نویسنده بد تحریر و ادبیات کلاسیکمان(سخنمان به «مهران بهاری» ) نوشته م.ع حسینی نقدی ست بر نوشته های «مهران بهاری» در پیرامون شیخ عزّالدین حسن اوغلو و واعیظ قزوینی . از آنجایی که مقاله مسایل خاص ادبیات آذربایجان را مورد بحث قرار داده تنها به زبان اصلی منتشر میشود. ایران گلوبال

«کاتب بد تحریر» و کلاسیک ادبیاتیمیز!
(«مهران بهاری» یه « سؤزوموز » -۱)

قلـــم اولســون الــی اول کاتـبِ بد تحــریــریــــن
کــه فسادِ رقمــی «ســور» موزی «شور» ائیلر!
گــاه بیر حــرف سقوط ایله قیلور «نادر»ی « نار»
گاه بیر نقطه قصوری ایله « گوزی» « کور» ائیلر!
فضولی

«سؤزوموز» آدینی داشییان سایتین یازیلاری آراسیندا، آذربایجان دیللی کلاسیک پوئزیانین ایلک معلوم نماینده سی ساییلان، شیخ عزّالدین حسن اوغلو حقّده یازیلمیش مقاله دقّتمی جلب ائتدی۱ . مهران بهاری امضاءسیله یازیلان بو کیچیک مقاله ده، یول وئریلمیش بیر چوخ غیر علمی و اساس سیز ملاحظه لره دایر،اؤز تنقیدی قیدلریمی نظره چاتدیرماق ایستردیم.
آرتیق علم عالمنه معلومدور که، حسن اوغلو حقده ایلک معلوماتی دولتشاه سمرقندی وئرمیشدیر. ۸۹۲ هـ / ۱۴۸۶ – نجی ایلده تألیفی سونا چاتان ۲ سمرقندی تذکره سینده آشاغیداکی سطرلری اوخویوروق:
« مرد عارف و موحّد بوده و مجذوب سالک است و مرید شیخ جمال الدین احمد ذاکر است که از جمله خلفای شیخ الاسلام والمسلمین رضی الحق والدین علی لالاست. قدّس الله تعالی روحهما هر چند ذکر او داخل سلسله اولیاست اما در شاعری نیز مکمل بوده و اشعار ترکی و فارسی نیکو می‌گوید و در ترکی حسن اوغلو تخلص می‌کند و دیوان او در آذربایجان [و روم] شهرتی عظیم دارد.»۳
مهران بهارینین یازیسینا اساساً، گویا دولتشاه سمرقندی تذکره سیندن باشقا «قدیمی تذکره لر»۴ ده وارکه، حسن اوغلو حقده یازمیشلار. لاکن مؤلف بو، نامعلوم تذکره لر باره ده بیزه هئچ بیر معلومات وئرمیر! مؤلف یازیر:
« اولین شعرای ترکی گوی ادبیات دیوانی در آزربایجان حسن اوغلو و در آنادولو خواجه دُخانی هر دو از ترک های خراسان می باشند»۵
بو بیر جمله ده گؤزه چارپان ایکی یانلیشلیق وار. ۱- یوخاریدا دئیلدیگی کیمی، حسن اوغلو آنا دیللی ادبیاتیمیزین ایلک نماینده سی یوخ، آنجاق، ایلک معلوم اولان نماینده سی دیر. ۲- «خراساندان آنادولویا گئدن شاعر»۶ «دخانی» دگیل، دَهّانی دیر! استانبول تورکجه سینده «خه / خی» لر، «هِـ» و / « حا» ایله عوض ائدیلدیگی کیمی، مهران بهاری « حضرتلری» ده اونلاری اؤز خوشونا عرب الفباسی اوچون «خا» ایله دگیشدیرمیشدیر! محض بونا گؤره، اصلینده « دهّانی» سؤوزونو «دُخانی» یازمیشدیر!
احتمال ائدیلیر که، سؤزی گئدن شاعرین پئشه سی بویاقچیلیق، نقاشلیق و یا یاغچیلیق اولموش و بونون اوچونده « دهّانی» تخلّصونو قبول ائتمیشدیر. بئله اولوموش اولسا داهی فضولینین دیلی ایله دئسک، « کاتبّ ِ بد تحریرین» اوجباتیندان شاعری اؤز حلال پئشه سیندن آواره ائدرک، اونی، «اهلِ دَمِ و دود – دُخانیّاتچی» ائتمیشدیر!
مهران بهارینین بو خیردا مقاله سینین ۳- نجی پاراگرافینا چاتدیقدا ماراقلی مقاملارلا راستلاشیریق! او، بویورور:
« … این صوفی حروفی [حسن اوغلو] که شرح حال او در تذکره دولتشاه سمرقندی آمده، به سال ۱۲۶۰ میلادی فوت نموده است.»۷
بو جمله نی اوخودوقدا، آداما بئله گلیر که، بو سطرلرین مؤلّفی بلکه ده اؤزی بو گونه قدر دولتشاه ین تذکره – سینی گؤرمه یب! منجه گؤروب اوخوموش اولسایدی، منشائی معلوم اولمایان بو وفات تاریخینی هئچ اولماسا دولتشاه آدینا یازمازدی. چونکه اورادا، ملاحظه ائدیلدیگی کیمی شاعرین وفاتی تاریخینه دایر سؤز – صحبت یوخدور!
حسن اوغلونون «حروفی» لیگینه گلدیکده، سؤزسوز که بودا «محترم عالمین» دیگر کشف لریندن حساب اولور! او، یوخاریداکی جمله نین آردیندا معترضه ده یازیر: « ( بانیِ دین – مذهبِ آزربایجانی حروفی، فضل الله نعیمی تبریزی است)». البته سؤز یوخ که حروفی مسلکینین بانیسی نعیمی دیر. تاریخی منبعلر گؤره، نعیمی «تقریباً ۱۳۳۹ – نجی ایلده آنادان اولموش و ۴ -۱۳۹۳ – نجی ایلده » (۸) ده قتله یئتریلمیشدیر. مهران جنابلاریندان سئوال اولونورر:
بیر مسلک که حسن اوغلونون دئیلن وفاتی تاریخدن «۱۲۶۰-م» خیلی سونرالار ظهور ائتمیشدیر، نئجه اولاً بولر که او حروفی اولسون؟! بو آیدیندور که «مرید» «مراد» ین معاصری، و یا اونون وفاتیندان عصرلر سونرادا اولاً بولر، اما بونو گؤرمه میشدیک که «مراد» «مرید» دن سونرا دنیایه گله و یا خود ظهور ائده!
مؤلف حسن اوغلونون ادبی ارثی ایله علاقه دار آشاغیدا کی معلوماتی وئریر:
« امروزه از سروده های وی تنها سه غزل ترکی و یک شعر فارسی در دست است. از این‌ها دو غزل توسط تذکره نویس های قپچاقی حفظ شده است. برخی قطعات ترکی در تذکره عاشق چلبی نیز به وی نسبت داده شده اند»۹
مقاله مؤلفیندن ینه سوروشولور که: دئیلن او ایکی غزل هانسی «قپچاقی تذکره» ده درج اولموشدور؟ بس ۳- نجو غزلین منبعی هانسی «تذکره» ده دیر؟ « برخی قطعات ترکی» دئیلن اثرلر، عاشق چلبی تذکره سینین هاراسیندادیر؟! چوخ احتماللا مهران بهاری اؤزی عاشق چلبی تذکره سینی گؤرمه میشدیر. گؤرموشسه ده موضوعلا باغلی مطلبی باشا دوشمه میشدیر! عاشق چلبی شاعر و موسیقی شناس مقامی حقده یازیر:
« مقامی … مقام شناس و الحان استیناس اولماق تقرّبیله مقامی تخلّص ایدنمشدی … حسن اوغلی ترکیلرندن اَزبریلری واردر … » ۱۰
همچنین سلمان بروسه وی ترجمة حالیندا اوخوروق:
« … اهل ادوار و اهل نفس و فنّ موسیقی ده ماهر خیلی نقش و تصنیفه عارف و عالم ایدی … بونون ترکیلری حسن اوغلی ترکیلریله مأول اولدی … » ۱۱
مهران بهاری بو «ترکیلر» سؤزنو « قطعات ترکی» ترجمه ائتمه سیندن معلوم اولور که، « ترکیلر» ماهنیلار معناسیندا اولدوغونو باشا دوشمه میشدیر.۱۲ اگر باشا دوشسه ایدی اونو « نغمه یا ترانه های منسوب به حسن اوغلو …» کیمی ترجمه ائدردی! بیرده دئیلن بو « قطعات ترکی» ده عاشق چلبی تذکره سینده یوخدور!
وقتیله گؤرکملی تورک عالمی محمد فوأد کؤپریلی زاده بو « ترکیلر»ین عزالدین حسن اوغلویا عائد اولوب - اولمادیغی باره ده بئله یازیر:
« … بو اعتبار ایله «عاشق چلبی» نک اونونجی عصرده غربی آنادولودا معروفیتینی سؤیله دیگی «حسن اوغلو تورکولری» عزّالدین پورِ حسن اسفراینی»یه عطف ایتمک قابل ده گل کبی گؤرونور.»۱۳
سونراکی علمی آراشدیرمالار عالمین فکرینی تصدیق ائدیر. تورک موسیقی تاریخی آدلی اثرین مؤلّفی دکتر ن. اؤز آلپ، بو « ترکیلر»ین مؤلّفی اولان حسن اوغلونون آدینی ۱۵ و ۱۶ عصرلرده عثمانلی امپریاسینین اراضی سینده یئتیشن موسیقی صنعتکارلاری سیراسیندا آدینی چکیر.۱۴
مقاله نین سونوندا مهران بهاری، حسن اوغلونون دؤرت غزلینی ده وئرمیشدیر. بو اوچ تورکجه شعرین املاء شیوه سی اوزرینده بیر قدر دایانماق ایستردیک.
آشیری ملّت چیلیک تفکروندن دوغان بو منفور املا شیوه سی کلاسیک اورفوگرافیامیزین عنعنه سینه و عین زماندا، ایندیکی شرایط ده آنا دیلیمیزین اؤرگنیلمه سینده جدّی بیر تخریباتدیر!
اوزون عصرلر بویو یازیلی ادبی دیلیمیزین وطنداشی اولان دخیل کلمه لرین املاسی عمومیتله بوتون کلاسیکلریمیز طرفیندن دگیشمز اولاراق، عین املاء ایله یازیلمیشدیر. منطق له علاقه سی اولان بیر شخص آرتیق بونو دوشونمه لیدیر که، اوتوز میلیونلوق بیر خلقین اؤز آنا دیلینده ابتدائی بیر مکتبی اولمادیغی شرایط ده، ایکی یوز نفردن بیری آنا دیلینده اوخوماغا قادر اولمادیغی حالدا، یازیلار ائله بیر املاء ایله یازیلمالیدیر که آز- چوخ اؤز آنا دیلینده اوخوماغا هوسی اولان سوادلی – یاریم سوادلی بیر آذربایجانلی اونو اوخودوقدا چوخ چتینلیک چکمه سین. دیلیمیزین سؤز فوندونا داخل ائدیلمیش، قسماً فارس سؤزلریندن باشقا بیر چوخ، عرب و آورپا منشألی سؤزلر، عین زماندا فارس دیلینین ده دخیل کلمه لرینی تشکیل ائدیر. فارس دیلی ایله مشترک اولان بو آلینما کلمه لرین املاسینی – البته بیر – نئچه کلمه نی استثناء ائتمکله – فارس ادبیّاتی واسطه سیله اؤرگندیگیمیز املاء ایله یازماق اولدوقجا منطقی دیر. عکس تقدیرده، دیلمیزین تخمیناً ۵۰ -۶۰ قائض سؤز احتیاطینی تشکیل ائدن ائله همین دخیل کلمه لرین املاسینی الدن وئریب، ویئرینه بیر ثابت املاء تاپیپ قویماق اوچون فکر اتفّاقی ده اولمایاجاقدیر! تجربه ده بونی ثبوت ائتمیشدیر. ۱۵
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
قایناقلار و ایضاحلار
۱- <SOZUMUZ>http://SOZUMUZ.blogspot.com, 16.03.2011, page 19-22
2- دولتشاه سمرقندی: تذکره الشعراء، به اهتمام دکتر فاطمه علاقه، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی … ، چاپ اول، ۱۳۸۵، مقدّمه، ص ۱۲
۳- همان منبع، ۳۸۴ / [و روم] سؤزی حاشیه دن متنه علاوه ائدیلمیشدیر.
۴- مهران بهاری: سؤزوموز، همان منبع –> (1) ص ۱۹
۵- همان، ۱۹
۶- آبی یف، آیدین: «حسن اوغلونون ینی شعری» ادبیّات و اینجه صنعت قزتی، باکی، ۲۶ ایون، ۱۹۸۷، نمره: [۲۲۶۵] ۲۶، ص ۸
۷- مهران بهاری: همان، –> (۱)، ص ۱۹
۸- آذربایجان انسایکلوپدیاسی، جلد VII ، باکی، ۱۹۸۳، ص ۲۲۴
۹- مهران بهاری: همان، ص ۲۰
۱۰ – عاشق چلبی: مشاعرالشعرا تذکره سی، گ. م. مردیث اونس طرفیندن نشر اولنمشدر، لندن، لوندره، ۱۹۷۱، ورق ۱۲۶a
11 – عاشق چلبی: همان، ۱۶۱b
12- « تُرکی: س [اسم]. عن اصل ترکلره مخصوص لحنده شرقی، علی الاطلاق شرقی: ترکی چاغرمق سویلمک = تغنّی ایتمک …» ( سامی، شمس الدین: قاموس ترکی، در سعادت، ۱۳۱۷ هـ)
۱۳- درگاه، استانبول، ۱۳۳۷، نومره ۶ ، صحیفه ۸۳ (حکمت، اسماعیل: آذربایجان ادبیاتی تاریخی، جلد ۱، باکی، آذرنشر، ۱۹۲۸، ص ۱۴۸)
۱۴- Dr. Nazmi, Özalp: Türk Musikisi Tarihi, 1. cilt, Istanbul, M.E.B, 2000, S. 354-355
15- بوخصوصدا گؤکملی شاعر، و عالمیمیز کریم مشروطه چی اؤز دگرلی و منطقی ملاحظه لرینی ۱۳۸۶ – نجی ایلده نشر ائتدیردیگی کتابدا، علمی – ادبی اجتماعیتیمیزه تقدیم ائتمیشدیر. باخ :
(مشروطه چی، کریم: ساغلام املا بیرلیگی اوغروندا، تهران، مؤسسه فرهنگی هنری نگاه سبز، ۱۳۸۶ ، حجم، ۱۵۲ صحیفه )
م.ع حسینی
برلین- ۲۸ مارس ۲۰۱۱

***

«کاتب بد تحریر» و کلاسیک ادبیاتیمیز- «واعظ قزوینی»
(مهران بهاری یه سؤزوموز- ۲)

«دردا که راز پنهان خواهد شد آشکارا»
مهران بهاری حقده نوبتی یازیمیز اونون «گونئیی آزه ربایجان ین قزوین بؤلگه سیندن: واعیظ قزوینی نین تورکجه قوشوقلاری» سرلوحه لی مقاله سینه عاید دیر. (۱)
ملی ادبیاتیمیزلا باغلی، آیلار، بعضا ده ایللر بویو زحمت و علمی امک طلب ائدن بیر چوخ تدقیقی اثرلرین غارتی ایله مشغول اولان مهران «بیگ» ین واعظ قزوینی مقاله سی، اساسا منیم ۲۰۰۷- نجی ایلده ادبیات قزتینده چیخان مقاله مدن (۲)، همچنین ۲۰۰۸- نجی ایلده ایسه محترم فیلولوق پاشا کریموف لا بیرگه نشر ائتدیگیمیز «۱۷- نجی عصر آذربایجان لیریکاسی» آدلی کتابدان گؤتورولموشدور. (۳)
مهران بهاری اوردان – بوردان اله کئچیردیگی ماتریاللاری اؤز ایسته دیگی کیمی کسیر – بیچیر، «یاجوج و ماجوج» املاسیله ده «علم عالمینه» تقدیم ائدیر! اونون یازی شیوه سینین ماراقلی جهتی اودور کی، یازیلی ادبی دیلیمیزه عصرلر بویو قبول اولونموش بیر چوخ سؤزلری، اؤز لغت قاییرما فابریکینده (کرخاناسیندا) استحصال اولان ساختا لغتلرله عوض ائدیر! بعضا ده مین ایللیک اسکی قبرلردن کشف ائتدیگی سؤزلری ده اؤز یارادیجیلیغیندا ایشه سالماغی اونوتمور! او، گویا اؤز مقاله سی کیمی!! یازیر:
«واعیظˊین تورکجه یازدیغی قوشوقلار لوندوندا بیریتانییا موزه‌سینده؛ بئرلین ارکله‌ت و ایستانبول نور- ی عوثمانییه پیتیک ائوله‌رینده (کیتابخانالاریندا) اورتایا چیخاریلمیشدیر. بئرلین ارکله‌ت پیتیک ائوینده اولان الیازما، ١۶٨٠ نجی ایلده کؤچورولوپ واعیظ قزوینیˊنین یاپیتلاری تمه‌لینده دوزه‌نله‌نمیش (ترتیب ائدیلمیش) سئچمه‌له‌ردیر. بو الیازما واعیظ قزوینیˊنین لوندون بیریتانییا موزه‌سینده اولان الیازماداکی تورکجه ٩ غزه‌لینده‌ن فرقلی اولان ٢ غزه‌ل ایله بیرلیکده ۴ روباعی و ٢ ترکیب بندینی داها قاپساییر.» (۴)
مهران بهاری «جنابلاریندان» سئوال اولونور کی: آیا سیز اؤزونوز شخصا نورعثمانیه و یا خود برلین کتابخاناسینداکی واعظ قزوینی نسخه لرینی گؤرموسونوز یا یوخ؟ اگر گؤرموسونوز، واعظ ین «ایکی ترکیب بندی» برلین نسخه سینین هانسی ورقینده دیر؟ اگر گؤرمه میشسینیز، بس بو معلوماتی هاردان الده ائتمیسینیز؟ قایناقلار نیه گؤستریلمیر؟
محترم «مقاله ساز» یمیز! معلوم اولان «اصغر علمی» (۵) دن آلدیغی معلوماتی بئله فورمالاشدیریر:
«واعیظ قزوینیˊنین ایران میللی کیتابخاناسیندا دا، ٨ یازما نوسخه‌سی توپلانمیشدیر. بونلاردان ایکیسی ایران میللی کیتابخاناسی، ایکیسی سادات ناصیریˊنین اؤزه‌ل کیتابخاناسی، ایکیسی مجلیس کیتابخاناسی و ایکیسی ده آستان-ی قودس-ی رضه‌وی کیتابخاناسینا (کتابخانه آستان قدس رضوی) عاییددیر. بو سککیز ال یازما نوسخه، چوخ ساییدا باشقا تورکجه یازمالار کیمی، ساییم و اوناریم چالیشمالاریندان دولایی اوزون سوره‌دیر اوخویوجو قوللوغوندا یئر آلماماقدادیرلار.» ۶
ملاحظه ائدیلدیگی کیمی مهران بهاری «ایران میللی کیتابخاناسیندا توپلادیغی» ۸ یازما نسخه نی، اؤز حلال مالی کیمی! اونلارین ۲ سینی ائله «ایران میللی کیتابخاناسینا»، ۲ سینی مرحوم سادات ناصری نین شخصی کتابخاناسینا، ۲ نسخه سینی مجلس شورای اسلامی کتابخاناسینا، قالان ۲ نسخه نی ده آستان قدس رضوی یه پایلاشدیریر!!
مهران بهاری قوراشدیردیغی مقاله نین سونوندا واعظ ین ۱۱ غزلین و ۲ رباعیسینی ده اوخوجولارینا تقدیم ائتمیشدیر. برلین نسخه سینده کی ۲ غزلی و ۲ رباعینی پاشا کریموف و منیم «۱۷ – نجی عصر آذربایجان لیریکاسی» آدلی کتابیمیزدان بیر باشا اؤز یازیسینا کؤچورموشدور!!. و چوخ ماراقلی دیر کی واعظ شعرلری شمالی آذربایجان الفباسینا کؤچورولن زمان یول وئریلمیش بعضی سهولر و گؤزدن قاچیرمالاردا عینا مهران بهاری نین یازیسیندا تکرار ائدیلمیشدیر! البته کی بو اونون ساوادسیزلیقیندان ایره لــــی گلمیر. آنجاق، او جنابین علمی اماتندارلیقیندان و صداقتیندن دیر، یوخسا اونلاری تصحیح ائده ردی!!.

بورادا – بیز یوموشاق دیل ایله دئسک- اونون «انتحال» ینی گؤسترمک ایچون برلین نسخه سینده کی بیرینجی غزلین بعضی بیتلرینه گؤز گزدیرک:
غزلین ۵ – ینجی بیتینده دئیلیر:
« یقلین چاغ بحر رحمت فکری قاپدی کونلومی
«قالمدی قایتسه لر یولدن توکولمش یاشلر»
بورادا «یقلین» و همچنین «یولدن» سؤزلری «۱۷ – ینجی عصر آذربایجان لیریکاسی» نین باکی چاپیندا سهو اولاراق «bağliyan» و «yoddan» یازیلمیش و بو سهولر مهران بهاری طرفیندن عینا تکرار ائدیلمیشدیر. غزلین آلتینجی بیتینده ده بیر داها بو موضوعون شاهدی اولوروق. بیله کی باکی چاپیندا گؤزدن قاچیریلمیش بیت ایستر – ایستمز «مهران بهاری» نین قلمیندن سالینیر! اوریژینال نسخه ده ۶ – نجی بیت بئله دیر:
«توبه دن پازهر انابتدن مگر جدوار ایده
معصیت یولنده یتمش ایلدن اوتمیش یاشلر»
ایکینجی غزلده ایسه سهو چاپ اولان سؤزلر، او جمله دن:
۱b «بیجا دگیل خلایق ایچیندن کناره مز» ( یتین نمره سی رقملر و مصرعلرین بیرینجی و یا ایکینجی اولدوغونو، b و a حرفلریله گؤستریلیر.)
اوریژینال نسخه ده موجود اولان «ایچندن» سؤزو، چاپی نسخه ده «ایچنده» وئریلمیش و مهران بهاری ایسه همن سهوی تکرار ائتمیشدیر.
۴b «آرتر جهان خراجنه بو گوشواره مز»
چاپدا سهو اولاراق «جهان» یئرینه «جنان» یازیلمیش ، و نتیجه ده مهران بیگین یازیسندا دا «جنان» گئتمیشدیر!
۶a «باش رعشه باشلینده اومردک اویانلی»
بورادا دا «اومردک» سؤزو هم باکی چاپی و هم مهران بهاری«حضرتلری نین» یازیسیندا «اوماردیم» کیمی وئریلمیشدیر.
بو غزلین سون بیتی چاپ زمانی اونودولموشدور. او سببدن ده مهران بهاری نین یازیسندا دا دا موجود دگیلدیر!
او بیت بوندان عبارتدور:
«گل تک گلابمز اگر ایسترسه باغبان
خجلت اوتنده غیر ارنماق نه چاره میز»
بو کیمی صنعتکارلیقلاردان باشقا بو ایکی غزلده مهران بهاری نین اؤز طرفیندن یول وئریلمیش تحریف و سهولره گلدیکده دئمه لییک کی:
بیرینجی غزلین اوریژینالیندا گئده ن بو سؤزلری: =۱b یول حقین ، =۳bجیده لی، = ۵bهر داغ باشده صفر تک .. ، =۶bکنون، بو کیمی سؤزلری اؤز یازیسیندا؛ یوحاقین، جیدالی، هر داغ باشیندا، کونون شکلینده وئریلمیشدیر.
آرتیق معلومدور کی مهران «بیگ» شعرین مضمونونی و یا سؤزلرین معناسینی باشا دوشمه دیگیندن بو کیمی سهو و تحریفلره یول وئرمیشدیر. مثال اولاراق واعظ ین بو بیتینده:
«عشق اهلینن کمالینه کیم سرحساب اولور
هر داغ باشده صفر تک آرتر شماره مز»
حرمتلی «عالم» مهران بهاری بوراداکی «داغ» ی «کوه» باشا دوشموشدور! حال بو کی سؤز «داغ سودا» و «داغ عشق» دن گئدیر، آنادیللی کلاسیک ادبیاتیمیزدا بو «سودا یا عشق داغی» نه «دوگون» دئیلیر. واعظ رباعیسینده دئیر:
«صایرم داغ فراقندن وصال ایامنی
بو دوگون لر الده تسبیح اولدی ذکر خیرونکا»
مهران بهاری اؤز لغت نامه سینده همین «دوگون» ی ده، «گره» معنا ائتمیشدیر!.
«سؤزوموز» سایتیندا وئریلن واعظ قزوینی اثرلریندن نمونه اولاراق یالنیز ایکی غزلی و ۲ رباعینی گؤزدن کئچیردیک. قالان تورکجه شعرلری آذربایجان سایتیمیزدا شاعره حصر ائده جکیمیز مقاله یه مراجعت ائدیب، مهران بهاری واریانتی ایله مقایسه ائده بیلرسینیز.
برلین ۸٫۴٫۲۰۱۱
محمد علی حسینی
۱- www.sozumuz. blogspot.com
2- ədəbiyyat qəzeti, Baki, Nr. 6, ۱۶٫۲٫۲۰۰۷
۳- Kərimov, Paşa və M.Ə. Hüseyni : XVII əsr Azərbaycan lirikasi, Baki, Nurlan, 2008, s.284- 292
4- Sözumuz, Həman
5- واعظ قزوینی. محمد رفیع: دیوان. بکوشش اصغر علمی، تهران، ما، ۱۳۸۳
۶- Sözumuz, Həman