شهرده آزقین آوارا بیر قره لتیدیم. امما کور دییلدیم.هرزادی گوروردوم ، و هئچ بیر شئ گؤزومدن یاییلمیردی.ان اینجه نارین ترپنمه لرده . بوتون هامیسین حس ادیردیم . اوره یمه سانجیلان بیر خنجر کیمی.هارایئم قالخیردی، امما نه فایدا، یالنیز ؤز سسیمی ؤزوم اشیدیردیم. من محکومی دیم بیرجه ؤز ایچیمده، روحومون ان درینلیگین ده، باغیریم.
نه ده یری وار نه دئمک ایستیئردیم؟ به یه بوشلوقدا آغیزی-گؤزون ترپنمه سیده بیر معنا داشییئرمی؟ بیلمیره م، بلکه ده داشییئر...
اورمو اکین چیلیک، مالدارلیق شهری دی. هله ارباب-رعیت لیق ایلگیلری کندلره حاکیم دی. شهرده جماعات تیجارت، فهله لیک ، و توکان ، مانوفاکتورا ایشلرینه باخیرلار. صنعت ، کولتور ، طبابت ، و هابئله ایشلر، باشقا یئرلر کیمی جانسیزدیر. کارخانالار( دخانیات، قند) ، و اوستو ؤرتولو اسکی بازاردا، پیچاقچی ،دمیرچی ،تنیکه چی ،نجار،میسگار و زرگار صنیف لری جماعاتین ایشین یوللاندیریرلار.
انسانلارکوتله سی: تورک،کورد،ارمنی، آسورو، زرتوشتو و باشقالاری بیر-بیرینین یانیندا دوستلوقلا یاشییئرلار.
اورمیه، ایالت
دیزه ، شهرین آشاغا محله لریندن بیری دی. امما اؤز کند اؤزه ل لیک لرین هله ده ساخلایئب دی. مال-داوار سورو لری، آت-اششک ، "قانلی" آرابالاری ، سحرتزدن چئوله چیخیرلار، و جماعات مال-داوار، اکین-بیچین ، سویزخانا، باغدارلیق، ایشلرینه باخیر. کوببا یئمیش ائولر، سوواقلی چئ کرپیک، مهره دووارلار، قلمه ، یئمیش باخچالاری، سیرایلا دوزولن سئوود آغاجلاری، هامیسی یاشایئشین کند اوزونو گوسه دیر.
اوبیری تایدان بالو دروازاسی ، توکانلار،قهوخانه لر، قاراژلار، کارخالار، وماشین لارین گلیش-گئدیشی، هابئله جماعاتین جوشغوق حیاتی، گورسدیر کی کند اوزه لیک لری چوخداندی آرادان گتمگه اوز قویوبدو.
اوشاقلارین بیر بؤلومو «نشاط» و «فردوسی» مدرسه لرینه گئدیرلر و باشقا بؤلومو ده عایئله لرین گونده لیک ایشلرینه یاردیم ادیرلر. مدرسه لر بالو دروازا سینا یاخیندیلار.
«کوهنه یول» نشاط مدرسه سی قاباغیندان باشلانیر، بالجا «داش قاپان» چایئ نین کوپوسوندن گچیب شهردن اشیشکده «دره دیئرمانینا» چاتیر.
داش قاپان چایئ «کریمین توتلوغو» یانیندان ،«دوه بویو» و «دریا»- یا ساری آخیر. او «دره چایئ»-نین آردی دیر. و بوردا -داش قاپاندا-اوچ یئره بؤلونور. بیریسی «بوزنوزلو دامداش»-قاباغیندان «بدن دیبی» و «یئدی دیئرمانا» ساری گئدیر، و بیرسی ده دیزه دن گئچیر.
بو اوچ «گلر-آرخ» اؤز یوللاریندا قلمه ، سئوود، ایده،جویزآغاجلارین، اریک، آلما باخچالارین، تره، بوغدا،کوکوندور، توتون زمی لرین سوواریب سوندا باتیب گئدیرلر.
بیرپارا آداملار ایچملی سویو بو آرخلاردان گؤتورورلر، یا دا حیاط لردکی قویولاردان چگیرلر.
آرخلارین سویو بعضاً چوخ کیفیر اولور. قادینلار اوشاقلارین اسکی سین اوردا یویورلار.
یایدا چاین سویو آزالیب قورویار. قادینلار دیین کمی «سو قصیراووا » گئدر . قیشلاردا آرخلارین اوزو بوزباغلار و هر یئری قار توتار. بوداقلار قارین آغیرلیغین ساخلامایئب ایئی لر. و گؤزه ل منظره لر یارانار.
یای-یاز، چئوره دولار گول-چیچک له . جوره-به-جوره قوشلار اوره یه یاتان بیر سنفونو یارپاقلاری آراسیندا اوخویارلار. مال-داوار سسی محله نی بورویر.
قار دوشرکن ، کوچه- باجادا ، نشاط مدرسه سی قاباغیندا، دروازانین دالیسی «دیک» ده، کی اوجا و بوش بیر یئردی، اوشاقلارین عاشیق اویناماغی، زوول گتمه سی، قارگوله آتماسی باشلانار.
اورمیه-خیابان اصلی شهر(پهلوی)
باهار دا اوشاقلار ائولرین قاباغیندا، میدانچا لاردا، پله -دسته، آرادا قالدی، بزیت دیمی ، کؤز ، توپ، اویونلاری-نان گون گئچیدرلر. بو اوینلارا کیچیک قیز اوشاقلاریدا قاتیشار.
یایدا «دیزه یولو»، اونا یاخین «ماشین یولو»، و «کوهنه یول»، ائله ده چوخلو کوچه لر ، قالین تور-تورپاغا برونرلر. کوهنه یول،ماشینلارین گلیش-گئدیشی اوچون چوخ زامان توز-دومان دا ایتر.
«دیک»-ده ، گزه ین پهلوان، طنفه چیخان، ایلان اوینادانلار اوشاق-بویوگو سئویندیرلر.بورالاردا قیش-اینان باهار "سو-چومور" دیزه چیخار.
«جوجه گؤز» رشیدین حیاطی دام-داشلی بیر باخچادیر. ایچی دولودو اریک،آلما،آلچا، و هابئله باشقا یئمیش آغاجلاری نان. بوردا اوچ عایئله یاشایئر. امما حاجی اؤزو اوردا اوتورمور. بوعایئله لردن بیریده «عباد عمی» -نین عایئله سی دیر. حاجی رشیدین دیزه ده اوچ بؤلوم مولکی وار، ایکی باخچا ، بیر حیاط . اؤزو دئمیش ، بونلاری اوچ دنه چوره که آلمیشدیر.آجلیق ایمیش.
عباد عمی گئدیب بازارا، چرچی قوطوسونا "آین-اویون" آلا ، و صاباح کندین یولون قاباغینا قاتا. یونس نن علی شهرده چالیشیرلار.گولزار سحرتزدن «زیبیل سطیل»-ین آلیب الینه ، دوشوب مالارین دالیسینا؛ زیبیل یئغیر.
او هم ائوه باخیر،همده اودون-تزه یئن فیکیرینده دیر. چووره دن زیبیل، خزه ل، اودون،یئغیر چوره ک یاپسین. اونلارین تندیری یایما-قیش یانیر.
قونشولاردا چالیشیرلار. «داداش عمی» ارابادا نفت ساتیر. ممدعلی «سویزخانا»-دا دیر. دادش عمی نین آروادی-مارال خالا-نین گؤزلری گؤرمور، ائوده دیر. و «خچّه» خالا چایدا قاب یووور.
-«ماما!...ماما!...ماما!...»
سفر کولوخدا(قیش ائوی) قیشقیردی. بو نئچمجی یولدو کی هارای سالمیشدی. باغیرا-باغیرا اینجه بارماقلارین قاپینان دووارین آراسینا سوخوب بوتون گوجویله دارتی وردی.امما نه قاپو آچیلدی ، نده آناسیندان بیرسس گلدی.
آغلییا-آغلییا تومانینا اشه دی. ائله کی دینجلدی تومانین دیئشیب گئدی یاتسین؛ اما یالقیزلیق، آغلاماق، نییاران چیلق قویمادی ...
او صبح سیرفا باشیندا:
«ماما، قاپونی قیفیل لییب گئدیدرسن، من ائشییه گئده بیلمیره م» -دئدی.
گولزار نوخوشیدی. باشی گیجه لیردی. بیز سئزیلتیلی سس له :
« بالا! بوندان بئله اؤنجه دن گؤندرره م اشییه گئدرسن.»- دئدی.
آنا دئدیگین اله دی . امما سفرین ایشی یوللانمادی.گئنه ده هردن بیر باغلی قاپو اونا بیر بیوک دردیدی.
اوندا کی عباد بازاردان قایتدی سفر کوچه ده اوشاقلارینان اوینایئردی. گولزار ائوده دیئلدی. عباد اونوآختاردی.قوشوشادا کیمسه یوخودو. بو باخیشلاردا گؤزو ساتاشدی مستراحین اوستو آچیق درین چوخورونا. بیردن گوردو بیرسی اوردا باتیر-چیخیر، با تیر-چیخیر! دایانمادی، قاچدی. الین آتدی اونا :
« به بالا سن بوردا نه ائلیرسن!؟ » شاشقیق دئدی.
و اونو ائشییه چکدی.گولزار دانیشابیلمیردی. او یاریم جان ایدی...
اوگون عباد عمی شام-نهار قویدو. تندیری سالیب چوره ک یاپدی. و گولزاری یویوندوروب بسله دی.
آخشام چاغی حیاطین قاپیسی دویولدو. سفر ائوده آناسی یانیندا اوتورموشدو. بیردن قورکیمی داشلاندی:«
عمی گلدی»- دئیب اشییه قاچدی .
«بابا!...بابا!...بابا!...»
اوشاق باغیردی. عباد عمی اونون دالیسیجا توواراق قاچدی.
«بابا! دوشدوم قویویا!»
عباد یئتیشیب گوردو، اوشاق سوقویوسونا دوشنده ، الین آتیب آغیزداکی داشا، آسیلی قالیب؛ هارای تپیر. و بیر آندا اونو قاپدی...
اؤلوم اونلارین باشی اوسته گزیردی.اونلاری توتابیلمه دی ؛ امما باشقایئرلرده چوخلارین توتدو.
اؤلوم اوینوردو(اوینایئردی). و یاشایئش اؤلومنن، اویناماقدان سووای، بیر شئ دییلدی.عباد بونو بیلیردی. امما گولزار بواوینو ینی یوخلوردو.
او گئجه علی هامییان آتیشدی:
«اؤز دردیم یوخودو، سیزین دردیز منی اؤلدوردو!»
او بئله فیکیر ائلیردی کی "بونلار اولمامالی دی".
«اؤلوم اوینودو.یاشایئش یانی بو.اؤلوم نن اویناماق. ایه اونو سینقین ورسن دیری سن»-عباد دئدی.
گولزار یورغان-دؤشک دیدی. بیر سئوز دئمیردی.
بیلمیره م اونون ایچینده نه گئچیردی. چوخ دینمز-سئوله مزیدی.
اوندا کی باشدان-آیاغا پوخا بولشمیشدی، چتین اؤزونو آیاق اوسته ساخلامیشدی کی عباد سو گتیرسین. اوز-گؤزو قیوریلمیش اوره یی قالخیردی، امما گوجونن اوزون ساخلامیشدی. نوخوش-نوخوش، دردلی-غملی ، اوستو-باشیندان تؤکولن پوخ دامجیلارینا هوروت-هوروت گؤز تیکمیشدی. و ایندی ده بالاسین، اؤز جییارین، قویودا آسیلی گؤروردو...
آخ گولزار! نچون سکوت ائدیب سن بئله؟ سویله دردین آنام ، باجیم ، دوستوم، سئوگیم! دئمه سن، نه بیلیم کونلونده نه گئچیر؟ الیمدن بیر ایش گلمیر.سن باری سووله دردین، باجییان، گؤزه لیم! من دام-دورادان باخانام.گؤروبسن قفسده قافلان نئجه وئرنیخار،و الیندن بیر ایش گلمز؟ بیر جاماکادن، پاجادان باخانام اولدوم...
سن دانیشماسان، کیم بو سس سیزلیگی ایچ ائلییه بیلر؟...
یوخ! دئمه بیزیم کیده بئله گلدی، بئله اولدو...
نه بیلیم، بلکه ده ایچینده ائله بیر توفان وار کی دئمک ایسته میرسن:
قادینام ، ورغون.آنایام، چالیشقان. امما محکومام پوخ قویوسوندا باتیب-چیخام، باتیب-چیخام ؛
بلکه دیری قالام...یاشایش؟...بلکه ده او پوخودور کی، گولزاری باشدان-آیاغا بوله میشدی!
آزقین، آوارا بیر قره لتیم دلی حسین کیمی. گوروردوم، وهئچ بیر شئ گؤزومدن یاییلمیردی.بوتون هامیسین حس ادیردیم . اوره یمه سانجیلان بیر خنجر کیمی!
دلی حسین**،آغلی حسین!
اوشاقلاراونو داشا باسمیش، شهردن اشیکده بیر کوهنه بوش قبیره پناه گتیرمیش.و عذاب دا.گئجه تویدان قایدانلارین فاتحه سیندن:
«آدامی قویمورسوز بوردادا یاتا!»
و بو آندا، اؤلن کیم، سکته ائلیین کیم! اؤلو خودداندی ! دسته-دسته آداملار، خزل کیمی قبیرسانلیغا توکولدو! ...
اوندا کی اؤلولر دورار، دیری لر اؤلر. بئله دییل می؟...
«گئت!گئت من نن گلمه!دییرلر به هله منده دلییم!»-دلی حسین دئدی، دلی فرمانا .
وعسگر لو-لو** داشا باسدی ، داشاباسانلاری. دلی ایضا**،یول اوسته ال-قولون اؤلچدو.و شهرین قیزلارینا ، توی پالتاری تیکدی.
خیاواندا فرمان وردی،تیمسار*، گلیش-گئدیشه ! آزاد وطن دورور می؟ نیطق ادیرمی؟ تیمسار اونوتمایئب دموکراتلاری. نه بیلیم، بلکه آزاد وطن دورور. بلکه ده فرمان وریر دموکراتلار. یوخسا نه ائدیر، خیاواندا، بیزیم بو تیمسار؟ نه بیلیم، بلکه ده «یکانلی»1 ، دوریمچی لری یوراندان سونرا ، کنه «چارباش»-دا 2 آرخا دوروب «صابونچی» یا 3. گنه یئنیب، بیزم بو عیسی لار صلیبدن.
«گئت!
گئت من نن گلمه!
دییرلر به هله منده دلییم!»
-------
دالسی وار
اورمیه
شبحی بودم آواره و سرگردان در شهر. اما نه کور. میدیدم ، ریزترین چیزها و حرکات را . و هیچ چیز از چشمم پنهان نبود. همه را حس میکردم ، چون دشنه ای بر قلبم . و فریادم بلند میشد،چه سود، تنها خودم صدایم را می شنیدم. من محکوم بودم فقط در درونم ، درعمق روحم، فریاد بزنم. چه اهمیتی دارد که چه میخواستم بگویم؟ مگر حرکات دهن و لبها در خلاء هم معنایی دارند، شاید دارند نمیدانم...
اورمیه شهر کشاورزی و دامداری ست. و روابط ارباب- رعیتی در روستاهای آن حاکم است. در داخل شهر مردم به عملگی و تجارت و کار در کارگاهها و مغازه ها مشغول اند. صنعت و فرهنگ و پزشکی و مانند اینها مثل دیگرجاها ضعیف است. کارهانه های قند و دخانیات ، و در بازار سر پوشیده و قدیمی شهر کارگاههای صنفهای مختلف مثل چاقوسازی، آهنگری، حلبی سازی ، نجاری، مسگری، زرگران، و غیره دایراست. پارچه فروشان، عطاران، دبباغان ، رنگرزان، و...
نیازهای مردم را رفع میکنند. بخشی ازکودکان در چند مدرسه شهر به تحصل مشغول اند. مردم از ترک وکرد و ارمنی و آسوری و زرتشتی و غیره در کنار هم دوستانه زندگی میکنند.
دیزه ج ، یکی از محله های پایین شهر محسوب میشود. اما خصایل روستایی خود را هنوز حفظ کرده . گله های گاو و گوسفند ، ارابه هایی که توسط چهارپایان به حرکت درمیایند، و هر صبح به بیرون شهر رانده میشوند ، مردمیکه به کشاورزی و دامپروری و سبزی کاری و باغداری و کارگری می پردازند ، شکل تو سری خورده ی خانه های کاهگلی ، دیوارهای چینه ای، باغ های میوه و حصاردرختان بید و تبریزی ، همه نشانه های زندگی روستایی هستنند که با وجود دروازه ی بالو و مغازه ها و قهوه خانه ها و ماشینها وکاراژها و کارخانه های دخانیات و سبزه پاک کنی ، و زندگی پرجوش و خروش شهری زوال خود را مدتها ست که آغاز کرده است.
بخشی از کودکان محله به مدرسه ی-دبستان نشاط و فردوسی- که بین دروازه و دیزه ج واقع شده اند میروند و بخش دیگر در کارهای روزانه به خانواده ها کمک میکنند.
کوهنه یول که از جلو دبستان نشاط آغاز میشود ، بعد از عبور از پل رود باریک «داش قاپان» تا خارج شهر -دره دیئرمانی- ادامه می یابد .
رود داش-قاپان از کنار توتستان کریم به طرف دوه بویو و دریاچه روان است، و ادامه ی رود دره چایی ست. در داش قاپان به سه جویبار که به زحمت می توان از روی آنها پرید تقسیم میشود. یک شاخه از کنار بورنوزلو دامداش به طرف بدن -دیبی و یئدی درمان جریان مییابد و شاخه ی دیگر که باریک تر است به طرف دیزه ج جاریست. شاخه ای اصلی به سوی دریاچه جریان می یابد.
هر سه شاخه در مسیر خود درختان بید و سنجد و گردو و باغهای زرد آلو و باغچه های درختان تبریزی و زمین های سبزی کاری شده و حتی مزارع گندم و چغندر و توتون را نیز آبیاری کرده وعاقبت در مسیر خود به تحلیل میروند. بعضی ها آب آشامیدنی خود را نیز از آنها بر میدارند و یا از چاههایی که در خانه ها وجود دارد تهیه میکنند. جویبارها خیلی کثیف اند. زنها کهنه ی بچه ها را نیز در آنها میشوید.
تابستانها آب رودخانه کم میشود. زنها که لباس و ظرف میشویند میگویند «سو قصیراووا گئدیب» . آب دچار قحطی شده است.
زمستانها روی جویبارها یخ میزند و همه جا از برف و یخ پوشیده میشود و شاخه های درختان بید و تبریزی و زرد آلو تاب سنگینی برف را نیاورده خم میشوند و مناظر زیبایی پدید میاید.
بهار و تابستان منطقه پر گل و سرسبز است و آواز پرندگان گوناگون سنفونی دلپذیر و فراموش نشدنی خود را در لابلای شاخه ها مینوازند. صدای بع-بع گوسفندان و ما-ما گاوها در فضای محله می پیچد.
اورمیه-شست و شو در کوچه
با بارش برف، در کوچه ها ، و پشت دروازه ، در مقابل مدرسه ی نشاط، که زمینی خالی ست و «دیگ» یا «برآمدگی» خوانده میشود، قاب بازی و سرسره بازی کودکان و نوجوانان شروع میشود. در مقابل خانه ها و جاهای خالی و میدان مانند کودکانی که به بازیهای الک-دولک، توپ بازی، کؤز، آراداقالدی، بیزیت دیمی، و غیره می پردازند سرگرم میشوند. در بیشتر بازیها دختران خرد سال نیز همراه اند.
تابستان راه بین دروازه و دیزه ج و راههای نزدیک آن « ماشین یولو» و « کوهنه یول » و همینطور بیشتر کوچه های شهر پرازگردو خاک میشود و در بهار و زمستان پراز گل و آب . در تابستان کهنه یول به خاطر آمد و شد ماشینها بیشتر اوقات درمیان مهی ازگردو غبار گم میشود. دیک، گاهاً پذیرای نمایش پهلوانان و بند بازان و مارگیران دوره گرد است و مردم و به خصوص کودکان در این روزها شادی میکنند.
خانه و حیاط «جوجه گؤز» رشید باغچه ی بزرگی ست پر از انواع درختان میوه. از انگور و آلو و زرد آلو و سیب و درختان تبریزی، و محل زندگی سه خانواده است . که یکی از آنها خانواده ی « عمو عباد» است. حاجی، خود در آنجا زندگی نمیکند. خانه را به خانواده ها اجاره داده است. او سه قطعه ملک در دیزج دارد ، دو «باغچه» ی بزرگ و یک حیاط . به گفته ی خودش زمانی آنها را به سه عدد نان خریده است. مردم دچار گرسنگی بودند .
عباد رفته به بازار تا برای قوطی پیله وری خود چیز-میز بخرد و فردا عازم دهات شود . یونس و علی در شهر سرکارند.
گلزار از صبح زود سطل بردوش ، به دنبال گاوهای محله میدود تا سرگین جمع کند.
اوهم خانه داری میکند وهم وسایل سوخت خانه را فراهم میاورد. از اطراف هیزم و توپاله و برگ خشک درختان را جمع کرده نان می پزد. و تنور خانه در تابستان و زمستان روشن است.
همسایه ها نیزسرکار اند. عمو «داداش»، پیر مرد نفت فروش، با ارابه ای که خود میکشد در کوچه ها نفت میفروشد و ممد علی در بیرون شهر با کرتهای سبزی خود سرگرم است. زن عمو داداش نابیناست ، خانه داری میکند؛ و زن ممدعلی در کوچه ظرف میشوید.
-«ماما!...ماما!...ماما!...»
صدای سفر در کلبه بلند شد. و در حالیکه فریاد میزد و مادرش را میخواست ، با دستهای کوچک اش لای در را گرفت و برای چندمین بار با تمام نیرو کشید که باز شود .
اما نه در باز شد و نه مادر آنجا بود که به دادش برسد. او در حالیکه میگریست، خود را خیس کرد .
وقتی احساس راحتی نمود شلوارش را عوض کرد ، و رفت که بخوابد. اما تنهایی و نگرانی و گریه مانع خوابش شد.
او سر سفره ی صبحانه به گلزار گفت:
« ماما! میری در -و- قفل میکنی ، آخه من نمی تونم توالت برم.»
گلزار که مریض بود و سرگیجه داشت با صدای نزاری جواب داد:
« بعد از این اول ترا میفرستم که کارت را بکنی.»
با این همه ، مشکل سفر کاملاً حل نشد و او گاه و بیگاه با در بسته مسئله داشت.
عباد وقتی از بازار برگشت. سفر در کوچه با بچه ها بازی میکرد. گلزار هم در خانه نبود. نگاهی به اطراف حیاط انداخت ناگهان دید در گودال رو باز توالت کسی فرو میرود و بالا میاید! دوید دست او را گرفت و در حالیکه بیرون میکشید اش گفت:
«فرزندم، پس تو اینجا چکار میکنی!؟»
گلزار نای حرف زدن نداشت. او نیمه جان شده بود...
آن روز عمو عباد پرستاری کرد، نان پخت و نهار و شام آمده نمود و به گلزار کمک کرد خود را در حیاط بشوید. و جایش را نداخت تا استراحت کند.
عصر کوبه در حیاط به صدا در آمد. سفر که در کنار مادر نشسته بود مثل شراره از جا بر جهید و گفت:
«عمو آمد». و به بیرون دوید.
«بابا!...بابا!...بابا!...»
نعره ی بچه بلند شد. عباد به بیرون دوید.
«بابا! افتادم تو چاه!»
عباد سررسید. دید بچه آویزان از سنگ لبه ی چاه فریاد میزند. و در آنی او را قاپید...
مرگ بازی میکرد. و زندگی چیزی جز بازی با مرگ نبود. و عباد این را میدانست. اما گلزار، این بازی را تازه تجربه میکرد.
آن شب علی با همه دعوا داشت :
«دردی ندارم که مرا از پا بیاندازد. این درد شماست که مرا میکشد. »
او فکر میکرد "این چیزها نباید اتفاق میافتاد".
عباد گفت:
« بازی مرگ است. زندگی یعنی همین؛ بازی با مرگ.اگر شکست اش دادی زنده ای.»
گلزار در بستر بیماری آرمیده بود و چیزی نمی گفت.
نمی دانم چه در درونش میگذشت. خیلی ساکت و آرام بود.
وقتی با پیکر آلوده، جلو کلبه به زحمت سرپا ایستاده بود که عباد آب آماده کند ، به شدت چندشش شده بود و با چهره ی درهم کشیده و رنجور و پرچین ، نظاره گر ریزش کثافت از تن خود بود. و حالا جگر گوشه اش را در دهانه چاه میدید.
بازار اورمیه
آه، گلزار،چرا سکوت کرده ای؟دردت را بگومادرم،خواهرم،دوستم، عشقم. نگویی چه میدانم که در دلت چه میگذرد؟ کاری از دستم برنمی آید،زیبای من، حداقل تو دردت را به خواهرت فاش کن. من نگرنده ای از دورم. هیچ دیده ای پلنگ در قفس چطور این سو-آنسو میرود و کاری از دستش بر نمی آید؟ شده ام مثل آنکه از سوراخ بام، از پشت ویترین نگاه میکند! اگر تو حرف نزنی چه کسی میتواند این سکوت را معنی کند؟...نه، نگو قسمت ماهم این شد ، اینطورشد...
چه میدانم شاید در درونت چنان توفانی هست که دوست نداری حرفش را هم بزنی!
« زنم ،عاشق. مادرم، کوشا. اما محکومم که در گودال گه فرو روم و سر برآورم، تا زنده بمانم...»
زندگی... شاید این زندگی همان کثافتی بود که سرتاپای گلزار را پوشانده بود...
شبحی بودم آواره و سرگردان . چون « حسین دیونه » ، حسین عاقل. که زیر باران سنگهای کودکان بر گوری خالی و کهنه در خارج شهر پناه برده ، و در عذاب ، از فاتحه خوانی برگشتگان از ده مجاور، در شب عروسی:
« اینجا هم راحتم نمیگذارید! »
و در دم ، مرگ و سکته ی دهها نفر، از وحشت خیزش یک مرده . در تاریکی گورستان!
وقتی مردگان برخیزند، زندگان می میرند.چنین نیست؟
میدیدم و هیچ چیز از چشمم پنهان نبود. همه را حس میکردم ، چون دشنه ای بر قلبم !
« برو ! برو همراه من نیا! مردم فکر میکنند، منهم مثل تو دیوونه ام!»
وقتی حسین و فرمان، بهم میرسیدند .
و عسگر لو لو جواب سنگ پرانیها را با سنگ میداد.
و رضا بین راه با حرکات خیاطی اش لباس عروسی برای دختران شهر میدوخت؛
و تیمسار، وسط خیابان فرمان آمد و شد میداد.
آزاد وطن زنده است؟ دارد نطق میکند؟. تیمسار هنوز دموکراتها را فراموش نکرده است.چه میدانم، شاید آزاد وطن زنده است. و دموکراتها فرمان میرانند.
وگرنه این تیمسار ما وسط خیابان چکار میکرد؟ چه میدانم ، شاید "یکانلی"، بعد از تجربه های انقلابی، باز هم پشتیبان "صابونچی" در"چارباش" است. شاید از صلیب برگشته اند
این عیسی های ما.**
برو !
برو همراه من نیا!
الان فکر میکنند،
منهم مثل تو دیوونه ام!
ادامه دارد
---------
قسمتهای پیشین:
-توز قاتلاری - لایه های غبار ( قسمت اول : یار و دیار- یار و ؤلکه)
http://www.iranglobal.info/node/40742
-توز قاتلاری - لایه های غبار (قسمت دوم: دوماندا - درمیان مه)
http://www.iranglobal.info/node/40980
-توزقاتلاری (کؤچ؛ قسمت سوم-کوچ)
http://www.iranglobal.info/node/41324
-توز قاتلاری - لایه های غبار ( قسمت چهارم : قویو - چاه)
http://www.iranglobal.info/node/41630
--------
توضیحات:
* تیمسار:
مردی از دموکرات ها. که بعد ها روانی شده بود. و مردم اورا بخاطر حرکات نظامی که انجام میداد
تیمسار صدا میزدند.
** حسین-رضا-عسگرلو لو: سه نفر از «روانی» های شهر اورمیه.
1- نور الله یکانی -انقلابی معروف دوران مشروطیت , خیابانی، و جنبش آذربایجان.از رهبران فدائیان اورمیه.اعدام شد.
2-چارباش: روستایی ست چسبیده به شهر.مسیحی نشین. که مقاومت فرقه در آنجا زبان زد بود.
3-صابونچی: دسته 15 نفري (جليل و ابراهيم صابونچي) مدتها تا آخرين نفر مقاومت كردند.
صابونچي در محاصره و خلع سلاح پادگان اروميه علیه سرهنگ زنگنه شجاعت بسياري نشان داده بود . در 21 آذر:
پس از چند روز مقاومت جانانه ، تانک ها به خانه هجوم برده و جنازه هاي دموكرات ها
مثل برگ خزان در كنار هم افتادند، بدون اینکه تسليم بشوند .
مسئول تشكيلات آزاد وطن ، نورالله يكاني ، مسئول فرهنگ شكيبا . حيدري ، صدر جوانان. اعدام شدند.
محمد امين آزاد وطن از روستای نازلي اوروميه بود که بعد از پايان تحصيل، 8 سال در زنجان درتبعيد بود واز سال 1319 به زندان قصر فرستاده شد. بعداز 1320 در حزب توده زنجان فعاليت داشته و در سال 1324 در تشكيلات فرقه دموکرات، به فعاليت می پردازد. او به اتفاق نيروهاي فدائي با دار دسته ی سرتيپ زنگنه جنگيده وكشته مي شود.
اسامی جمعی از اعدام شدگان اروميه: دانيه يوشي ، حيدر وبختيار(پدر و پسر )، آرشاك ، هوسپ هوسپيان ، بابا داريوش ، يوليوس يونان ، ويلسون سرگيز ، مبارز مشهور بهرام نابي ، عباس فتحي ، آله وردي مهاجر ، شاد علي خرازي ، ابراهيم بدلي ، يوشيد يعقوب ، كئكو ،گورگيز رستم ، يوسف آرام ، مندو جبرئيل ، خسرو يعقوب ،گورگيز خاچو ، باباخان ، آرسين شاخيان متولد(1278 روستای سارنق )پس از اتمام فشنگش خود کشی میکند.
مقاومت فداییان:
در دي ماه سال 1325 راه اروميه تا تبريز بسته بود . از دروازه هازاران(خزران) تا درياچه اروميه وسير داغي همه جا پوشيده از برف بود. سرهنگ زنگنه با دستور قلع قمع وكشتار باز گشته بود. دسته هاي مقاومت فدائي از پير و جوان ، مسلمان ، مسيحي ، كرد، مورد غضب و یورش ارتش شاه قرار گرفته بودند. با حمايت دسته هاي اوباش ، پليس و ژاندارم، و با سلاحهای توپ و تانگ و هواپيماهاي هاريكن. فدائي ها در سنگر هاي توپراق قلعه ، سير داغي ، طرزي تپه( احتمالاً ترزیلی ) و در باغهاي اطراف شهر قهرمانانه مقاومت مي كردند .توپخانه از هر سو آنان را میکوبید. عاقبت فدائيان محاصره را شكسته تا دروازه خزران(هازاران) پيش رفتند ، و در حياط خانه الله وردي سنگر گرفتند...
دیدگاه و نظرات ابراز شده در این مطلب، نظر نویسنده بوده و لزوما سیاست یا موضع ایرانگلوبال را منعکس نمیکند.
توجه داشته باشید کامنت‌هایی که مربوط به موضوع مطلب نباشند، منتشر نخواهند شد!
افزودن دیدگاه جدید