند ناشي از هر گونه انفجار باشد چون انفجار جزء ارتعاشات مصنوعي ويا لرزه نگاري انعكاسي است.انفجار علاوه بر منشاء امواج از نظر ميزان انرژي آزاد شده و طريقه ايجاد ارتعاشات با زلزله كه بصورت طبيعي رخ مي دهد تفاوت دارد،يعني ميزان و شدت انرژي كه از طريق ارتعاشات مصنوعي آزاد مي شود اصلا قابل مقايسه با زلزله نيست.زلزله هاي طبيعي در عمقي بين ٥ تا ١٥ كيلومتري ايجاد مي شوند و منطقه وسيعي را مي لرزانند در حالي كه اين ارتعاشات مصنوعي دامنه تأثير آنها محدود و در حد فضاي اطراف همان منطقه است.لازم به ذكر است كه انفجار مي تواند زلزله ايجاد مي كند ولي نه زياد قوي يعني در حد ٣ تا ٤ كه قابل احساس همگاني نيست،ولي سيستم هاي جديد مي توانند زمين لرزه هاي ناشي از انفجار را كشف كنند.با تجزيه و تحليل سيگنال هاي موج مي توان نوع زلزله و هر نوع انفجار را تا حدودي از همديگر تشخيص داد.

آرش لرستانی: آيا احتمال پس لرزه های ديگر در منطقه غرب کشور خصوصا کردستان ایران وجود دارد.

شهرام میری: پس لرزه ها ممكن است ساعت ها و روز ها و حتي ماهها به درازا بكشند و معمولا پس لرزها پس از زلزله اصلي و در اطراف كانون زلزله اتفاق مي افتد.پس از زلزله اصلي مورموري ايلام نزديك ٣٠٠ پس لرزه تا الان ثبت شده است كه بزرگترين آنها تا نزديك ٥ درجه بوده است .به نظر من تا ٢ يا شايد ٣ ماه آينده پس لرزه ها آدامه خواهند داشت كه بعد آن پس لرزه هاي سير نزولي پيدا خواهند كرد زيرا گسل هاي فرعي به مرور زمان انرژيشان تخليه خواهند شد و لرزش ها متوقف خواهند شد.

آرش لرستانی: علت اينكه هميشه يك نوع سهل انگاری در نحوه امداد رسانی به زلزله زدگان در ايران احساس می شود چیست؟

شهرام میری: معمولا مشكل اساسي در كمك رساني و امداد به موقع مديريت بحران ضعيف است.اگر چه مسئولين استان ايلام اظهار مي دارند كه كه در زلزله مورموري ايلام مديريت به موقع باعث شده كه تلفات جاني در اين زلزله نداشته باشيم ولي بايد بگويم كه اين مسئله عدم تلفات جاني به علت هاي زمين شناسي و توپوگرافي و ساخت وساز و زمان وقوع زلزله نيز بر مي گردد كما كان در زلزله هاي ويرانگر قبلي در ايران ضعف مديريت بحران به وضوح مشاهده مي شود. لازم است كه به اين مسئله اشاره كنم كه مديريت بحران داري ٤مرحله است:١.پيشگيري و اطلاع رساني ٢.آمادگي ٣.مقابله ٤.باز تواني و بازسازي كه مراحل بالا مكمل همديگر ند و هر نوع نقصاني در موارد گفته شده باعث كندي در كمك رساني و امداد رساني به موقع و درست به منطقه زلزله زده مي شود و متأسفانه مديريت بحران را دچار مشكل مي كند كه اكثرا در زلزله هاي مخرب قبلي ما اين موارد را مشاهده كرده ايم.

آرش لرستانی: به عنوان یک متخصص زلزله‌نگاری پيشنهاد شما برای مقابله با زلزله های احتمالی چیست؟

شهرام میری: به نظر من توجه ويژه به نحوه ساخت وساز و مخصوصا رعايت مقررات ملي ساختمان مي تواند يكي از عناصر كاهنده خسارت ناشي از وقوع زلزله باشد.از موارد پيشگيري ديگر مي توان به عدم كوچ جمعيت در مناطق خطرناك ،توجه ويژه به نوسازي و مقاوم سازي بافت هاي فرسوده ،آموزش همگاني جهت مقابله با زلزله،ايمن سازي سازه هاي مسكوني و غير مسكوني ،گسترش مراكز درماني اشاره كرد كه رعايت اين موارد مي توانند آسيب هاي ناشي از زلزله را تا حد زيادي كاهش دهند.

آرش لرستانی: در پایان اگر ذکر نکته‌ای را ضروری می‌دانید لطفا آن را بیان کنید.

شهرام میری: متاسفانه نمي توان ريسك و زمان و مكان و قدرت زلزله هاي احتمالي را پيش بيني كرد ولي بر اساس مطالعات بر روي فعاليت هاي گسل هاي شناخته شده و ساختمان زمين شناسي و تكتونيكي و با بررسي تكنيك هاي ژيوفيزيكي و سوابق زلزله خيزي منطقه مي تواند تشخيص داد كه در كدام منطقه احتمال وقوع زلزله وجود دارد. نكته ديگري كه باعث تشويش اذهان عمومي مردم شده مسئله ارتباط دادن زلزله اخير استان ايلام با زلزله مخرب احتمالي شهر تهران بوده است ،بايد بگويم هيچ سنخيتي بين اين دو مورد موجود ندارد چون ايالت لرزه زمين ساختي استان تهران و استان ايلام كاملا با همديگر متفاوتند.