«مشهدی آلله ورئردى» ، محله ميزين بقالى ایدی.
اوشاقليخ چاغلاريندا هر زامان اؤننان بير شئ آلاندا،بيراز دايانارديق يا حتى اوتورارديق كى باشیندان گئچن لردن بير حيكايت دئسين.
او قوجالينجاق،داش معدنلرينده چاليشميشدى.اؤزون ايلره يئر آلتيندا -اوستونده چاليشماق نتيجه سينده او قدر توز تورپاقا معروض قالميشدى كى سينه سى آرادان گئدميش حسابيندای ایدی. بعضى واقتلار ياريم ساعاتا ياخين اؤسگوره ردى.ايشدن توشه نده ن سونرا دا گليب بير كيچيك بقال توكانى قويموشدو کی اؤزو عائله سينين باشين ساخلاسين.

بيرگوْن ايرضايا دئديم:مشهدى آلله ورئردى نيه بيمه اؤلمويوب؟ نجور به 40 ايله ياخين معدنلرده چاليشيب،ايندى نه "بازنيشسته" ليخ حقوقو وار و نه  درمان اولماغينا ساغليخ بيمه سى ؟

ايرضا گولومسويه رك دئدى:گنه سن مشهدى آلله وئردى نن دانيشماق و اؤنون ياشایئش حكايه لريندن ائشيدمك ايستيرسن.هاوا ايستى دير،گئدخ بير نوشابه يا ميوه سويو ايچيب و بو بهانه نن ده سوزو آچيب و مشد آلله وئردى اینن ده دانیشاق.

-اولسون گئدخ.

يولا دؤشدوک. كوچه نى باشا سارى گئده- گئده ده دوشونوردوم كى آلله وئردى نين بير بازنشسته لیق حقوقو( ایش بیتمه حقوقو) اولسايدى، قوجاليغيندا بو قدر چتين ليخ چكمَزدى.بلكه بوش توكانين بيراز دولدوراردى،يا كيچيك اوغلو "نبى"يه كى هر زامان كهنه ياماق لى پالتارلار گئيير،بير ايكى دست تزه پالتار- باشماق آلاردى. يا دا  اوزو بير خوش دوقتورا گئديب سينه خيشيلتيسين درمان إئلردى.

بو فيكير لرده يديم كى ريضا دئدى:به هارداسان،يئتيرديخ.

مشه آلله وئردى توكانین قاپى سی قاباغيندایدی. او حيطيندن بير گیچیک بؤلوم آييريب  ؤزونه توكان ائله ميشدى.كوچه ده ن بير پيله يوخارى چيخدیق سلام وئرديك.  توكاندا مشتری يوخودو. مشه آلله ورئردى الى قولتوقدا اوتورموشدو قرارسيز حالدا پنجره دن ائشييه باخيردى. بيزى گؤرجک گوزلرى گولدو. سلاميزين جوابين وئردى. " ايكى سانديس" دییب،  يخچالدان اونلاری گوتوردوک، گئدیب تاختادان دوزديلميش صندلين اوستونده اوتوردوخ. اورگنميشديخ كى بوجوره بير شى لرى ايستيب،اما اوزوموز يخچال دان گوتوره بیلریک. بودا مشه آلله ورئردى نين توکاندا قانونویدی.

هاوا ايستى دى . اورمونون معروف اولان سانديس لرى ده برك ياپيشيردى.ايرضا بوجور يئرلرده مندن اوزلويدو. سانديسى ايچه -ايچه،بيردن دئدى: مشه آلله ورئردى معدن ده چاليشاندا بيمه ایدین؟

مشدى آلله ورئردى بير دوروخدو دئدى: يوخ اوغول.

 من دئديم: نيه به؟هرایشچی مگر بيمه اولمویا گره ک؟ اؤزوُن اولمادين يا ائله مه ديلر؟

اؤيُوزدان ايرضا دئدى: بيمه اولماغين فایداسین بيلميردين يا داها آرتیق مگر بيلميردين ايشچى لر تشكيلاتينا عضو اولاندا،يامان گونلرده،اونلار سنين حقي یین قورويورلار؟

 الله وردى الينى اوزونه قویوب ايچيندن بير آه چكه ره ك جواب وئردى: نه بیز بيمه اولماق ايسته ديك و نه ده ايش صاحابى بيزى بيمه ائلَمَك ايسته دى.

ايرضا تعجوب نان سوروشدو : نيه ايسته مه ديز؟

-اوغول بيزيم درديميز بير دئيلدى. كاسيب عائله دن چيخميش بير آداميديخ كى نه سواديميز واريدى و نده  بیر سوادلى يول گوسترنيميز. حتى بيزى آدام يئرينه قويان دا آزيدى. بيز حقيميزىن نه اولدوغون بيلميرديخ . فيكير ائله ميرديخ كى بيزده بير حاق صاحابيیخ . گلجكيميزى قورويابیلریک. حتى سيز دئديغیز کمی ايشچى تشكيلاتيندان بيري گلیب و بيزه دانيشدى. 
ايش صاحابى اونو گوردو اما بير سؤز دئمدى. اونان اوچ-دورد گون سونرا ماللا مچيده دئدى : 
بو ايشچى آدينان گلنلرین سؤزونه اويمايين ميلت. اونلار ايش صاحابينان ايشچى نين آرخاسين وورماق ايستيرلر !اونلار كافر و آلاه سيز ديلار. سيزين دين و آخيرتيىیز يانديرماق ايستيرلر. 
سونرا ایکیمجی یول گلنده دا بيله سينه يامان دئيب گُوالاديخ .  دئديخ بيرده بورا گلسن آياقلاري یین سينديريق.

ريضا تعجوب دن دئدى:نيه، به يه پيس سوز دئيردى؟ مه يه بيمه اولوب اونون مزاياسيندان ايستفاده ائله سه يديز ضرر ائلرديز ؟

مشدى آلله ورئردى ائشیک اوزاغا باخاراق دئدى: سيز هله اوشاق سيز. چوخ شئى بيلميرسيز. او زامان كى جماعات سنى آدام يئرينه قويمور،هئچ كيم سنه سايغى گؤرستمیر، سنده بونون داليجاخ سان كى اؤزویون آدام اولدوغونو ثابيت ائلييه سن، بونو هئچ تهر باشارميرسان و ساده جه ، سندن يوخارى اولان بير ماللا، بير ايش صاحابى، بونو سنه وریر، اولارين دا قاباغيندا دورسان، آدام  آز -چوخ حيمايتی ده الده ن وره ر. دونيادا اوزوموزو تك ، لزومسوز حيس ائده رديك.

اوسگورمه غى باشلادى. بير اوچ- دورد دقيقه اوسگوره ندن سونرا بيراز راحات اولوب دئدى:بيزيم درديميز،ساوادسيزليخ،نادانلیق،ساده ليغ و يوخسولوقدو. حتى بيزلرده يوخسولوق ميراث اولاراق آتادان اوغولا يئتيرير. مثلا حتى فارسى بيليب ،راديو و تلويزيون و اخبارا دا گولاق آساميرديخ كى آز- چوخدان دنیادان خبریمز اولسون . رابيطه ميز دونياينان بير ايش صاحب و بيرده مولاي ينانیدي. ايش صاحاب چوخ ايشله ديب آز پول وئرمك نن قانى ميزى سوموروردو- و مولادا حياتيميزين يول- يولاجاغين مشخص إئليردى .حتى من بويوك قيزيمى مولانين سوزونن مدرسه دن قايتارديم كى ايندى ده او مولايا لعنت اوخويورام.

ايرضا دئدى:نجور اولدو قايتاردين ؟

مشهدى آلله ورئردى بير آه چكه رك دئدى؛بير گون نمازدان سونرا،مولا منى چاغيردى و غضب دن دئدى:آلله ورئردى ائشيتميشم كى به غيرت ، قواد اولوبسان؟

-نيه حاج آقا؟

پرت- پرت دئدى:سنين غيرتين اولسا، قيزی یئن مدرسه يه يولاماسان. قيزي يوللوب سان اوغلانلارين ايچينده درس اوخويور! سنين غيرتين هارادا به؟

اوتانا- اوتانا دئديم:حاجى ايشتيباه اولوب،من بيلمه ميشم،آرواد گوندريب،حتماً قيچلارين سينديررام.

منه بير گوز التى،باخيب سونرا اوزون آيرى يئره چوندريب دئدى:آرواد گوندريب،مسلمانا باخ!

منده گَلديم ائوده .همى آروادى دويدوم،همى ده قيزيمى.  قرار قويدوم  قيز داها مدرسه يه گئتمه سين. دئديم :
" حاجى آغا منه دئيب بى غيرت،قواد"! 
قيزيم اول لر هى آغلاييب  قرارسيزليغ إولدو. مجبور اؤلدوم اوچ دورد ِسرى بيله سين دويوم.آرواديم هر گون دئردى  قيز آرادان گئدير، قوى اونو مدرسه يه گوندرَك. او اوشاخدى. ايندى نه اوغلان بيلير و نه اوغلانلار اونو بيلَر. لااقل اوچ- دورد ايلدن سورا قاريتاراريق بيلَسين. اما مگر من ماللانین تهمت لرىن  تحمل ائلييه بيليرديم .آروادا دئديم : بو غيرت و حيثيت مسله سى دير. لازيم اولسا،قيزى و سنى ده اولدورم .  سونرا اوزومو اولدورم كى بى غيرت ليخ و حيثيتسيزليخ ذيلتى آلتينا گئتمه ييم.
قيزى مدرسه دن قايتارديم و بير نچه ايلدن سونرا اره وئرديم گئتدى.اما يانديرماسى بوردادی كى مولانين،منيم قيزيم نان همسين بیر قيزى وارایدی. سونرا بيلديم کی،منه به غيرت ديه-دیه اوز قيزين مدرسه يه گوندرميشدى دانيشگاهدان چيخاندا هامى بيلدى كى نئچه ايلدى  بو کیشی ميلتين اوشاقلارين مدرسه دن قايتاریب  اوز قيزين مدرسه يه گوندریب دیر.الله اونو شرمنده ائله سين. او منى قيزيمين يانيندا شرمنده ائله دى. ايندى ده قيزيمين نوه سى وار، اما اونو گوره نده او زامانلار ياديما توشور.  يئر آچيليب سو اولوب ئيره گيرمه ايستيرم! اولاد شرمنده سى اولماخ چوخ پيسدى.منى اولاد شرمنده سى ائله دى او نامرد.

مشهدى آلله ورئردى بولارى دئدى و اَلينن آخان گوز ياشلارين سيلدى. بيزيم ياشيميز اونان او قدر كيچيكيدى كى اونا تسلى وئرمه غه جوراتيميز اولمادى. اولسون كى بعضى زامانلار اينسان قالير كى نجور تسلى وئرسین. مثلا اينسانين دردينين قاباغيندا، نه دييه كى اونون اوره یه سوووسون؟ بونا گوره ساكيت دايانديخ.  بئش -اؤن دقيقه كئچندن سونرا مشدى آلله وئردى سسى تيتره - تتيره دئدى:
دوزدور كى ايش صاحاب، مولا بيزدن سوء استيفاده ائله دى،اما جاهيل آدامنان هر كس سوءاستيفاده ائلير!
 اينسان گره ك اوز جهالتین درمان ائله سین.

مشهدى الله وردى بقال سر كوچه مان بود.از وقتى كه بچه بوديم،هر وقت ازش چيزى مى خريديم كمى اين دست و اون دست مى كرديم تا او كمى از سرگذشت اش را براى ما تعريف كند.
مشهدى آلله ورئردى همه عمرش را در معدن كار كرده بود. سرفه هاى وحشتناكى كه گاهى نزديك به نيمساعت طول مى كشيد مى كرد. سالها كار كردن در اعماق زمين و بين گرد و خاك ،سينه اش را از كار انداخته بود و وقتى هم از كار افتاده بود،مغازه كوچك بقالى راه انداخته بود تا خرج خود و خانواده اش را دربياورد.

يك روز كه با دوستم رضا صحبت مى كردم بهش گفتم:
«مشهدى مگر نه اينكه چهل سال در معدن كار كرده، پس چرا بيمه نشده؟چرا حقوق بازنشستگى ندارد؟چرا نمى تواند براى درمانش از خدمات بيمه اى استفاده كند؟»

رضا تبسمى كرد و گفت:
«تو بازهم هوس گوش كردن به صحبتهاى مشهدى آلله وئردى را كرده اى،هوا گرم است برويم هم آبميوه اى بخوريم و سر صحبت را با مشهدى آلهوئردى باز كنيم.»

«باشه بريم،پيشنهاد خوبيه.»

وقتى  بطرف مغازه مشهدى آلله وئردى مى رفتيم با خودم فكر مى كردم "اگر مشهدى بيمه بود و امروز حقوق بازنشستگى داشت،كمى مغازه خالى اش را با جنس پر مى كرد يا براى نبى پسر كوچكش،كه هميشه لباسهاى كهنه مى پوشيد،يكى دو دست لباس نو يا كفش مى خريد و يا خودش به دكتر متخصصى مراجعه مى كرد تا اين سرفه هاى جان فرسايش را درمان كند."

در اين فكرها غرق شده بودم كه رضا گفت:
«كجايى؟مغازه آلله وئردى را داريم رد مى شويم.»

مغازه او جلوى خانه اش بود. يعنى از حياطش قسمت كوچكى را جدا كرده بود و به اسم مغازه در آنجا كسب و كار كوچكى راه انداخته بود. مغازه يك پله از كوچه بالاتر بود.داخل مغازه رفتیم و سلامى داديم. مشتری در مغازه نبود.م آلله وئردى با حالتى بى قرار بيرون مغازه را نگاه مى كرد. همچنان كه جواب سلام ما را داد،مى شد برق خوشحالى را از چشمانش خواند كه با ديدن مشتری بهش دست داد.

دو آبميوه سانديس خواستيم،البته رضا سانديس ها از يخچال برداشت و روى  صندلى كه از تخته درست شده بود نشستيم.( در مواقع خريد شخص خودش جنس را بر مى داشت.اينهم از قانونهاى مشدى بود كه همه رعايت مى كرديم).

هوا گرم بود و آبميوه معروف اورميه(سانديس)خيلى مى چسبيد.رضا در اينجور موارد از من پرروتر بود.همينطور كه سانديس را مى نوشيد گفت:مشهدى آلهوئردى موقعى كه در معدن كار میكردى بيمه بودی؟

مشدى كمى يكه خورد و بعد از چند لحظه سكوت جواب داد:«نه پسرم.»

 من سوال كردم:
«مگر هر كارگرى كه كار مى كند نبايد بيمه شود؟خودت نخواستى بيمه شوى يا بيمه ات نكردند؟»

رضا هم از آنطرف پرسید:
«مگر مزاياى بيمه را نمى دانستيد؟مگر نمى دانستي كه عضو سازمانهاى كار بشوى در روزهاى مبادا بهت كمك مى كنند؟»

مشهدى آلله وئردى همراه با آه ، دستى به رويش كشيد و گفت:
«نه من و دوستانم خواستيم كه بيمه بشويم و نه صاحبكارمان خواست كه ما را بيمه كند.»

رضا با تعجب پرسيد:« آخه چرا؟چرا نخواستيد؟»

مشدی لحظه ای مكث كرد و گفت:« پسرم درد ما يكى دوتا نبود،از خانواده فقيرى برخاسته بوديم.نه خودمان سوادى داشتيم و نه آدم باسوادى راه و چاه را بما نشان داده بود!حتى تعداد كسانى كه ما را جاى آدم مى حساب میکردند خيلى كم بود.ما حقمان را نمى شناختيم كه بخواهيم با گرفتن آن به فکر آینده یمان باشیم.حتى يك بار يكى از آنهايى كه شما مى گویيد از اتحاديه كارگران  آمد و براى ما صحبت كرد كه "بيمه شدن حق قانونى ماست و بايد براى هزار حادثه غير مترقبه اى كه ممكن است در طول كار به سرمان بيايد بهتر است خودمان را بيمه كنيم..."

آقا ديدمان،اما نگفت چگونه؟ چند روز بعد در مسجد،آخوند گفت :
« اينهايى خودشان را دلسوز كارگران نشان مى دهند و مى خواهند بين كارفرما و كارگر اختلاف بياندازند،بى دين و كافر هستند به حرفهاى آنها اعتماد نكنيد،آنها مى خواهند آخرت و دنياى شما را تباه كنند!از آتش جهنم بر حذّر باشيد اى ملت.»
ماهم وقتى دوباره ديديمش كه مى خواست در اين مورد با ما صحبت كند،يكى دوتا هم بهش فحش داديم و تهديدش كرديم كه اگه دوباره بيبينمش حسابى مشت و مالش را مى دهيم.

رضا با تعجب گفت:« آخه چرا مشهدى آلله وئردى؟مگه بيمه مى شدين يا حق و حقوق تون را از كارفرما مى گرفتين بد بود؟مگه اونى كه تهديدش كرديد بجز اينها چيزى بهتون گفت؟»

 آلله وئردى همانطور كه به بيرو نگاه مى كرد گفت:
«شما هنوز بچه هستيد،نمى دونيد وقتى کسی در جامعه شما را آدم حساب نمیکند چه دردی دارد! وقتى تشنه اين هستى که ثابت كنى  تو هم «آدم هستى» و به هيچ نحوى نمى تونى ثابت كنى - و در اين میان تنها كسانى كه مقامشان از ما بالاتر است و همراه با غرور، كمى برايمان احترام قائل میشوند تا احساس آدم بودن كنيم- آخوند مسجد و صاحبكار هستند. حالا چطورى ما به خودمان اعتماد مى كرديم كه در مقابل آخوند و صاحبكارمان بايستيم. اگر آنها هم مثل تمام جامعه ما را آدم حساب نمى كردند،ما ديگر تهى مى شديم از بين مى رفتيم.سرنوشت ما سرنوشت انسانهايى است كه فقر در آنها ميراث أبدى هست.ما حتى فارسى هم نمى دانيم كه از راديو و تلويزيون استفاده كنيم و كمى به اطلاعات خودمان لااقل از اين طريق اضافه كنيم. رابطمان با دنيا صاحبكار و آخوند بود.صاحبكار بهره کشی مى كرد و آخوند هم سمت و سوى زندگى مان را مشخص مى نمود.من حتى دختر بزرگم را به توصيه آخوند با ضرب كتك از مدرسه رفتن مانع شدم!»

رضا گفت:«چرا پس دخترت را از مدرسه بازداشتی؟»

مشهدى آلله ورئردى غمناک گفت:«يك روز بعد از نماز آخوند مسجدمان صدايم زد و با حالت عصبانيت گفت "مشدی شنيدم بى غيرت و قواد شدى؟"

با تعجب پرسيدم:«چرا حاج آغا؟چه اشتباهى از من سرزده؟»

در حالى كه عصبانى بود گفت:
« اگر تو غيرت داشتى نمى گذاشتى دخترت بين پسرها درس بخواند.پس غيرت تو چى شده؟»

شرم آگين گفتم:«حاجى حتما اشتباه شده،حتما زنم فرستاده.قلم پاهايشان را مى شكنم.»

نگاهى حاكى از غرور و خشم به من كرد و در حالى كه به طرف ديگر نگاه مى كرد با تمسخر گفت:
«اشتباه شده،زنم فرستاده،مسلمان و ببين.»

«آمدم خانه و قشرقى به پا كردم،هم زنمو زدم و هم دخترمو و گفتم كه مدرسه بى مدرسه.دخترم اوايل بى تابى مى كرد،چند دفعه كتكش زدم كه هوس مدرسه رفتن را از ذهن بيرون كند.زنم مدام بهم فشار مى آورد كه دخترمان از صبح تا شب گريه مى كند میخواهد به مدرسه برود.مى گفت:بچه داره از دست مى ره،بگذار بره مدرسه.اين هنوز بچه است،نه پسر مى فهمه و نه محرم و نامحرم.لااقل بگذار چند سال بره،كمى كه بزرگ شد مگیم نرود.اما مگر من مى توانستم  تحمل كنم. همه به چشم بى غيرت و بى ناموس نگاهم كنند. يه روز كه عاصى شده بودم به زنم گفتم:زن من اگه لازم باشه به خاطر ناموسم تو را هم مى كشم. دخترم را هم و دست آخر خودهم را مى كشم. مگه ناموس شوخى بردار است كه تو بعد از اينهمه حرف مى خواهى من دوباره دخترم را به مدرسه بفرستم.

خلاصه چند سال بعد از برگرداندن دخترم از مدرسه شوهرش داديم و رفت.اما مسئله اى كه تا حالا هم بر دلم سنگينى مىکند اينه : آخوندى كه به من  گفت تو بى غيرت هستى دخترت را به مدرسه مى فرستى،همزمان دخترى همسن دختر من داشت كه مدرسه مىرفت. که بعدا هم وارد دانشگاه شد.خدا به اين آخوند لعنت كند كه من را پیش دخترم شرمنده  كرد.حالا هم وقتى دخترم را مى بينم با اينكه خودش نوه دار شده،مى خواهم زمين باز بشه و منو مثل آب در خودش ببلعه.خدا هيچ كسى را شرمنده اولادش نكنه،اون نامرد منو شرمنده اولادم كرد.»

مشهدى آلله وئردى اين را گفت در حالیکه قطره اشكى از چشمانش سرازير میشد.
ما در سنى نبوديم كه بتوانيم  آلله وئردى را تسلى بدهيم.وانگهى در اينگونه موارد،انسان نمى داند چطورى تسلى بدهد؟مثلا از چه واژه هايى استفاده كند كه بتواند به دارنده دردى عظيم، تسلى بدهد؟
آلله وئردى در حالى كه صدايش مى لرزيد گفت:
«درسته كه صاحبكار و آخوند از ما سوء استفاده كردند،اما از آدم جاهل و نادان هر كسى ممكن است سوءاستفاده كند.آدم اول  بايد جهل و نادانى خودش را درمان و برطرف بكند.»