مادۀ چهارم قانون اساسی افغانستان :

ملت افغانستان متشکل از اقوام پشتون، تاجک،‌ هزاره، ازبک، ترکمن،‌ بلوچ،‌ پــــشه يي، نـورستاني، ايماق، عرب، قرغيز، قزلباش، گوجر، بـراهـــوي وسايـر اقـوام مي باشد.

مادۀ شانزدهم :

از جمله زبانهاي پشتو، دري، ازبکي، ترکمني، بلوچي، پشه يي، نورستاني، پاميري و ساير زبــانهاي رايج در کشور، پشتو و دري زبانهاي رسمي دولت مي باشند.

در مناطقي که اکثريت مردم به يکي از زبانهاي ازبکي، ترکمني، پشه يي، نورستاني، بلوچي و يا پاميري تکلم مي نمايند آن زبان علاوه بر پشتو و دري به حيث زبان سوم رسمي مي باشد و نحوۀ‌ تطبيق آن توسط قانون تنظيم مي گردد.

دولت براي تقويت و انکشاف همه زبانهاي افغانستان پروگرامهاي مؤثر طرح و تطبيق مي نمايد.  نشر مطبوعات و رسانه هاي گروهي به تمام زبانهاي رايج در کشور آزاد مي باشد. مصطلحات علمي و اداري ملي موجود در کشور حفظ مي گردد.

مادۀ چهارم قانون‏ اساسي‏ عراق‏  :

1 - زبان عربي و كردي زبان هاي رسمي عراق هستند و عراقي ها حق دارند طبق اصول آموزش زبانهاي مادري مانند تركمني يا سرياني ارمني يا هر زبان ديگري را در موسسه هاي آموزشي دولتي يا خصوصي به فرزندان خود آموزش دهند.

ـ دامنه اصطلاح زبان رسمي و چگونگي اجراي احكام اين ماده در قانوني به شرح زير تعيين مي شود. 2

ـ الف : انتشار دو روزنامه رسمي به اين دو زبان. 2

ـ ب : در اماكن رسمي مثل پارلمان , هيئت دولت , دادگاهها و كنفرانس رسمي از اين دو زبان استفاده مي شود. 2

ـ ج : اسناد رسمي و نامه ها به اين دو زبان به رسميت شناخته مي شود و اسناد رسمي نيز به اين دو زبان منتشر خواهد شد. 2

ـ د : طبق ضوابط آموزشي , مدارس دو زبانه داير خواهد شد. 2

ـ ه : هر مسئله ديگري مثل پول , گذرنامه و تمبر كه اصل برابري براي آن ضروري باشد. 2

ـ نهادها و دستگاههاي فدرال در منطقه كردستان از هر دو زبان استفاده مي كنند. 3

ـ زبان تركمني و سرياني در واحدهاي اداري كه اكثريت جمعيت را در انجا تشكيل مي دهند زبان رسمي به شمار روند. 4

در صورتي كه اكثريت مردم يك منطقه يا استان در همه پرسي عمومي موافقت كنند هر منطقه يا استان مي تواند هر زبان محلي را به عنوان زبان رسمي ديگر خود برگزيند.

از متن بیانیه ملا عمر طالبانی به مناسبت عید فطر سال 1394

سیاست ما اینست که افغانستان درآينده دارای نظامی واقعاً اسلامی وبرای همهء ساکنان کشور قابل اعتماد باشد، همهء اقوام وملیت های کشور در آن جای داشته باشند، و کار به اهل آن سپرده شود.

نسخه دوم پيش نويس قانون اساسی نوين ايران  تهیه شده توسط حقوقدانان جنبش سبز

اصل پنجم :

زبان و خط رسمي و مشترك مردم ايران فارسي است. اسناد و مكاتبات و متون رسمي و كتب درسي بايد با اين زبان و خط باشد. استفاده از ساير زبان ها و گويش ها در مطبوعات و رسانه هاي گروهي و تدريس ادبيات آنها در مدارس، در كنار زبان فارسي آزاد است و تصميم گيری در اين مورد با رای عموم بر عهده مردم هر استان است. هر گونه تغيير در اين اصل تنها با همه پرسی عمومی وفق موازين اين قانون و ساير قوانين امکان پذير است.

اصل 15 قانون اساسی قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران

زبان و خط رسمی و مشترک مردم ایران فارسی است‌. اسناد و مکاتبات و متون رسمی و کتب درسی باید با این زبان و خط باشد. ولی استفاده از زبان‌های محلی و قومی در مطبوعات و رسانه‌های گروهی و "تدریس ِ ادبیات آن‌ها در مدارس‌، در کنار زبان فارسی" آزاد است‌.

نظر اعضای فرهنگستان زبان فارسی در باره آموزش زبان مادری

محمدعلی موحد عضو فرهنگستان زبان و ادب فارسی:  دولت باید از مداخله مستقیم در آموزش زبان‌های محلی و بومی خودداری کند. ما زبان معیاری داریم که زبان رسمی ما است. اگر دولت بخواهد آن را فراموش کند و به حوزه زبان‌های محلی وارد شود کار ما زار است.

سلیم نیساری دیگر عضو فرهنگستان زبان و ادب فارسی : عده‌ای فکر می‌کنند علاقه به یک قومیت، یعنی تحصیل با زبان آن قوم. اما این موضوع بسیار خطرناک است. ما در ایران شانس داشته‌ایم که یک فردوسی بزرگ توانسته پایۀ محکمی برای زبان فارسی ایجاد کند و ما امروز در کنار دین اسلام، به داشتن چنین زبانی مفتخر شویم. در بحث آموزش زبان مادری، نباید طوری عمل کنیم که در ادامه دچار مشکلات متعدد شویم.

فتح‌الله مجتبایی یکی دیگر از اعضای فرهنگستان زبان و ادب فارسی: شک ندارم که این موضوع از خارج به ایران آمده است. قبل از این در هندوستان نیز این مسئله توسط انگلستان تجربه شد و امروز هم انگلستان و کشورهای شمالی ما هستند که می‌خواهند این مسئله را به ایران وارد کنند. بهترین وسیله برای عقب نگه داشتن یک ملت بی‌توجهی به زبان آن است. اگر بخواهیم زبان‌های مادریمان را به عنوان زبان علمی و آموزشی به کار ببندیم به طور حتم به گذشته برگشت خواهیم داشت و این موضوع خطرناک است و از آن بوی توطئه می‌آید.

محمد دبیر مقدم دیگر عضو فرهنگستان زبان و ادب فارسی: آنچه اهمیت دارد پژوهش و کار علمی انجام دادن روی این زبان‌هاست. بسیاری از آن‌ها دارای گونه‌ها و گویش‌های متعددی هستند که اگر قرار باشد یکی را برای آموزش انتخاب کنیم، مطمئنا با مسائل زیادی همراه خواهیم شد.

سوال تعجب برانگیز این است که واقعا آقایان خصوصا حقوقدانان جنبش سبز ، قانون اساسی افغانستان و عراق ، ماده 27 میثاق مدنی و سیاسی ، اعلاميۀ حقوق افراد متعلق به اقليت‌هاى ملى يا قومى، مذهبى و زبانى ، کنوانسیون 169مصوب سازمان بین المللی کار ،  حقوق کودکان ، حقوق پناهندگان و ... را ندیده و نخوانده اند . چرا در حقوق بشر دموکرات ترین شخصیتهای دانشگاهی آنها حقوق اقلیتها جایی ندارد ، اما در ادبیات سیاسی ملا عمر طالبانی حقوق اقلیتها و اقوام  برجسته است ؟

جواب ساده این است که آنها به ایدئولوژی فارس خدایی (‌هژمونی مطلق فارس ) اعتقاد دارند که در این ایدئولوژی ، فردوسی پیامبر و شاهنامه کتاب مقدس آنان است. نگرش آنان بر اساس آموزه های شاهنامه فردوسی شکل گرفته و تمام مسایل بر اساس اسطوره های شاهنامه  تفسیر می گردد . این یعنی فاشیسم نژادپرست فردوسی گرا  .