با شروع انقلاب 1357 در ایران موج موج جوانان و بعضا میانسالان ایرانی به گروه های – احزاب و سازمان ها- مختلف سیاسی می پیوستند. در این دوران گروه های مختلف از نظر عضو و هوادار حسابی پروار شده بودند. در هر کوی و مکانی دفتری را هم برای خود ساخته و پرداخته بودند. در آن زمان شور مردمی آنقدر بالا بود که کمتر کسی را می توان یافت تا از چند و چون نظری، تاریخی ، اجتماعی و سیاسی این تشکلات با آگاهی لازم سر در آورده باشد. شعارها و جزوات شعاری و کلی بودند که حرف آخر را می زدند. سازمانی شعار می داد: کار، مسکن، آزادی و آن دیگری نان، مسکن، آزادی و دیگری یک استقلال را هم به آن اضافه می کرد. به هر صورت معانی و چگونه اجرا کردن و اختلاف عمیق را کسی به صورت عمیق درک نمی کرد. به هر صورت همین رشد به حساب گروههای سیاسی برای مردم ایران کم هزینه نبود و بسیاری از جانها را گرفت. در ایران بودند که کسانی از مردم با داشتن نظرات سیاسی به هیچ یک از گروههای سیاسی چه در قدرت و چه در خارج از قدرت حکومتی نپویستند و همانا استقلال خود را حفظ کردند. بودند سیل عظیم مردمی هم که به هیچ گروهی نپیوستند، در اینجا بحث بر سر آنها نیست.

به هرصورت بهار رشد کمی سازمان های سیاسی دیری نپایید و کم کم از همان اوان بعد از انقلاب کندن از صف نیروهای سیاسی به انحاء گوناگون در نقاط مختلف ایران با سرعت های گوناگون سویچش را زد. علل کنده شدن مردمی که به سازمانهای سیاسی پیوسته بودند می تواند بیشمار و برای هر فرد و گروهی مختص به فرد باشد، اما در اینجا می توان این علل را در دو دسته خارجی و داخلی تقسیم بندی کرد. علت خارجی را می توان در قشری گریهای رژیم تازه به قدرت رسیده اسلامی و سرکوبهای شدیدش، عدم پشتیبانی کافی تودهء مردم از این گروهها، فرهنگ و اداب و رفتار حاکم بر جامعه وهمچنین اوضاع منطقه ای و جهانی و دورانهای سیاسی بین المللی دید. علل درونی را می توان در روانشناسی درون گروهی ، نوع روابط و ضوابط، جایگاه فرد درگروه، نوع نگرش به جهان و توانایی در تجزیه و تحلیل واقعی سیاست و جهان بینی، نوع حقوق معیین شده در گروه برای افراد، برابری انسانها از نظر فردیت، نوع روابط بین زن و مرد، جایگاه جوانان ، نوع نگاه به رهبری و رابطهء بین رهبر و عضوو هوادار، دسته بندی های درون گروهی، توانایی رهبران به اقناع درست افراد در سیاست، حق و حقوق واقعی و دمکراتیک فرد در گروه و دهها علل دیگر را می توان نامگذاری کرد.

متاسفانه درک سیاسی جامعه ایران در بحبوحهء انقلاب با توجه به عدم رشد کیفی جامعه آنچنان بالا نبود تا افراد بتوانند به طور اخص مرزهای فکری را بشناسند. همین هم باعث شده بود تا افراد بیشتر بر پایهء احساسات به گروه ها روی بیآورند تا بر پایهء عقلانیت و اقناعات سیاسی. برای همین هم بیشتر کسانی که به این احزاب پیوسته بودند، صف آنها را به هر دلیل منطقی و غیر منطقی ترک کرده و یا بطور بسیار ضعیفی پیوندهای عاطفی که معمولا در گروهها به و جود می آیند را حفظ کردند.

در دوره های مختلف ریزشهای افراد و تاثیر عوامل بیرونی حتی گروه های سیاسی را از صحنهء وجود پاک کرد. گروه هایی بعنوان مثال مانند فرقان، سازمان پیکار، وحدت کمونیستی بر اثر سرکوب رژیم از بین رفتن. سازمان هایی از شاخهء اقلیت فداییان و همچنین بمانند فداییان خلق – 16 آذر یا خود را منحل کردند و یا توانایی فعالیت را از دست دادند. حزب توده تقریبا فعالیت آنچنانی ندارد و سازمان فداییان اکثریت که زمانی دراوان تشکیل ادعای داشتن 20000 عضو و هوادار داشت، عملا امروز به تعداد کمی نسبت به آن آمار و کسانی که روابط عاطفی – نه سیاسی – با این جریان دارند، نزول کرده اند. ریزشها اما همچنان ادامه دارد و برای این سازمان های سیاسی سرنوشت ساز هستند. گذشت زمان و رشد تکنیک و شکستن دیوارهای سانسور و تبعیض فرهنگی را بوجود آورده است که افراد را بسوی کار و فعالیت مستقل سوق می دهد. حتی این امکانات بر روی دستگاه های سیاسی حکومتی هم تاثیر گذاشته است. اگر در میان حکومتیان مسئله کار و کسب درآمد مادی نبود، اوضاع آنها هم بهتر از گروه های سیاسی نبود و بیشتر از بدنه نظام کنده می شد. به هر صورت امروزه دیگر آن فرهنگ سیاسی گذشته کاربردی ندارد و افراد بیشتر بسوی استقلال نظری و سیاسی و همچنین عملکرد مستقل متمایل می شوند و اگر گروهی بتواند با همان سیاق گذشته افراد مجذوبش را حفظ کند، کاری خارج از اراده بشر و خارق العاده کرده است.

سخن کوتاه این است که جامعه نهاد پیچیده ای است. این جامعه به سیاست احتیاج دارد، اما این سیاست اگر با ریتمهای جامعه نخواند، آن را حتما پس خواهد زد. این سیاست چه سطح خرد (بقول غربیها میکرو) یا کلان (ماکرو) باشد. سازمان های سیاسی در حد میکرو یا خرد و سیاست مملکتی را می توان در حد ماکرو یا کلان در اینجا جایگذاری کرد.

16.9.2009