هفت دهک اول جمعیت ایران برای برآوردن نیازهای اقتصادی خود با دشواری روبروست. خرج بسیاری خانواده‌ها بر دخل آنان می‌چربد. قشر میانه و کم درآمد، در تدارک نوروز و خرید‌ شب عید، فشار مالی زیادی را به دوش می‌کشد.

ایرانیان ماه اسفند را به خانه‌‌تکانی، نو کردن رخت، خرید شیرینی، میوه و آجیل و تدارک دید و بازدیدهای نوروزی می‌گذرانند. افزایش تقاضا در ماه اسفند با شتاب قیمت‌ها همراه است. این ماه برای کسانی که درآمد ثابت دارند، ماهی پرهزینه و پراضطراب است. اسفند امسال به دلیل نرخ بالای تورم داخلی و فضای سنگین ناشی از بحران مالی جهانی، ویژگی‌های دیگری دارد.

به نقل از یک کارشناس اقتصادی، رشد نرخ تورم ۲۵ درصدی در دو سه ماه آخر سال کاهش داشت، اما این به معنای بالا رفتن قدرت خرید مصرف‌کننده نیست و مردم به دلیل ثابت ماندن درآمدشان، همچنان تحت فشار نرخ متوسط تورم هستند.

گرانی پرشتاب

به نقل از این استاد دانشگاه، تلاش دولت برای افزایش مجازات یا بازرسی‌ها به منظور کنترل قیمت، شکست خورده زیرا شبکه‌ی توزیع در ایران به ‌گونه‌ای است که زور دولت، تنها به کسبه‌ی خرده‌پا یا بنکداران می‌رسد.

رییس سازمان بازرگانی استان تهران از ساماندهی ۹۰۰ مرکز توزیع میوه‌ی ارزان در شب عید خبر داده، اما نرخ متوسط میوه‌های نوروزی در هر کیلو چون پرتقال ۱۳۰۰ تومان، نارنگی ۱۰۰۰ تومان و سیب زرد ۹۰۰ تومان است. رییس اتحادیه‌ی صادرکنندگان خشکبار از افزایش ۶۰ درصدی آجیل و فرآورده‌های خشکبار خبر می‌دهد. قیمت پسته‌ی فندقی به عنوان پست‌ترین نوع پسته، ۱۱ هزار و پانصد تومان است.

ارزانی با جنس بنجل

یک شهروند اهوازی از روش دولت گله می‌کند که چرا برای شکستن قیمت‌ها، بازار را از میوه‌ی درجه‌ی سه و انباری پر کرده است. به تاکید او، مردم برای سفره‌ی عید خود و برای پذیرایی از میهمان، جنس بنجل نمی‌خرند. این معلم بازنشسته معتقد است که دولت برای نشان دادن حسن نیت خود می‌توانست قیمت گوشت و مرغ را کنترل کند. این آموزگار از خرید لباس چشم پوشیده و یکی از خوشحالی‌هایش این است که رسم عیدی دادن در میان عرب‌زبان‌ها وجود ندارد.

درجه‌بندی نیازها

شتاب قیمت‌ها، بسیاری خانواده‌ها را ناچار می‌کند از پاره‌ای نیازها و رسوم، همچون خرید پوشاک عید، چشم‌پوشی کنند. اما آیا رسم کهن دید و بازدید نوروزی بدون میوه و شیرینی و آجیل شدنی است؟ یک شهروند شیرازی می‌گوید: «امسال به اسم بحران مالی جهانی، ۹۹ درصد مغازه‌ها تبلیغات می‌کنند که ۷۰ تا ۹۰ درصد تخفیف داده‌اند. این است که خیابان‌ها و مغازه‌ها پر از مردم است. اما به نظر من، تنها ده درصد خرید می‌کنند و بقیه تماشاچی هستند. من خودم امسال لباس و تزیینات نخریدم و همه‌ی پول خانواده را برای میوه و آجیل و اسباب پذیرایی و وسایل هفت سین خرج کردم، چون فرهنگ ما احترام به میهمان را خیلی ترویج می‌کند.»

کارمندان بدون دستمزد

بسیاری اداره‌ها و واحدهای تولیدی به دلیل مشکلات اقتصادی و مالی، دستمزد ماه‌های اخیر کارکنان خود را نپرداخته‌اند. خانواده‌هایی که از پس‌انداز و اندوخته‌ی خود می‌خورند و در آستانه‌ی عید در نهایت قناعت خرج می‌کنند، کم نیستند. مادر سه فرزند می‌گوید: «حقوق شوهرم را دو ماه است نداده‌اند و ما تنها با علی‌الحساب مختصری که برای مخارج عید داده‌اند، زندگی می‌کنیم.»

کارمند یک شرکت خصوصی می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌گوید: «اکثر شرکت‌های ایران، برای پرداخت حقوق مشکل دارند. در ایران ما از رونق جهانی بهره نبردیم، اما بحران به همه‌ی ما رسیده است. شب عید همه، فعلا خیلی تیره و تار است.»

صاحبکاران ژنده‌پوش

فشار مالی شب عید تنها روی دوش دستمزدبگیران نیست. صاحبکاران نیز از مشکلات اقتصادی موجود در امان نیستند. مدیرعامل یک کارخانه‌ی صنعتی می‌گوید: «ما حداکثر تا ۱۵ اسفند، حقوق و عیدی همکاران را می‌دادیم، ولی امسال برای اولین مرتبه پس از ۲۰ سال، روز ۲۸ اسفند با کلی دوندگی و گرفتن وام از بانک موفق شدیم که پول کارمندان را بدهیم و از خجالت آنها در بیاییم. نمی‌دانید چقدر شانس آوردیم و چقدر کارگران ما خوشحال بودند.» این صاحبکار می‌گوید که امسال، هیچکس از خانواده چهارنفره او لباس عید نخرید.

کالا در برابر کار

انسدادهای مالی موجود سبب شده که بسیاری واحدهای تولیدی به جای پرداخت پول دستمزد به طرفین کاری خود، محصولات خود را به آنها بدهند. مثلا شرکت‌های خودروسازی به کارخانه‌های ریخته‌گری و قالب‌سازی که سفارش‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های آنها را انجام می‌دهند، به جای پول، کامیون و وانت و خودرو می‌دهند!

مدیر یک شرکت صنعتی می‌گوید: « ما برای کارخانه‌های سیمان کار می‌کنیم و آنها بخاطر این‌که کار ساختمان و پروژه‌های عمرانی راکد است و سیمان به فروش نمی‌رود، به جای ماشین‌آلاتی که برایشان ساخته‌ایم، به ما سیمان می‌دهند. بسیاری در این چرخه قرار گرفته و معامله‌ی پایاپای می‌کنند. اما کسی نمی‌گوید من ماشین‌ساز در این شب عیدی، سیمان را کجا و چگونه بفروشم و تبدیل به پول کنم؟»