امسال، وقتی تهرانی ها پس از دو هفته تعطیلات نوروزی به سر کارهای خود باز گشتند، شهرداری پایتخت بقایای یکی از خبرسازترین پروژه های محمود احمدی نژاد را، بدون سر و صدا جمع کرده بود. خبرگزاری دولت ایران، ایرنا، روز یکشنبه ۱۵ فروردین (۴ آوریل)، این خبر را با لحنی ناخشنود گزارش کرد: شهرداری تهران در ایام تعطیلات نوروزی دراقدامی سوال برانگیز پایه های منوریل فلکه صادقیه را بدون اطلاع رسانی عمومی و بدون هماهنگی با شورای عالی ترافیک کشور [زیر نظر وزارت کشور] برداشته است.

پروژه منوریل صادقیه تهران، از زمان شهرداری محمود احمدی نژاد و با وجود مخالفت وزارت کشور دولت محمد خاتمی آغازبه کار کرد، اما آقای احمدی نژاد بعد از رسیدن به ریاست جمهوری نیز، همچنان به پی گیری احداث منوریل ادامه داد.

این پروژه چند ده میلیارد تومانی، که منتقدانش آن را غیر عملی و بسیار پرخرج تر از راه حل های جایگزینی چون گسترش مترو می دانستند، از حدود چهار سال ونیم پیش به علت ابهامات فنی و مالی کاملا متوقف بود.

"باید از مردم عذرخواهی کرد"

"من به عنوان یک مهندس ساختمان و یک کارشناس سخن ‏می‌گویم. هیچ مهندس ساختمانی در ایران نمی‌گوید که مترو کم‌هزینه‌تر از قطار هوایی است. اگر هم پیدا شود، باید ‏ببینیم چه کسی به این فرد، مدرک مهندسی داده است"

محمود احمدی نژاد، رئیس جمهور

در واکنش به جمع آوری بقایای طرح مونوریل، روز یکشنبه عبدالله جلالی دبیر شورای عالی ترافیک کشور در مصاحبه با ایرنا گفت: "شهرداری تهران چند سال پیش این طرح را اجرا کرد، بنابراین مدیریت جدید شهری باید برای تکمیل آن اقدام می کرد نه اینکه آن را کاملا تخریب کند."

این در حالی است که به نوشته خبرگزاری فارس، خسرو دانشجو سخنگوی شورای شهر تهران یادآوری کرده است که شورای سابق، لایحه‌ای را در مورد برچیدن پایه های منوریل در تصویب رسانده، اما این تصمیم توسط مسئولان دولت آقای احمدی نژاد "لغو شده است".

آقای دانشجو با تاکید بر این که تصمیم متوقف ساختن پروژه احداث منوریل قبلا از سوی شورای شهر به شهرداری تهران ابلاغ شده بوده، افزوده است: "در طول این مدت بارها سعی شد که این اختلاف حل شود، ولی چنین امری رخ نداد و پروژه روی زمین ماند."

در همین ارتباط، خبرگزاری ایسنا هم اظهارات سعید طلوعی شهردار منطقه پنج تهران را نقل کرده که با تاکید بر اخذ "مجوزهای قانونی" لازم برای برچیدن پایه های نیمه کاره منوریل، خبر داده: "پس از جمع‌آوری پایه‌ها مسیر کاملا آسفالت شده است".

خبرگزاری ایسنا دیروز از قول مرتضی طلایی، رییس کمیسیون فرهنگی شورای شهر تهران نوشته است: "باید از مردم عذرخواهی کرد که پولشان درست مدیریت نشده و در جایی هزینه شده که باید دوباره پولی بدهیم و آن را برداریم."

"چه کسی به این فرد مدرک مهندسی داده است؟"

در اواخر سال ۱۳۸۲، شهرداری تهران تحت مدیریت محمود احمدی نژاد، کوشید موافقت شورای شهر تهران را برای تخصیص ۳۵۰۰ میلیارد تومان به منظور احداث منوریلی به طول ۲۴۰ کیلومتر در تهران دریافت کند.

اعضای شورای شهر، اگرچه در آن زمان هنوز جزو حامیان آقای احمدی نژاد محسوب می شدند، با توجه به اشکالات فنی طرح، طول منوریل قابل احداث را از ۲۴۰ کیلومتر به ۶ کیلومتر کاهش دادند.

بعد از موافقت شورای شهر تهران با احداث خط منوریل در مسیر صادقیه ـ فوردگاه (مهرآباد)، این پروژه در اسفند ۱۳۸۲ آغاز به کار کرد و شهرداری آقای احمدی نژاد قول داد که منوریل را در عرض ۱۷ ماه به پایان برساند.

در همان زمان فرمانداری تهران، به پروژه منوریل ایراداتی فنی را وارد کرد و در پی بی توجهی شهرداری، اعتراض خود را به "شورای حل اختلاف شوراهای اسلامی شهر و روستا" (مسئول حل اختلاف در زمینه های مرتبط با تصمیمات شوراها) برد.

شورای حل اختلاف، مصوبه شورای شهر تهران را در مورد منوریل صادقیه رد کرد، اقدامی که به گفته مسئولان شهرداری در زمان محمود احمدی نژاد، باعث شد تا برخی همکاران اجرایی این پروژه از ادامه کار با آن خودداری کنند، اما باعث دست کشیدن شهردار وقت تهران از پروژه منوریل نشد.

از سوی دیگر، با وجود آنکه مسئولان شهرداری در طرح اولیه خود هزینه احداث منوریل را ۲۰ میلیارد تومان عنوان کرده بودند، اما ۷ ماه بعد از آغاز عملیات اجرایی، حمید بهبهانی معاون حمل و نقل و ترافیک شهرداری تهران و وزیر فعلی راه و ترابری، هزینه احداث منوریل را ‌حدود ۵۳ میلیارد تومان عنوان کرد.

افزایش ناگهانی هزینه های منوریل، اعتراض شدید برخی اعضای شورای شهر تهران را به دنبال داشت و ادامه تامین مالی آن را عملا غیرممکن ساخت.

سرانجام، پس از اتمام مهلت تعیین شده برای اجرای این پروژه، روزنامه های تهران خبر دادند که تنها ۳ درصد این پروژه در عمل انجام شده است، که آن هم چیزی بیشتر از پایه های نصب شده در حوالی میدان صادقیه تهران نبود.

ابهام در ادامه پروژه منوریل، به ویژه از زمانی شدت گرفت که محمدباقر قالیباف، جای محمود احمدی نژاد را در شهرداری تهران گرفت و از همان ابتدا این پروژه را غیرکارشناسی دانست.

عدم توجیه پروژه از نظر مالی و ترافیکی، عبور خط منوریل از ایستگاه متروی صادقیه و زمین های سازمان آب و کاهش اهمیت فرودگاه مهرآباد (به دلیل آغاز بهره برداری از "فرودگاه بین المللی امام خمینی")، از جمله اشکالاتی بودند که مسئولان جدید شهرداری، در مخالفت خود با پروژه منوریل صادقیه – فرودگاه به آنها استناد می کردند.

در چنین شرایطی بود که سرانجام، مشکلات فنی و مالی پروژه منوریل باعث شد تا این پروژه، حدود یک سال و نیم پس از آغاز آن کاملا متوقف و ۲۲ پایه نصب شده به طور نیمه کاره رها شود.

در دی ماه ۱۳۸۶، محمد باقر قالیباف شهردار تهران طی نامه ای به مهدی چمران رئیس شورای شهر، ضمن بیان ایرادات پروژه منوریل صادقیه نوشت: "با توجه به توقف بیش از ۲/۵ ساله و مشکلات اهالی و مسافران مترو و همچنین آلودگی دیداری ستونهای یاد شده، استدعا دارد در صورت صلاحدید اجازه و دستور فرمایید تا نسبت به جمع آوری ستونهای نصب شده اقدام لازم به عمل آید."

"با توجه به توقف بیش از دو و نیم ساله و مشکلات اهالی و مسافران مترو و همچنین آلودگی دیداری ستونهای یاد شده، استدعا دارد در صورت صلاحدید اجازه و دستور فرمایید تا نسبت به جمع آوری ستونهای نصب شده اقدام لازم به عمل آید"

نامه محمدباقر قالیباف به شورای شهر تهران در بهمن ۱۳۸۶

اما جمع آوری ستون های منوریل، به سادگی امکانپذیر نبود؛ چرا که محمود احمدی نژاد، اگرچه از ۱۵ ماه بعد از افتتاح پروژه منوریل از شهرداری به کاخ ریاست جمهوری رفته بود، هنوز نمی خواست در مقابل منتقدان این پروژه عقب نشینی کند.

وی در اسفند ۱۳۸۶، در یک برنامه تلویزیونی با دفاع شدید از منوریل، به حمله به مدافعان توسعه مترو پرداخت که که مدیریت آن در تهران، با پسر اکبر هاشمی رفسنجانی، سیاستمدار رقیب وی بود.

رئیس دولت گفت: "من به عنوان یک مهندس ساختمان و یک کارشناس سخن ‏می‌گویم. هیچ مهندس ساختمانی در ایران نمی‌گوید که مترو کم‌هزینه‌تر از قطار هوایی است. اگر هم پیدا شود، باید ‏ببینیم چه کسی به این فرد، مدرک مهندسی داده است."

این موضع گیری، به آن معنی بود که اهالی پایتخت باید ۲ سال دیگر هم شاهد ستون های نیمه کاره منوریل صادقیه می بودند، تا سرانجام، جمع آوری آنها توسط شهرداری تهران، در تعطیلات نوروزی ۱۳۸۸ انجام شود.

تخلفات مالی در پروژه منوریل

پایه های منوریل صادقیه، در حالی برچیده شده که این پروژه، در زمان اجرا با ابهامات مالی فراوانی رو به رو بوده است.

بحث تخلفات مالی در پروژه منوریل تهران، نخستین بار در خرداد ۱۳۸۵ خبر ساز شد؛ زمانی که نادر شریعتمداری، رئیس کمیسیون ‏برنامه و بودجه دومین شورای شهر، از هزینه شدن ۳۰۰ میلیارد تومان از بودجه شهرداری تهران در زمان مسئولیت محمود احمدی نژاد، بدون وجود اسناد قانونی لازم خبر داد.

در آن زمان، رسانه های نزدیک به اصلاح طلبان، مدعی شدند که بخشی بزرگ از این هزینه های بدون سند، مربوط به پروژه منوریل صادقیه بوده است.

اما این ادعا، در سطح نهادهای رسمی کشور جدی گرفته نشد. تا این که در پاییز ۱۳۸۷، رسانه های نزدیک به هر دو جناح سیاسی خبر از گزارشی دادند که توسط سازمان بازرسی کل کشور در مورد "تخلفات مالی پروژه منوریل" تهیه و تنظیم شده بود.

در همین ارتباط، مصطفی پورمحمدی، رئیس سازمان بازرسی کشور، اعلام کرد که بر پایه تحقیقات سازمان بازرسی، ‏قرارداد مونوریل صادقیه "به لحاظ برگزاری مناقصه و شرایط مالی و ادارای اشکالاتی است که همه موارد آن ‏به شورای شهر تهران منتقل شده است".

در پی این اظهارات در آذر ۱۳۸۷، حسین فدایی عضو کمیسیون اصل ۹۰ مجلس در اشاره ای به گزارش تخلفات منوریل تهران تایید کرد که "اگر تخلف مالی صورت گرفته، پس تضییع اموال عمومی شده و این پرونده نه تنها به شورای شهر، بلکه برای پیگیری حقوقی باید به مراجع قضایی هم ارسال شود."

"باید از مردم عذرخواهی کرد که پولشان درست مدیریت نشده و در جایی [منوریل] هزینه شده که باید دوباره پولی بدهیم و آن را برداریم"

مرتضی طلایی، رئیس کمیسیون فرهنگی شورای تهران

مصطفی پورمحمدی در فروردین ۱۳۸۸ نیز، در مورد گزارش سازمان بازرسی کل کشور از تخلفات مالی پروژه منوریل گفت: "این گزارش را سازمان بازرسی به شورای شهر و شهرداری تهران ارائه کرده است. مواردی که تخلف اداری بوده را هم به دادگاه اداری دادیم."

آقای پور محمدی تاکید کرد: " البته پیگیری اینکه این پول ها به بیت المال برگردد بر عهده شورای شهر است."

"پول ها به بیت المال بر می گردد"؟

اظهارات رئیس سازمان بازرسی کل کشور در مورد "برگرداندن" پول جا به جا شده منوریل به بیت المال، بازتاب چندانی در مطبوعات آن زمان نیافت که ظاهرا، عملی شدن آن را چندان محتمل نمی دیدند.

با این حال خسرو دانشجو سخنگوی شورای شهر تهران، دیروز در بخشی از سخنان خود در باره توقف پروژه منوریل صادقیه، اشاره ای هم به ابهامات مالی مرتبط با این پروژه کرده است.

وی گفته است در شورای حل اختلافی که با حضور محمد‌باقر قالیباف، شهردار تهران در مورد پروژه منوریل تشکیل می شود، هزینه‌های این پروژه بررسی خواهد شد.

اما آیا شورای شهر و شهرداری تهران قادر به حسابرسی سختگیرانه از پروژه ای خواهد بود که مسئولیت آن با محمود احمدی نژاد بوده است؟ مشخص نیست که این حسابرسی، تا چه حد ممکن باشد.

با این حال برخی ناظران، احتمال دیگری را قوی تر می دانند: این که محمود احمدی نژاد، کسانی که پایه های منوریل محبوبش را از زمین در آوردند، هرگز نبخشد.