این روزها تلاشهای زیادی درترکیه جریان دارد تا کشوری که تادو دهه پیش تمام دروازه‌های خودرا به‌دلایل مختلف جنگ، جهان دوقطبی واختلافات متعدد ناشی از ویرانه‌های امپراطوری عثمانی به‌روی همسایگان شرقی خودبسته بود ، بازنماید. تلاشهای جاری را می توان قراردادعادی سازی روابط باارمنستان، آمادگی ترکیه برای میانجیگری میان آذربایجان و ارمنستان، و تلاش برای حل مسئله کردها درترکیه و پیوند این مسئله به سیاست خارجی نام برد. ملاقات چند روزپیش وزیر خارجه ترکیه آقای داوداوغلو با اقای احمد ترک رهبر حزب جامعه دموکراتیک، حزب متعلق به کردهابرای اولین بار برسر تحولات قفقاز وعراق ومنافع ملی ترکیه نشانه‌های حرکات دیپلوماسی پشت صحنه ترکیه و آماده‌سازی افکارعمومی مردم کردستان است. بارها شنیده‌شده که راه پیوستن ترکیه به اتحادیه اروپا از دیاربکر می گذرد، راه پیشرفت اقتصادی ترکیه نیز از کردستان می گذرد.
چندی پیش آقای دکتر محمد حسین یحیایی درمطلبی دقیق و کارشناسانه مندرج دربرخی ازسایتهای فارسی زبان تحت عنوان راه برد دمکراتیک در کردستان ترکیه ( 1 )بانگاهی ازدرون به تلاشهای جاری پیرامون راه‌حل دموکراتیک درجامعه ترکیه وخاتمه دادن جنگ وخونریزی چندین ساله پرداخته بود، که به‌دلیل اهمیت موضوع مناسب دانستم بانگاهی اجمالی ازبیرون وانگیزه‌های سیاسی دولتمردان ترکیه درحدتوان بپردازم.
ترکیه کشوری است با اقتصاد بدون نفت، با تکیه برمناسبات وتوسعه سیاست خارجی حضورفعال خودرا درعرصه‌های مختلف بین المللی به‌اثبات رسانده‌است. گشایش ومعمار توسعه سیاست خارجی ترکیه به‌دوران ریاست آقای تورکوت اوزال برمی گردد. ترکیه به دلیل موقعیت جغرافیاییش درمیان دومنطقه بحرانی خاورمیانه و قفقاز بیشترین بهره را ازتنشها و جنگهای پیش آمده دراین دومنطقه حساس برده و درآنسوی دگر نزدیکی بااروپا اهمیت این کشوررابویژه بعداز حادثه یازدهم سپتامبر2001 چند برابر نموده‌است. اگر جنگ ایران وعراق اقتصادبی رونق ترکیه رارونق بخشید، پیامدهای جنگ گرجستان وروسیه وبی ثباتی حوزه قفقاز معادلات سیاسی ـ اقتصادی را رابنفع ترکیه تغییر داد. قراردادهای گازی "نابوکو" ( نوباکو ) و "جریان جنوبی" افق نوینی برای آینده ترکیه محسوب می شود. و درآخرین گزارش اتحادیه اروپا بااهمیت به نقش ترکیه دراجرای پروژه‌نابوکو توجه‌شده‌است. دستیابی و نگهداری موقعیتهای ممتازترکیه نیازمند اقداماتی اساسی است که ترکیه باید انجام دهد.
جنگ یکسال ونیم گذشته میان گرجستان وروسیه که به استقلال دوجمهوری آبخازیا و اوسیتیای جنوبی انجامید، درعین حال بحران انتقال گاز حوزه دریای خزر به‌اروپا رابه‌همراه داشت که ازمسیر گرجستان به دریای سیاه وروسیه منتقل گردید، جنگ یادشده و فشارهای مخالفان داخلی دولت ساکاشویلی، بی ثباتی داخلی و خارجی گرجستان بهمراه داشته که درنتیجه غربیها را متوجه راه‌چاره دیگری برای انتقال گاز حوزه دریای خزرنموده‌است. گزینه غرب برای انجام این پروژه کشورترکیه بوده واین جابجائی درانتقال گاز به‌اروپا فرصت مهمی برای ترکیه پیش آورده که به جای پروژه نفت وگاز باکوـ تفلیس ـ باتومی و پروژه باکوـ تفلیس ـ جیحان ، پروژه جدید نابوکو ( نوباکو) که با سرمایه اروپائیان احداث می شودو انرژی حوزه دریای خزرراازطریق مرززمینی ترکیه به قلب اروپا یعنی تاکشوراطریش انتقال نماید اجرانمایند که‌بیشترین سهم راازاحداث این پروژه ترکها می برند. باید خاطرنشان نمود که انتقال این پروژه از خاک کردستان ترکیه ( قارص وارزروم ) می گذرد. برخی نگرانیهای موجود از اجرای این پروژه که قرار است مرحله اول آن درسال 2011 به‌بهره‌برداری برسد، عدم همخوانی میزان سرمایه‌گذاری لازم درمقابل میزان گازموجودحوزه‌خزر است. برای سودآور بودن این پروژه گازی، که حدود هشت تاده میلیارد یورو برای اروپاهزینه دارد باید سالانه 30 میلیارد متر مکعب گاز به اروپا صادر گردد که همچون مقدار گازی بدون نصب گاز عراق پروژه با شکست مواجه می شود . بنابراین مهمترین عامل تکمیل این پروژه‌که‌سرنوشت ترکیه رامتحول می سازد پیوستن انرژی کردستان عراق به‌آن است که میزان موجودی وذخایر آن به‌مراتب بیشتر ازانرژی پروژه یادشده‌است .
درمقابل پروژه مذکور جمهوری فدراتیو روسیه به عنوان صادرکننده‌گاز به اروپا واروپای جنوبی باترکیه واردمعامله شده تا با تاسیس پروژه نفت وگاز جدیدی بانام "جریان جنوبی" به رقابت با پروژه نوباکو بپردازد واین پروژه نیز گاز روسیه و قزاقستان و ازبکستان را به کشورهای یونان، بلغارستان و ایتالیا می رساند. ترکیه برای ایجاد امنیت و دستیابی به درآمدهای کلان ناشی از آن نیازمند حل مسئله کردها درداخل ترکیه است.
باتوجه به رقابتهای موجود، ترکیه به‌منافع اقتصادی درازمدت خودمی اندیشد وبرای تحقق آن واجرای پروژه نابوکو دوگزینه درپیش دارد. اول اینکه تسلط بر انرژی حوزه خزر و جذب گاز ترکمنستان نیز بعداز شکست قراردادهای آن کشور با شرکت گازپروم روسیه وتیرگی روابط آن کشورباروسیه برسر این قضیه، نیازمند حل منازعه خودباارمنستان ودرمرحله دوم حل اختلافات كشورهای آذربایچان و ارمنستان و درمرحله نهایی حل مشکلات خودباکردهاست. درصورت دستیابی به چاره‌جویی ورفع مشکلات موجود گرجستان بطورکامل حذف واما مسیر انتقال انرژی بطور مستقیم از ترکمنستان ـ آذربایجان و ارمنستان به کردستان و ترکیه ازآنجا به اروپا جریان می یابد.
گزینه دوم دولت ترکیه توجه دولتمردان آن کشور به ذخایر پایان ناپدیر انرژی عراق است که درصورت پیوستن عراق به پروژه نابوکو ترکیه را منافع ویژه‌ای می بخشد و آینده ترکیه را بکلی متحول می سازد. مشکلات سرراه این پروژه تقبل وپذیرفتن حقوق کردها درعراق وترکیه است که بنظر می رسد حل مسئله و تفاهم باکردهااجتناب ناپذیراست ودرعین حال چاره‌جوئی آن آسانتر از حل منازعات چند دهه میان ارمنستان ـ آذربایجان ـ ترکیه است. دربعداز رهایی از چنگ رژیم صدام حسین، کردها درعراق بهترین روش را برای اداره خود انتخاب نموده به گونه‌ای که با مقبولیت ومشروعیت بین المللی همراه‌بوده که ترکیه نمی تواند بیش از به وجود آن اعتراف ننماید. و درعین حال بیشترین درآمداز صادرات کالای ترکیه به عراق وکردستان عراق می باشد که ترکها درصورت ایجاد حسن نیت با کردهای عراق می تواند موقعیت بازرگانی واقتصادی خودرابیشتر تحکیم بخشد. مهار کشورهای عراق وسوریه با استفاده‌از سرچشمه‌های آبی نیز خوددربازی دیپلماسی ترکیه وامتیازگیری خودرانشان داده‌است. پروژه‌های موجودمقامات ترکیه برسردوراهی قرارداده که اگر برای موفقیت در اجرای لوله شمالی پروژه نابوکو که مقدار کمی از نیازهای گازی اروپا راتامین می کند نیازمند حل مشکلات خودبا کردها باشد، چرا نباید با کردها درعراق مدارا ننماید که به‌تنهایی قادر به تامین گازموردنیا اروپا خواهد شد؟
فشارهای چند دهه ترکها علیه کردها و تلاش برای حذف هویت ملی آنان به‌شکست انجامیده واگرترکها درگذشته مشکل کردهادرداخل ترکیه را تامرزهای عراق و ایران به‌عقب رانده بودند اما خیزش ملی کردها درسالهای اخیر گسترش یافته و دراکثر نقاط دوردست کردستان ترکیه خودرانشان داده به شیوه‌ای که نواحی شمال شرقی ترکیه نیز میدان اوجگیری ملی گرایی کردهاست که ملی گرایی کردها درحوالی مرزهای ارمنستان و گرجستان خوشایند ترکها نیست باید خاطر آورد سال گذشته وبه‌دنبال پیروزی کردها درانتخابات شهرداریها مقامات ترک نگرانی خودرا ازاینکه مرز میان ترکیه وارمنستان به دست کردها افتاده‌است پنهان ننمودند و این پیروزی دراستان قارص هم مرز با گرجستان هم بنفع کردها اتفاق افتاد اما ترکها با تقلب آن را ازدست کردها درآوردند گرنه مرز ترکیه با گرجستان نیز به دست کردها می افتاد. و مشخصا" انتخابات سال 2011 نگرانی ترکهارابه‌واقعیت تبدیل خواهد نمود. درچنین شرایطی تنها راه‌چاره ترکیه باتوجه به چیره‌گی عرق ملی کردها و استفاده از طرحهای ذکرشده گازی چاره‌جویی حل قضیه کردهاست درغیراینصورت ترکیه همانند کشور گرجستان دچار بحران ارضی قرار خواهد گرفت وعواقب آن برای ترکیه گران تمام خواهد شد.
باتوجه به مسائل ذکر شده ترکیه مایل به حل مشکل کردها به‌شیوه‌تعریف نشده‌ای می باشد، بگونه‌ای که جغرافیای مشخصی برای آن درنظرگرفته‌نشود و تنها درچارچوب پذیرش حقوق مدنی ورونق اقتصادی شرق کشور فراترنرود. وآنچه‌را که اساسا" خواسته کردهاست ترکیه تحمل نخواهد نمود وحاضر به بحث پیرامون آن نیست. دراین اواخر ترکیه برای پیشبرد برنامه‌های اصلاحی خود طی سال گذشته با ایجادراه‌اندازی یک شبکه تلویزیونی و رسانه‌ای نمودن حل مشکلات کردها مسائل تنها درحد بحث و گفتگو اقدام نموده‌است. وانتخاب وزیر کشور ترکیه آقای بشیر آتالای برای هماهنگی و گفتگوها وراه‌ندادن قضیه به پارلمان نشان دهنده دست کم گرفتن قضیه است.
کوتاه سخن اینکه سیاست چند دهه گذشته احزاب ترک و تفکر یک ملت، یک دولت به شکست انجامیده و برچیده شدن و حذف احزاب دارای تفکرات نژادپرستانه ترک درمناطق کردنشین رابهترین دلیل عنوان نمود و حزب حاکم عدالت وتوسعه نیز درصورت ادامه همان تفکر درشرق ترکیه حذف خواهد گردید و برای جلوگیری از آزموده‌شده‌ها ترکیه روشهای احتیاطی را برای مسئله کردها درنظرگرفته که حجم مطالبات وحقوق معوقه تلنبارشده هشتاد سال گذشته بادست به عصارفتن ترکها همخوانی ندارد بی جهت نبود که خانم لیلا زاناچهره‌سرشناس مبارز کرد گفت، ترکهادراین مدت تنها بهره بدهیهای کردها را پرداخت نموده‌اند.
11.09.2009
http://www.akhbar-rooz.com/article.jsp?essayId=24…
دیدگاه و نظرات ابراز شده در این مطلب، نظر نویسنده بوده و لزوما سیاست یا موضع ایرانگلوبال را منعکس نمی‌کند.
توجه داشته باشید کامنت‌هایی که مربوط به موضوع مطلب نباشند، منتشر نخواهند شد!
افزودن دیدگاه جدید